اقتصاد۲۴ - کرونا که به ایران آمد از همان ابتدا رسته‌های مختلف اقتصادی را تحت تأثیر قرار داد. ابتدا صنوف غذایی را مورد هدف قرار داد، بعد از آن خدماتی‌ها را و پس از آن تولید را. برآوردها نشان می‌دهد که میزان خسارت کرونا بر اقتصاد کشور بالغ بر 7 درصد تولید ناخالص داخلی است، یعنی معادل 166 هزار میلیارد تومان. اما از این برآورد چه مقدار آن به بخش کشاورزی تعلق دارد و این بخش تاکنون چه مقدار را پوشش داده است؟
پیش از این مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی میزان خسارت ناشی از شیوع کرونا در بخش کشاورزی را نزدیک به چهار هزار میلیارد تومان برآورد کرده بود. بنا بر مطالعات دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز، کرونا با تأثیر بر زنجیره تأمین، تقاضا و نقدینگی، بر بنگاه‌ها و با تأثیر بر عرضه نیروی کار، مصرف کالاها و خدمات و بویژه با کاهش درآمد مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی در کوتاه‌مدت و بلندمدت بر اقتصاد خانوارها و اقتصاد بخش کشاورزی تأثیرگذار است.
طبق گزارش مرکز پژوهش‌ها، پس‌زدگی محصولات کشاورزی و عرضه آن به بازار داخلی، موجب افت قیمت این محصولات در کشور می‌شود که در کوتاه‌مدت موجب رضایت مصرف‌کنندگان می‌شود ولی در ماه‌های بعد و سال آینده می‌تواند موجب کاهش تولید و آن‌گاه مشکل در عرضه و همچنین افزایش قیمت این محصولات در داخل شود.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: بررسی شواهد آماری حاکی از آن است که بخش مصرف و صادرات محصولات کشاورزی و غذا در ایران به‌ترتیب در حدود ۷.۸ درصد و ۱۰ درصد از ارزش خود را از دست بدهند که میزان خسارت آن در اسفندماه ۱۳۹۸ در حدود ۳۹۵۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود. اتخاذ بسته‌های حمایتی از تولید و تحریک مصرف در دوران بیماری ضروری است. از این رو گسترش چتر بیمه‌ای به همراه پرداخت‌های مستقیم باید در دستور کار سیاستگذاران قرار گیرد. با توجه به احتمال افزایش قیمت‌ها در دوران پساکرونا، سیاست ذخیره‌سازی کالاها برای مدیریت بازار محصولات کشاورزی و غذا ضروری به‌نظر می‌رسد.
بیشتر بخوانید: نبض اقتصاد در فصل کرونا
در همین خصوص، محمدخالدی، مدیرکل دفتر امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، مشکل مهم متقاضیان وام کرونا در بخش کشاورزی را بیمه نبودن بسیاری از متقاضیان عنوان کرد. به همین دلیل آنها ابتدا باید درخواست خود را به وزارت جهاد کشاورزی ارائه کنند، سپس این وزارتخانه درخواست‌ها را به وزارت کار برای ثبت در سامانه کارا ارائه دهد.
مدیرکل دفتر امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی در خصوص پرداخت تسهیلات به متقاضیان دارای بیمه و متقاضیان فاقد بیمه در بخش کشاورزی گفت: در بخش کشاورزی، آسیب دیدگان کرونا و کسانی که درخواست دریافت تسهیلات حمایتی کرونا را دارند دو دسته هستند. گروه اول افرادی هستند که بیمه دارند و بیمه شده کارگاهی هستند.این دسته از افراد در سامانه کارا وزارت کار برای دریافت تسهیلات ثبت نام می‌کنند. دسته دوم، افرادی هستند که بیمه شده نیستند. طبق توافقی که با وزارت کار انجام دادیم، در حوزه کشاورزی، افرادی که بیمه ندارند، چون تعداد زیادی را شامل می‌شود، درخواست خود را به وزارت جهاد ارائه می‌دهند و ما اسامی را به وزارت کار می‌دهیم.
خالدی گفت: بر اساس جدیدترین آمار، تا اوایل شهریور، 6 هزار نفر از بیمه‌شدگانی که در بخش کشاورزی فعال هستند برای دریافت تسهیلات کرونا در سامانه کارا ثبت‌نام کرده‌اند. تسهیلاتی که برای این تعداد متقاضی در نظر گرفته شده 240 میلیارد تومان است.تا کنون 50 میلیارد تومان از این تسهیلات پرداخت شده و مابقی درخواست‌ها هم در مرحله بررسی بانک است.
به گفته مدیرکل دفتر امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، بیشترین تعداد ثبت‌نام‌کنندگان تسهیلات کرونا در حوزه کشاورزی مربوط به استان‌های مازندران، گیلان و اردبیل است. کمترین تعداد متقاضیان هم مربوط به استان‌های سیستان و بلوچستان، بوشهر و خراسان شمالی است. در گروه بیمه شدگان متقاضی وام کرونا، بیشترین رسته کاری مربوط به مرغداری‌ها است که 60 درصد تعداد کل متقاضیان را تشکیل می‌دهد. کشتارگاه‌های طیور 13 درصد و رسته کاری تولید قارچ خوراکی 5.6 درصد را تشکیل می‌دهد.
اما ثبت‌نام گروه‌هایی که بیمه ندارند و در حوزه فعالیت‌های کشاورزی متقاضی دریافت تسهیلات کرونا هستند، متفاوت است. خالدی در این خصوص گفت: وزارت جهاد کشاورزی اطلاعات این گروه متقاضیان را در 24 استان جمع‌آوری کرده و تاکنون 19 هزاردرخواست برای دریافت وام دریافت شده است. مبلغ کل تسهیلات مربوط به این گروه 2هزار و 300 میلیارد تومان است. باید به این موضوع اشاره کنم که در حوزه کشاورزی تعداد بیمه نشده‌ها بسیار زیاد است.
در ابتدا، ستاد اقتصادی مقابله با کرونا، رسته‌های شغلی مربوط به کشاورزی را جزو رسته‌های دریافت تسهیلات قرار نداده بود. اما با توجه به خسارت کرونا به این بخش، وزارت جهاد کشاورزی از ستاد ملی کرونا درخواست کرد تا رسته کشاورزی را هم در ردیف دریافت تسهیلات قرار دهد. مدیرکل دفتر امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، با اشاره به این موضوع گفت: بخاطر تأخیری که در پذیرش رسته کشاورزی برای دریافت وام کرونا وجود داشت، درخواست رسته کشاورزی برای دریافت تسهیلات کرونا 2 ماه دیرتر نسبت به رسته‌های شغلی دیگر به تأیید و تصویب رسید و دلیل تأخیر در پرداخت تسهیلات کرونا به بخش کشاورزی همین موضوع است.
با توجه به آنچه ستاد اقتصادی مقابله با کرونا تصویب کرده است، رسته 14 کاری در رسته‌های مربوط به واجدین شرایط دریافت وام کرونا، مربوط به بخش کشاورزی است.به گفته خالدی در ابتدا وزارت جهاد کشاورزی تعداد بیشتری فعالیت کشاورزی را برای دریافت تسهیلات در نظر گرفته بود اما ستاد ملی کرونا با آن موافقت نکرد و با تصمیم این ستاد فعالیت‌های مشمول دریافت وام محدود شد. 10 رسته از طرف وزارت جهاد کشاورزی برای دریافت تسهیلات کرونا تعریف شده بود اما ستاد اعلام کرد تمام این 10 رسته تحت تأثیر خسارت‌های ناشی از کرونا قرار نگرفته است و فقط واحدهای پرورش مرغ گوشتی و مرغ گوشتی مادر، مراکز گلخانه‌ای تولید سبزی و صیفی، مراکز تولید و عرضه گل و گیاهان زینتی و ماهیان زینتی از سوی ستاد مقابله با کرونا برای دریافت تسهیلات مورد تأیید قرار گرفت که یک رسته کاری شامل 4 نوع فعالیت برای دریافت تسهیلات کرونا است. طبق آخرین خبری که ما دریافت کردیم زمان درخواست برای دریافت وام کرونا تا آخر شهریور تمدید شده است.
خالدی افزود: یکی دیگر از درخواست‌های ما از بانک مرکزی و ستاد اقتصادی مبارزه با کرونا، تعیین بانک کشاورزی به عنوان بانک تخصصی برای پرداخت تسهیلات کرونا به فعالیت‌های کشاورزی بود.اما این درخواست هم تأیید نشد و متقاضیان بخش کشاورزی برای دریافت تسهیلات باید به بانک‌های مختلف مراجعه کنند و بخاطر بروکراسی اداری ممکن است پرداخت وام زمانبر باشد.
بخش تولید، بخاطر کاهش تقاضا، خسارت زیادی را بخاطر شیوع کرونا متحمل شد. مدیرکل دفتر امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به فعالیت‌هایی که در بخش کشاورزی آسیب زیادی از شیوع کرونا دید، گفت: خیلی از فعالیت‌های دامپروری، دامداری و گاوداری، فعالیت خدماتی مانند خدمات دامپزشکی به دلیل عدم مراجعه، فعالیت‌های گلخانه‌ای و فعالیت‌های شیلاتی بطور عام، برای دریافت تسهیلات مورد نظر ما بود اما ستاد اقتصادی در ستاد ملی کرونا با آن موافق نبود.
به گفته خالدی بررسی آثار کلی زیانبارمربوط به کرونا در بخش کشاورزی، براساس تجربه کشورهای مختلف، کرونا عملاً کل زنجیره عرضه از مرحله عرضه نهاده تا مرحله نهایی را تحت تأثیر قرار داده است. تأمین نهاده، به اعتقاد ما حلقه اول متأثر از خسارت‌های کرونا است. کود، بذر، سموم، مکانیزاسیون و نهاده‌های دامی جزو این رسته آسیب پذیر است که نه تنها در کشور ما که در کل دنیا به خاطر کرونا تأمین آن با مشکل مواجه شد.
او افزود: در بخش تولید، تولیدات دامی، گیاهی، شیلاتی و گلخانه‌ای از کرونا متأثر شده است. همچنین بخش مهم دیگر در حلقه فراوری و توزیع محصولات کشاورزی است که از کرونا آسیب دیده است. مثلاً در بخش لبنیات، با شیوع کرونا مصرف این محصولات بخصوص مصرف شیر کاهش پیدا کرد. حلقه بعد که از کرونا آسیب دید مربوط به حلقه بازاریابی و بازرگانی است که عملاً بخش تکمیلی زنجیره عرضه است. تأثیر کرونا بر کاهش محصولات دامی یکی از مشکل های اصلی بخش کشاورزی بخاطر شیوع کرونا است. اوایل شروع کرونا، تقاضا برای شیر، گوشت و مرغ بسیار کاهش یافت. کاهش تقاضا را همچنین در محصولات شیلاتی، گل، گیاهان و ماهیان زینتی داریم. یکی از بخش‌هایی که بسیار سریع از کرونا متأثر شد، بخش گل و ماهیان زینتی بود. چون بیشترین تقاضا برای این دو محصول زمان نوروز است، عید امسال کاهش تقاضای بسیار شدیدی را برای این 2 گروه کالایی داشتیم.
خالدی خاطرنشان کرد: بخش حمل و نقل و لجستیک کشاورزی نیز به خاطر کرونا آسیب زیادی دید. به دلیل اینکه محصولات کشاورزی فساد پذیر است، مشکلات حمل و نقل بر تولید محصولات بسرعت اثر گذاشت. همچنین تأمین و توزیع و عرضه ذرت کنجاله و واکسن دام و طیور در تمام دنیا از کرونا متأثر شد. کرونا تأثیر منفی بر درآمد خانوار کشاورزی و کارخانه‌های فرآوری و صنایع وابسته بخش کشاورزی گذاشت و اختلال در صادرات محصولات هم بوجود آمد.بسیاری کشورها واردات خود را محدود کردند و عملاً تولیدکنندگان آسیب دیدند. مشکلات قرنطینه‌ای هم در مرزها داشتیم.
وی گفت: در 6 ماه زمان شیوع کرونا، ستاد اقتصادی مبارزه با کرونا، ابتدا تصمیم گرفت مشاغلی که سریعترین تأثیر منفی را از کرونا گرفتند تحت حمایت قرار دهد گردشگری، تولیدات غذایی، تولید گل و گیاه و ماهیان زینتی جزو اولین مشاغل حمایتی بودند اما بررسی آثار کرونا در بلند مدت نشان می‌دهد نمی‌شود بخش‌های آسیب دیده را از هم تفکیک کرد. چون کاهش تقاضا برای محصولات به تولیدکننده منتقل می‌شود. محصولات کشاورزی فساد پذیر است و کاهش تقاضا منجر به کاهش تولید می‌شود. تلاش می‌کنیم آثار زیانبار کرونا را در زنجیره تولید تا حد امکان کاهش دهیم تا اطمینان خاطر برای تولیدکننده باشد. در سال زراعی جاری هم حمایت از بخش‌های آسیب پذیر کشاورزی ناشی از کرونا ادامه دارد.