اقتصاد۲۴- اسماعیل بقایی هامانه کارمند وزارت امور خارجه و سفیر و نماینده پیشین و دائم ایران در دفتر سازمان ملل در ژنو، عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با پنج به‌علاوه یک و دبیر ستاد اجرای برجام در وزارت امور خارجه روز گذشته و به‌دنبال ادامه انتصابات در دولت چهاردهم ازسوی عباس عراقچی به عنوان سخنگوی جدید وزارت خارجه منصوب شد. پیش از او ناصر کنعانی این پست را برعهده داشت.
اسماعیل بقایی هامانه کیست؟
اسماعیل بقایی در سال ۱۳۵۴ در یزد به دنیا آمد. بقایی مقطع کارشناسی خود را در دانشگاه تهران گذرانده و در ادامه در دانشگاه شهید بهشتی و دانشکده روابط بین الملل، در دو رشته "حقوق بین الملل" و "دیپلماسی و سازمان‌های بین المللی" تحصیل کرده و رساله‌های پایان این دو مقطع ارشد را به ترتیب در مورد "کنوانسیون بین المللی مبارزه با فساد" و "رژیم حقوقی بین المللی پیشگیری و مقابله با تروریسم" نگاشته است. وی مقالات متعددی نیز راجع به ابعاد حقوقی تروریسم بین الملل تهیه یا ترجمه نموده است که در نشریات معتبر به چاپ رسیده است. او پس از دریافت مدرک خود در سال ۱۳۷۹ در وزارت امور خارجه در سمت کارشناس حقوقی مشغول به کار شد.
زمینه کاری و فعالیتی بقایی تا امروز در حوزه حقوقی و دیپلماسی چندجانبه بوده است.
آغاز فعالیت در دستگاه دیپلماسی
بقایی فعالیت خود در دستگاه دیپلماسی را از اوایل دهه ۸۰ آغاز کرد. او به عنوان کارشناس حقوقی در اداره معاهدات و حقوق بین الملل عمومی مشغول به کار شد. وی در این مسئولیت، وظیفه پیگیری موضوعات و ابعاد حقوقی- بین المللی مرتبط با تروریسم و جرایم سازمان یافته و همچنین مباحث مربوط به مقابله با جرم و عدالت کیفری را بر عهده داشت.
بقایی پس از نزدیک به ۵ سال کار در بخش حقوقی وزارت امور خارجه، در آذر ۱۳۸۵ به عنوان نماینده ایران در کمیته ششم (حقوقی) مجمع عمومی سازمان ملل متحد، عازم نیویورک شد. وی طی دوره مسئولیت (۱۳۸۹-۱۳۸۵) علاوه بر ایفای وظیفه نمایندگی کشورمان در کمیته حقوقی سازمان ملل، مسئولیت هماهنگی کمیته حقوقی جنبش عدم تعهد را بر عهده داشت. بقایی در سال ۱۳۸۸ به عنوان معاون کمیته ششم از منطقه غرب آسیا انتخاب شد و وظیفه مدیریت بخش بسیاری از مباحث این کمیته را نیز بر عهده گرفت.
او پس از بازگشت از امریکا در اوایل سال ۱۳۹۰، ابتدا به عنوان معاون و بعد از مدتی به عنوان رئیس اداره معاهدات و حقوق بین الملل عمومی انتحاب شد که تا سال ۱۳۹۴ ادامه پیدا کرد و پس از آن به مدت ۳ سال به عنوان مشاور ارشد معاون حقوقی-بین المللی وزارت امور خارجه فعالیت کرد.
سفیر و نماینده دائم ایران در دفتر سازمان ملل متحد
اسماعیل بقایی از تیرماه ۱۳۹۷ به پیشنهاد وزیر وقت امور خارجه به عنوان سفیر و نماینده دائم ایران نزد دفتر سازمان ملل متحد در ژنو منصوب شد. وی در این مسئولیت که همزمان با چالش‌های کم سابقه ناشی از شرارت‌های ترامپ علیه کشورمان و خروج آمریکا از برجام و نیز مصادف با همه گیری کرونا بود، نقش مهمی در پیشبرد دیپلماسی بین المللی کشور در مصاف با سیاست فشار حداکثری آمریکا داشت.
آن‌گونه‌که کارشناسان می‌گویند دوره خدمت بقائی در ژنو یکی از فعال‌ترین و پر ابتکارترین دوره‌های کاری نمایندگی کشورمان در ژنو به شمار می‌آید، به نحوی که علیرغم فشارو کارشکنی همه جانبه آمریکای ترامپ برای ممانعت از نقش آفرینی دیپلمات‌های ایرانی در مباحث و موقعیت‌های دیپلماتیک، سفیر ایران و همکارانش در نمایندگی در بسیاری از سازمان‌ها و نهاد‌های بین المللی مستقر در ژنو ازجمله سازمان مالکیت معنوی (وایپو)، سازمان جهانی بهداشت، سازمان بین المللی کار، کمیته اجرایی کمیساریای عالی پناهندگان، سازمان بین‌المللی مهاجرت، شورای حقوق بشر، مرکز جنوب و آنکتاد نقشی اثرگذار و تعیین کننده داشتند.
ریاست کنفرانس دولت‌های عضو کنوانسیون جهانی مقابله با دخانیات طی سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۱۹، ریاست کمیته هماهنگی سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) در ۲۰۱۸ و معاون رئیس پنجاه و دومین اجلاس سالیانه مجمع عمومی وایپو در سال ۲۰۲۰؛ عضو و معاون هیات رئیسه (vice convenor) مرکز جنوب، طی سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۱۹ نمونه‌هایی از کار‌های بقایی در سطح سازمان‌های بین المللی در زمان خدمت به عنوان سفیر ایران در ژنو است.
بیشتر بخوانید: هادی حق‌شناس استاندار جدید گیلان کیست؟
پایان ماموریت در ژنو و بازگشت به ایران
دوره ماموریت بقائی در ژنو در شهریور ۱۴۰۱ خاتمه یافت و وی بعد از بازگشت به تهران به عنوان مشاور و دستیار وزیر وقت، شهید امیرعبداللهیان، به خدمت در دستگاه دیپلماسی ادامه داد.
گفته می‌شود که فعالیت مستمر و حرفه‌ای در حوزه دیپلماسی چندجانبه، فرصت‌های کم نظیری برای رفتارشناسی دولت‌ها و بازیگران کوچک و بزرگ در عرصه تصمیم سازی بین المللی در اختیار دیپلمات‌ها قرار می‌دهد. با توجه به برخورداری بقائی از تحصیلات و دانش تخصصی در حوزه دیپلماسی و حقوق بین الملل، تنوع تجربه‌های دیپلماتیک و مذاکراتی وی در نهاد‌های حقوقی و بین المللی و شناخت او از سازوکار‌های این نهاد‌ها و چند و، چون هنجارسازی ازسوی آن‌ها، به همراه سوابق مشارکت وی در برخی از مهم‌ترین روند‌های مذاکراتی کشورمان، امید می‌رود که کارکرد بخش دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای دستگاه دیپلماسی به صورت محسوسی تقویت شود.
به نظر می‌رسد موفقیت‌های بقایی در موقعیت نمایندگی ایران در نهاد‌ها و سازمان‌های بین المللی و شناخت وی از حقوق بین الملل، او را نامزدی شایسته برای حضور در جایگاه سخن‌گویی وزارت خارجه کرده است.
سخنگوی وزارت خارجه در دولت چهاردهم
عباس عراقچی به‌دنبال انتصابات تازه در دولت چهاردهم طی حکمی اسماعیل بقایی دیپلمات کهنه‌کار را به عنوان سخنگوی تازه وزارت خارجه منصوب کرد. اسماعیل بقایی که پیشینه فعالیت در مهم‌ترین مراکز دیپلماسی بین المللی در نیویورک و ژنو را دارد از روز گذشته به عنوان چهاردهمین سخنگوی وزارت امور خارجه جانشین ناصر کنعانی شد.