بهبود قطره‌چکانی محیط کسب‌وکار

اقتصاد۲۴ - محیط کسب‌وکار ایران در زمستان گذشته، با اندکی بهبود نسبت به فصل قبل مواجه شده؛ اما بازهم بزرگ‌ترین مشکلات و مسائل فعالان اقتصادی بدون تغییر باقی مانده است؛ به‌گونه‌ای که در این فصل نیز غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواداولیه و محصولات، بی‌ثباتی سیاست‌ها و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار و همچنین دشواری تأمین مالی از بانک‌ها، نامساعدترین مؤلفه‌های محیط کسب‌وکار بوده است.

آخرین اطلاعات منتشرشده از مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در قالب چکیده گزارش پایش ملی محیط کسب‌وکار نشان می‌دهد: در فصل زمستان۱۳۹۹ رقم شاخص ملی ۵٫۸ (نمره بدترین ارزیابی ۱۰ است) محاسبه شده که نسبت به ارزیابی پاییز گذشته ۰٫۱۳واحد بهبود یافته است.

مؤلفه‌های نامساعد

آمار‌ها نشان می‌دهد در زمستان۱۳۹۹، فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در پایش ملی محیط کسب‌وکار، به‌ترتیب ۳ مؤلفه «غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواداولیه و محصولات»، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» و «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» را نامناسب‌ترین مؤلفه‌های محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مؤلفه‌ها ارزیابی کرده‌اند. با توجه به تداوم تخلیه تورم ناشی از شوک ارزی اخیر در قیمت کالا‌های تولید داخل و همچنین رشد و نوسان ادامه‌دار قیمت مواد اولیه، نخستین مؤلفه نامساعد محیط کسب‌وکار همچنان در فصل‌های آتی نیز صدرنشین این فهرست خواهد بود.

در این میان، چنانچه مذاکرات احیای برجام به نتیجه مثبت برسد، انتظار رفع بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار به‌عنوان دومین مؤلفه نامساعد وجود دارد. از سوی دیگر دشواری تأمین مالی از بانک‌ها، با توجه به اتفاقات نامساعد و سوءمدیریتی که در بازار سرمایه اتفاق افتاد، می‌تواند همچنان یکی از ۳ مؤلفه نامساعد کسب‌وکار‌ها باقی بماند.

شاخص کسب‌وکار از نمای نزدیک

بر اساس یافته‌های طرح پایش ملی محیط کسب‌وکار در زمستان۱۳۹۹، استان‌های کردستان، کرمان و چهارمحال و بختیاری به‌ترتیب دارای بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار بوده‌اند و در مقابل، استان‌های سمنان، مرکزی و آذربایجان شرقی به‌ترتیب ۳ استان دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شده‌اند. همچنین بررسی نتایج نشان می‌دهد: در زمستان۱۳۹۹، وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش کشاورزی (۹۲.۵) در مقایسه با بخش‌های خدمات (۸۷.۵) و صنعت (۶۰.۵) نامناسب‌تر ارزیابی شده و بهترین شرایط برای بخش صنعت بوده است. از سوی دیگر، بررسی شاخص ملی محیط کسب‌وکار به تفکیک رشته فعالیت‌های اقتصادی بر حسب طبقه‌بندی استاندارد جهانی، حاکی از این است که در فصل گذشته «سایر فعالیت‌های خدماتی»، «فعالیت حرفه‌ای، علمی و فنی» و «فعالیت اداری و خدمات پشتیبانی» بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار را تجربه کرده‌اند و در مقابل رشته فعالیت‌های «مالی و بیمه»، «استخراج معدن» و «تولید صنعتی» بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی در کشور داشته‌اند.

بیشتر بخوانید: خسارت اصناف از کرونا هنوز جبران نشده است

کاهش اثرات کرونا

گزارش پایش ملی محیط کسب‌وکار نشانگر این است که در مجموع میانگین ظرفیت واقعی تولید بنگاه‌های اقتصادی در فصل گذشته ۲درصد بهبود بافته و از ۴۰.۸ درصد در پاییز۹۹ به ۴۲.۷۲ درصد در زمستان۹۹ رسیده است. همچنین فعالان اقتصادی به‌طور متوسط، میزان تأثیر کرونا بر کسب‌وکار را ۶.۳ ارزیابی کرده‌اند که در مقایسه با فصل بهار سال گذشته که نخستین اثرات کرونا بر اقتصاد اعمال شد، ۰.۸ واحد بهبود پیدا کرده است.
در بهار سال گذشته، فعالان اقتصادی با امتیاز میانگین ۷.۱ میزان تأثیر این ویروس بر کسب‌وکار خود را ارزیابی کرده بودند. نکته دیگر اینکه، شیوع کرونا و اجرای محدودیت‌های اجتماعی، با تقویت ناگزیر خدمت‌رسانی الکترونیک و همچنین حذف برخی بوروکراسی‌های مقدماتی دستگاه‌های اجرایی در حوزه صدور مجوزها، عملاً به بهبود نسبی محیط کسب‌وکار کمک کرده بود. از این‌رو، چنانچه با مهار کرونا و حذف تبعات منفی شیوع این بیماری بر محیط کسب‌وکار، قرار باشد بوروکراسی اداری نیز به شرایط قبلی برگردد، احتمال بدترشدن شاخص محیط کسب‌وکار و سخت‌تر شدن شرایط برای فعالیت‌های اقتصادی وجود دارد.

فرصت‌ها و تهدید‌ها

در زمستان گذشته، همچنان وضعیت محیط کسب‌وکار برای بنگاه‌های کوچک و قدیمی نامساعدتر از بنگاه‌های بزرگ و کسب‌وکار‌های جدید بوده و تداوم این موضوع می‌تواند به‌عنوان تهدیدی برای اشتغال و سرمایه‌گذاری، تبعات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. براساس آمارها، در زمستان گذشته، محیط کسب‌وکار کشور بر حسب تعداد کارکنان شاغل در بنگاه‌های با ۶ تا ۱۰نفر کارکن (۵.۸۴) دارای بدترین وضعیت و بنگاه‌های دارای ۲۰۰کارکن و بیشتر از آن (۵.۵۴) دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر بنگاه‌ها ارزیابی شده‌اند.
همچنین وضعیت محیط کسب‌وکار کشور بر حسب سال تأسیس بنگاه اقتصادی در کارگاه‌های ۶ تا ۱۰سال، بدترین وضعیت (۵.۸۷) و در کارگاه‌های با عمر کمتر از ۲سال، دارای بهترین وضعیت (۵.۴۹) ارزیابی شده‌اند.

نظریه عمومی کارآفرینی شین

بر اساس نظریه عمومی کارآفرینی شین که به‌دلیل در نظر گرفتن وزن عوامل مختلف در محاسبه، از دقت بیشتری نسبت به شاخص کل کشور برخوردار است، در زمستان گذشته فعالیت‌های «تأمین جا و غذا شامل هتل‌ها، اقامتگاه‌ها و رستوران‌ها و تالار‌های پذیرایی (۸.۳۱)»، «اداری و خدمات پشتیبانی شامل آژانس‌های توریستی و مسافرتی، مؤسسات حمل مسافر و مؤسسات کرایه لوازم، ابزار و ماشین‌آلات (۸)» و «سایر فعالیت‌های خدماتی (۷.۷۵)» بیشترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا متحمل شده‌اند و در مقابل، رشته فعالیت‌های «مالی و بیمه (۴.۲۹)»، «استخراج معدن (۵.۸)» و «تولید صنعتی (۵.۳۵)» کمترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا نسبت به سایر فعالیت‌ها تحمل کرده‌اند.
همچنین در فصل زمستان۱۳۹۹، میزان آسیب وارده بر کسب‌وکار‌ها از شیوع ویروس کرونا در استان‌های اردبیل (۸.۳۳)، خراسان جنوبی (۷.۲۳)، کردستان (۷.۶) و چهارمحال و بختیاری (۶.۸۶)، بیشترین مقدار و در استان‌های اصفهان (۵.۱۴)، البرز (۵.۲۳)، مرکزی (۵.۲۸) و آذربایجان شرقی (۵.۶۱)، کمترین مقدار نسبت به سایر استان‌ها توسط فعالان اقتصادی ارزیابی شده‌اند.