اقتصاد۲۴- چند سالی است که فضای سرد بر مهم‌ترین جشنواره سینمایی سال غلبه کرده است. جشنواره فیلم فجر که در سالیان گذشته مورد توجه اقشار مختلف، خصوصا طبقه متوسط در ایران بود و ساعت‌ها برف و سرما را تحمل می‌کردند تا یک صندلی از سینما نصیبشان شود، حالا دیگر نه خبری از آن صف‌های طویل است و نه خبری از آن برف و سرما.
سریال حوادث تلخ کشور از آبان ماه سال ۹۸ تا همه‌گیری کرونا و اعتراضات ۱۴۰۱ شرایط سینمای ایران را هم دگرگون کرد. بسیاری از سینماگران به دلیل فشار‌ها و محدودیت‌ها به یک مهاجرت اجباری تن دادند، گروهی از آنهایی که ماندند مهر «ممنوع‌الفعالیت» بر پیشانیشان خورده و گروه دیگری هم خود را در قید و بند مجوز و سانسور رها کرده‌اند، آنها فیلم‌های خود را آنگونه که می‌خواهند بصورت زیر زمینی می‌سازند. با خط خوردن چهره‌هایی که مردم را به پای گیشه‌ها می‌کشاندند و همچنین اعمال ممیزی‌ها، سینمای خصوصی جای خود را به فیلم‌هایی با بودجه دولتی داده است.
۳۳ فیلم به چهل و سومین جشنواره فیلم فجر راه یافته‌اند که می‌توان بصورت قطعی گفت ۱۲ فیلم با بودجه دولتی ساخته شده است. سازمان سینمایی سوره وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی بیشترین سهم را در میان فیلم‌های ارگانی دارد. این سازمان با سه فیلم «اشک هور»، «تاکسیدرمی» و «ناتور دشت» در جشنواره حضور پررنگی دارد.
سازمان اوج وابسته به سپاه پاسداران با دو فیلم «اسفند» و «خدای جنگ» به جشنواره امسال آمده است. انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس هم که متعلق به سپاه است، با دو فیلم «پیشمرگ» و «شمال از جنوب‌غربی» در جشنواره حضور دارد. علاوه بر این در بخش انمیشن نیز با موسسه فرهنگی رسانه‌ای مهوا که وابسته به سپاه است، «افسانه سپهر» را به جشنواره رسانده است.
بنیاد سینمایی فارابی متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با فیلم «زیبا صدایم کن» به جشنوراه راه پیدا کرده است. این سازمان همچنین با همکاری بنیاد شهید و سازمان عقیدتی سیاسی ارتش فیلم «صیاد» را تهیه کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: سینمای ایران روی کاکل کمدی‌ها؛ الباقی ژانر‌ها هیچ! / سینمایی دور از هنر و در خدمت اسکناس! / چطور سینمای اجتماعی به دوره رکود وارد شد؟
موسسه شهید آوینی حکم بازوی کمکی سازمان اوج را دارد و مهم‌ترین اثر تولید شده این مجموعه، سریال «گاندو» است. این موسسه امسال با فیلم «بازی خونی» در جشنواره حضور پیدا کرده است. موسسه سیما فیلم، وابسته به صدا و سیما هم فیلم «موسی کلیم الله» را برای چهل و سومین جشنواره فیلم فجر آماده کرده است. موسسه تصویرشهر، زیرمجموعه سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با «مرد آرام»، در فهرست فیلم‌های جشنواره حضور دارد.
به گزارش اقتصاد۲۴، در میان اسامی ارگان‌ها و سازمان‌ها دو نام تازه به چشم می‌آید؛ یکی موسسه امام روح‌الله و دیگری خیریه بهشت امام رضا (ع) است. موسسه امام روح‌الله در آبان ۱۴۰۱ تاسیس شده و خود را اینگونه معرفی کرده است: «نخستین رسالت موسسه فرهنگی هنری امام روح الله (ره)، شتابدهی به روند حرفه‌ای شدن جوانان مومن، خلاق و معتمد در حوز‌های رسانه‌ای است».
مدیر عامل این موسسه محمد عزیز صنعی، مسئول اسبق بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق است. «۱۹۶۸» نام فیلمی است که این موسسه با آن در جشنواره حضور پیدا کرده و درباره بازی فوتبال ایران و اسرائیل در جام ملت‌های آسیا در سال ۱۹۶۸ میلادی است.
خیریه بهشت امام رضا هم فیلم «بچه مردم» را به جشنواره امسال رسانده است. این خیریه متعلق به یوسف اصلانی است که چند باری به عنوان مهمان در برنامه‌های ماه عسل و خندوانه در قاب تلویزیون دیده شده است. نام رامبد جوان نیز به عنوان یکی از اعضای هیات مدیره این خیریه ثبت شده است.
| نام فیلم | تهیه‌کننده |
| اشک هور | دولتی (سازمان سینمایی سوره) |
| تاکسیدرمی | دولتی (سازمان سینمایی سوره) |
| ناتور دشت | دولتی (سازمان سینمایی سوره) |
| اسفند | دولتی ( سازمان اوج) |
| خدای جنگ | دولتی ( سازمان اوج) |
| پیشمرگ | دولتی (انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس) |
| شمال از جنوب غربی | دولتی (انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس) |
| زیبا صدایم کن | دولتی ( بنیاد سینمایی فارابی با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان) |
| صیاد | دولتی (بنیاد سینمایی فارابی با همکاری بنیاد شهید و سازمان سیاسی عقیدتی ارتش) |
| بازی خونی | دولتی (موسسه شهید آوینی) |
| موسی کلیم الله | دولتی (سیما فیلم) |
| مرد آرام | دولتی (موسسه تصویر شهر) |
| آبستن | خصوصی |
| آنتیک | خصوصی |
| بازی را بکش | خصوصی |
| ترک عمیق | خصوصی |
| چشم بادومی | خصوصی |
| خاتی | خصوصی |
| داد | خصوصی |
| رها | خصوصی |
| دست تنها | خصوصی |
| زمانی در ابدیت | خصوصی |
| شاه نقش | خصوصی |
| سونسوز | خصوصی |
| شوهر ستاره | خصوصی |
| صد دام | خصوصی |
| کفایت مذاکرات | خصوصی |
| گوزن‌های اتوبان | خصوصی |
| لولی | خصوصی |
| ماریا | خصوصی |
| فریاد | خصوصی |
*دو فیلم «بچه مردم» و «۱۹۶۸» از آنجایی که نمی‌توان به قطعیت درباره دولتی یا خصوصی بودن آن اذعان کرد، از جدول جدا گذاشته شد.
سینمای دولتی، سینمای ایدئولوژیک
حضور پررنگ سازمان‌ها و ارگان‌های وابسته به دولت در این سال‌ها، نه تنها صدای اعتراض اهالی سینما و افکار عمومی بلکه اعتراض بدنه خود ارکان دولتی را در آورده است. گواه آن اینکه در جریان رسیدگی به لیست هزینه‌ها در متمم ۱۴۰۳ بودجه شهرداری تهران در صحن علنی شورای شهر تهران، ناصر امانی در اعتراض گفت: «در حوزه فرهنگی دو عدد بزرگ است، به نظرم نیاز به توضیح دارد و به شخصه با این افزایش مخالف هستم. یک عدد در سازمان فرهنگی است تحت عنوان تولید نمایشی سینمایی و تلویزیونی که اعتبار مصوب آن ۱۰۰ میلیارد بوده، شهرداری پیشنهاد ۱۶۰ میلیارد داده و کمیسیون با ۵۰ میلیارد آن موافقت کرده است، آیا گزارش و خروجی‌های مشخصی از ۱۰۰ میلیاردی که ما در بودجه مصوب تصویب کردیم وجود دارد که این افزایش را توجیه کند؟ با توجه به وجود سازمان‌های تخصصی در این حوزه در کشور آیا این حجم ار سرمایه‌گذاری با اصل صرفه‌جویی و تمرکز بر ماموریت‌های اصلی شهرداری واقعاً همخوانی دارد؟»
بیشتر بخوانید: پوستر چهل‌و‌سومین جشنواره فیلم فجر اصلاح می‌شود
اختصاص بودجه‌های سنگین به سازمان‌های دولتی برای تولید فیلم جدا از رقابت نابرابر، محتوای فیلم را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. بخش دولتی برای انتقال ایدئولوژی و اهداف و برنامه‌های سیاسی خود از قالب محصولات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای استفاده می‌کند. نگاهی به جشنواره امسال نشان می‌دهد که به نظر سینمای دولتی، بازگشت به ژانر دفاع مقدس را در دستور کار قرار داده است. پنج فیلم «اشک هور»، «اسفند»، «پیشمرگ»، «خدای جنگ» و «صیاد» در ژانر دفاع مقدس تولید شده‌اند. نکته عجیبی که در محتوای این فیلم‌ها به چشم می‌خورد این است که دو فیلم اسفند و اشک هور، هر یک روایتگر مقطعی از زندگی سردار علی هاشمی است.
در جشنواره امسال چهار فیلم مضمون تاریخی- سیاسی دارد. فیلم «۱۹۶۸» درباره بازی فوتبال ایران و اسرائیل و «بازی خونی» روایت اتفاقات اوایل انقلاب و درباره «اتحادیه کمونیست‌های ایران» است. فیلم «تاکسیدرمی» نیز درباره بخشی از زندگی برادر ناتنی محمدرضا پهلوی و «شمال از جنوب‌غربی»، داستان «یک عملیات خرابکارانه از سوی رژیم بعثی عراق» را روایت می‌کند. «موسی کلیم الله» هم به کودکی حضرت موسی می‌پردازد.
هزینه به میلیارد، فروش به میلیون
در گذشته رسم بر آن بود که همان فیلمی که سیمرغ بر دوشش می‌نشست، پرفروش‌ترین فیلم سال هم می‌شد. اما چند سالی است که فیلم‌های کمدی با محتوا و کیفیت نه چندان مطلوب، بازی را برهم زده‌اند. فیلم «مجنون» برنده بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر در سال ۱۴۰۲ هنوز اکران نشده و نمی‌توان آن را ملاک مقایسه قرار داد. از این رو به جشنواره فیلم فجر سال ۱۴۰۱ نگاهی می‌اندازیم که «غریب»، برنده بهترین فیلم آن سال شد. این فیلم که به بخشی از زندگی محمد بروجردی پرداخته و از تولیدات سازمان سینمایی اوج است، رتبه ۱۶ از ۲۰ فیلم پرفروش سال ۱۴۰۲ را داشته است. سه فیلم اول پرفروش همان سال یعنی «فسیل»، «هتل» و «هاوایی» همگی در ژانر کمدی بوده‌اند.
مسئله دیگری که باید به آن اشاره کرد، این است که برخی از فیلم‌هایی که با بودجه دولت تولید می‌شوند، آنقدر مسئله فروش برایشان بی‌اهمیت است که گاهی حتی قید اکران را می‌زنند و برای پخش به صدا و سیما می‌دهند. به نوعی می‌توان گفت، سود این فیلم‌ها در تولیدشان است چراکه تهیه‌کننده با پول دولت فیلم ساخته، نه بصورت شخصی؛ از این رو نگرانی بابت بازگشت سرمایه خود ندارد.