اقتصاد۲۴ - مدتی است که بازار بورس ایران رشد افزایشی داشته و حالا به اوج خود رسیده است. این روز‌هایی که عموم مردم با رکود اقتصادی دست و پنچه نرم می‌کنند و دخل شان در برابر خرج شان بسیار کم می‌آید، شاهد رونق بازاری هستیم که برخلاف بازار‌های جهانی، به شکل عجیبی شتاب گرفته و سود روی سود می‌گذارد و خلاف قاعده جهانی وارد دوره اوج شده است.
درحالی که رشد اقتصادی کشور منفی است و تورم هم به بالای ۴۰ درصد رسیده و اقتصاد ایران با بحران رکود و قفل شدگی بازار‌ها روبه‌رو است و در هیچ فضایی برای سرمایه گذاری پس انداز خرد، سودی بالای ۱۵ درصد (سود بانکی) وجود ندارد، سود‌های ماهانه بازار بورس تا ۵۰ درصد هم در این روز‌ها پیش رفته و بازار خرید سهام داغ شده است.
فعالان این بازار می‌گویند؛ بازار سرمایه از سال ٩٦ تحت تاثیر برخی از عوامل مانند تورم و افزایش نرخ ارز وارد فاز صعودی شد که این روند تا امروز ادامه دارد و این مسیر با وجود رکود اقتصادی جای نگرانی دارد.
اما حالا عده‌ای از فعالان بورسی معتقدند این روز‌های بورس، روز‌های برداشت و عمیق شدن این بازار است و برخی هم معتقدند این رشد حباب است و تا چند ماه دیگر ریزش جدی خواهد داشت.
در همین زمینه ۲۵ پژوهشگر مالی و اقتصادی در نامه‌ای خطاب به دولت و بانک مرکزی، با اشاره به مخاطرات فعلی بازار سهام، پنج اقدام فوری را جهت کنترل وضع جاری پیشنهاد دادند. این اقتصاددانان با بیان اینکه بازار بورس تهران از سال ۹۸ رشد پرشتابی به خود گرفته و به شکل بی‌سابقه‌ای بر سرعت رشد آن در سال ۹۹ افزوده شده، تاکید کرده‌اند که با گذر شاخص کل از سطح یک میلیون و ۷۰۰ هزار واحد، فقط از ابتدای سال جدید در کمتر از چهار ماه بازار سرمایه رشد سه برابری شاخص را تجربه کرده است. در همین حال ارزش بورس به تولید ناخالص ملی در حدود ۲۰۰ درصد، ارزش دلاری آن (بر اساس دلار ۲۰ هزار تومانی) معادل ۳۵۰ میلیارد دلار و نسبت تقریبی قیمت بر درآمد (P/E) کل بازار به بیش از ۳۰ واحد رسیده است.
اقتصاددانان تشریح کرده‌اند که این سطح بی‌سابقه از رشد ارزش بورس و مبادلات مالی آن در حالی است که نتوانسته به رشد واقعی سرمایه‌گذاری و تشکیل سرمایه ثابت به شکل معنی‌داری کمک کند. مهمتر آنکه وضعیت فعلی بورس و ادامه آن به شدت بحران‌خیز و همراه با تخریب بیشتر وضعیت اقتصاد کلان خواهد بود. در نتیجه انتظارات شکل گرفته در بورس، تولید با سرمایه‌گذاری و تامین مالی داخلی بیش از پیش تعطیل شده، بر نابرابری افزوده شده و بازار پول در معرض تخریب از مجرای افزایش سرعت گردش پول و تبدیل هرچه سریع‌تر شبه‌پول به پول قرار خواهد گرفت و حتی فشار درون‌زایی برای خلق نقدینگی و پایه پولی مضاعف ایجاد خواهد کرد.
ترکیدن حباب بورس جدی است؟
در همین رابطه سهراب هاشمی، تحلیلگر بورس در گفتگو با اقتصاد ۲۴ گفت: رشد‌های بی‌سابقه قیمت‌ها و صعود ادامه دار بازار سهام سبب شده پیش‌بینی روند آتی بازار به امری غیرممکن بدل شود، چرا که وضعیت کنونی بورس تهران علاوه بر تاثیرپذیری از تحولات مربوط به داخل بازار، وابستگی شدیدی به ورود پول‌های تازه و حمایت دولت از این موج ایجاد شده دارد.
به گفته هاشمی، این روز‌ها بازار سرمایه متاثر از شیوه واگذاری سهام‌های دولتی و واگذاری سهام عدالت و همچنین از همه مهمتر حرکت بازار‌های موازی بازار سرمایه است.
این تحلیلگر افزود: البته تمام این عوامل در حال حاضر به نفع بازار سهام تمام شده و رشد قابل توجه نماگر اصلی این بازار را به‌دنبال داشته است.
وی تاکید کرد: هرچند در شرایط فعلی حباب قیمتی در بخش‌هایی از بازار سهام به وضوح قابل مشاهده است، اما به‌نظر می‌رسد طی روز‌های آتی باید شاهد چرخش مسیر قیمت‌ها در بازار باشیم، چراکه با ایجاد هرگونه هیجانی ممکن است ریزش شدیدی در کل بازار رقم بخورد که دراین صورت همه سهام‌ها دچار افت شدید قیمت خواهند شد چراکه درحال حاضر نسبت قیمت به سود حبابی است.
زنگ خطر در بورس نواخته می‌شود
هاشمی در پاسخ به سوال به این سوال که چه عواملی باعث ایجاد چنین بستری در بازار سرمایه شده است؟ گفت: از سال گذشته تمامی بازار‌ها با تورم چشمگیری مواجه شدند و قیمت‌ها بالا رفت و هنوز هم ادامه دارد. به موجب این جریان امروز حجم نقدینگی متشکل از پول پرقدرت و شبه پول هم به بالای دو هزار هزار میلیارد تومان رسیده است و این یعنی خطر جدی برای اقتصاد ایران.
وی تصریح کرد: حالا این نقدینگی به سمت هر بازاری روانه شود اتفاق خوبی نخواهد افتاد و کالا‌ها قیمت چندبرابری پیدا می‌کنند در صورتی که تولید نیازمند این نوع سرمایه هاست، اما همچنان از ورود این پول‌ها به چرخه صنعت غافل شده اند.
این تحلیلگر بازار سرمایه با تاکید بر اینکه دولت از عمد سرمایه‌ها را به سمت بورس هدایت کرده که تقریبا سایر بازار‌ها نوسان کمتری داشته باشد، گفت: این درحالی است که اثر تورمی سایر بازار‌ها با سرعت بیشتری در تورم کالا‌ها و خدمات مصرفی خود را تخلیه می‌کند؛ اما در بورس طبق ماهیت ذاتی این بازار آثار تورمی فوری نخواهد نداشت، اما باید منتظر باشند که به زودی زنگ خطر بورس نواخته می‌شود.
آینده بازار بورس
هاشمی در پاسخ به این سوال که آینده بازار بورس با توجه به مسائل مطرح شده چگونه ارزیابی می‌شود ادامه داد: همه موارد و مسائل امروز بورس مانند کلیت اقتصاد رکودی، وضعیت ارزش سهام شرکت‌ها و سرازیر شدن عجیب پول به این بازار جای تامل دارد.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: ما در بورس شرکت‌های زیان دهی داریم که دارایی‌های خوبی دارند، اما با ارزش واقعی در بورس حضور ندارند، اما در این روز‌ها ارزش سهامشان روبه رشد و چشمگیر است. به تعبیر دیگر بیش از آنکه سهام‌های شرکت‌های بزرگ رشد داشته باشد، رشد‌های نجومی ارزش سهام‌ها مربوط به شرکت‌هایی است که ورشکسته هستند.
هاشمی در این خصوص توضیح داد: این شرکت‌ها درست است که زیان ده هستند، اما دارایی‌هایی دارند که به شرکت‌های دیگر می‌فروشند، یعنی در این فضا تجدید ارزیابی دارایی دارند لذا باید در نظر داشت که این شرکت‌ها گرچه زیان ده هستند، اما می‌توانند با سودسازی ارزش سهم هایشان را در بورس بالا ببرند.
به گفته این فعال در حوزه بورس، در واقع این شرکت‌ها دارایی هایشان را به هم پاس می‌دهند و با این معاملاتی که خیلی از آن‌ها معاف از مالیات هستند، دارایی آن‌ها از شرکت خارج نمی‌شود، به سهام دار هم پرداخت نمی‌شود، تقسیم سود فروش هم ندارند و فقط دارایی را بین خودشان جابه جا می‌کنند. این‌ها بازی گردانان قهار بورسی هستند که با نقدینگی‌های سرازیر شده می‌توانند خطر آفرین باشند.
هاشمی یادآور شد: با این شرایط بورس فعلی حبابی است و در آن تردیدی وجود ندارد. طبق پیش بینی‌ها اولین گروهی که از آن متضرر می‌شوند، سهام داران خرد و همچنین سهام دارانی هستند که سهام همین شرکت‌هایی را که سود موهومی ساخته اند، خریده اند.