مدیریت پسماند درآمد زایی و اشتغال

اقتصاد۲۴ - با مدیریت درست و علمی با استفاده از تکنولوژی روز دنیا و یا با تکیه بر دانش نخبگان دانشگاهی با ساخت تجهیزات جدید در جهت بالا بردن راندمان بازیافت زباله و استفاده از انرژی‌هایی که می‌توان از این مسئله استخراج کرد، هم باعث اشتغال زایی وهم تولید باشیم، با پشتیبانی از نخبگان و طرح‌های ارائه شده زمینه ساز احقاق این مهم باشیم که باعث تزریق نقدینگی به بودجه شده و می‌توان با جذب این نقدینگی کمک به حرکت درآمدن چرخه‌ی تولید کنیم؛ وبا مدیریت صحیح و علمی موانعی، چون طرز فکر‌های قدیمی و با کنار زدن افراد منفعت طلب و ناکارآمد هم به فرمایشات رهبری جامه‌ی عمل بپوشانیم و هم کمک شایانی به چرخه‌ی تولید کنیم.

امروزه توجه به بحث آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از زباله‌ها و عواقب خطرناک روش‌های دفع غیر اصولی که موجب بروز انواع بیماری‌ها به دلیل ورود شیرابه زباله‌ها به خاک و منابع آب سطحی و زیرزمینی شده است، در کشور‌های پیشرفته مدیریت صحیحی برای جمع آوری زباله و تفکیک از مبدا صورت گرفته است؛ اما متاسفانه در کشور‌های در حال توسعه، از جمله ایران، هنوز توجه کافی به این مهم صورت نگرفته و زباله‌ها در اکثر مناطق شهری و حتی روستایی، مشکل آفرین شده اند.

بیشتر بخوانید: کره جنوبی از ژاپن شکایت کرد

پسماند چیست؟

پسماند حجیم‌ترین مصنوع دست بشر است. روزانه بیش از ۳.۵ میلیون تن زباله در سراسر جهان تولید می‌شود که در کشور‌های توسعه یافته ۸۰ در صد از پسماند بازیافت می‌شود و به چرخه مصرف باز می‌گردد، وباقیمانده به صورت بهداشتی دفع یا سوزانده میشود.

پسماند‌های‌تر:

پسماند‌های فاسد شدنی؛ شامل باقیمانده مواد غذایی، سبزیجات، میوه جات، پسماند‌های باغبانی، و فضای سبز می‌باشندکه در طبیعت به آسانی فاسد شده تجزیه میگردند و حدود ۷۰ در صد پسماند‌ها را تشکیل میدهند. این مواد همگی پر حجم بوده و به سرعت فضای پر ارزش محل‌های دفع پسماند را اشغال میکنند.


پسماند‌های خطرناک منازل:

این پسماند‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

دسته اول: موادی، چون باند زخم، پوشک بچه، سرنگ، سرم، سر سوزن و تیغ

دسته دوم: موادی، چون باطری ماشین، انواع دیگر باطری، لامپ مهتابی، ظروف سم، حشره کش ها، روغن، گریس و...

پسماند شهری:

پسماند‌های شهری شامل کلیه مواد زائد حاصل از اماکن مسکونی، تجاری، اداری و منابع صنعتی می‌باشد.

چهار راهکار مدیریتی برای مدیریت یکپارچه و تلفیقی پسماند:

۱. کاهش تولید در مبدا:

تمرکز کاهش درمبدأ برتقلیل تولید وکاهش میزان سمی بودن پسماند تولید شده است.
مصرف کنندگان می‌توانند. ازطریق خرید کمتر واستفاده موثر‌تر دراین امر شرکت کنند.

۲. بازیافت و تبدیل به کمپوست:

بازیافت باعث حفظ منابع محدود وبا ارزش شده، نیاز به حفاری برای مواد خام را کاهش می‌دهد. درصورتی که بازیافت به شیوه مناسب انجام نشود T

میتواند مشکلات زیادی را بوجود آورد. هرجایی که انجام بازیافت مجازاست دلیل ندارد که رشد داشته باشد. بلکه شرایط اقتصادی مناسب باعث رشد صنعت بازیافت می‌شود.

۳. سوزاندن (تاسیسات تبدیل پسماند به انرژی):

تجهیزات سوزاندن می‌تواند. انرژی مفید را به شکل بخار یا به شکل جریان برق، فراهم نماید. بسته به وضعیت اقتصادی انرژی در منطقه می‌تواند سود ده یا بی فایده باشد. هزینه زیاد دستگاه‌های زباله سوز، پیچیدگی نسبتا زیاد بهره برداری مطمئن و اقتصادی آن‌ها و حقیقت مشکوک بودن مردم به امنیتشان، باعث محدودیت استفاده از زباله سوز‌ها شده است.

۴. دفن درزمین:

دفن زباله شیوه‌ای از مدیریت پسماند است که هیچکس طالب آن نبوده، ولی همه به آن نیاز مندند.

با توجه به منویات مقام معظم رهبری در شهار سال ۱۴۰۰:
تولید، پشتیبانی ها، مانع زدایی‌ها


در موضوع مورد اشاره‌ی این مقاله ما به معقوله‌ی مدیریت پسماند می‌پردازیم؛


۱-تولید:

((۱۳ هزار میلیارد تومان می‌توان از پسماند‌های شهر تهران درآمد داشت))

-بخش قابل توجهی از زباله‌ها قابل بازیافت بوده و علاوه بر ارزش اقتصادی، اثرات زیست محیطی قابل توجهی نیز دارند.

-با مدیریت صحیح پسماند‌های خانگی، صنعتی، پزشکی و ... می‌توان هم کمک به محیط زیست کرد و هم موجبات درآمد‌های اقتصادی و اشتغال زایی را فراهم کرد.

-با تغییراتی که در سبک زندگی بوجود آمده است چه در کل کشور به ویژه استان تهران، میزان تولید زباله با افزایش روبرو شده است.
حال این سرمایه‌ای است که می‌تواند تبدیل به صنعت شود و درآمدزایی و اشتغال زایی در پی داشته باشد را باید استفاده کرد و با بازیافت و مدیریت پسماند هم به اکوسیستم و محیط زیست احترام بگذاریم، و هم در چنین شرایط سخت اقتصادی، حرکتی جهادی و عملی با استفاده از نیرو‌های توانمند و متخصص انجام دهیم.
این تغییراتی که در سبک زندگی بوجود آمده از جهات متفاوت به اقتصاد و محیط زیست شهر و کشور صدمه میزند.

از یک سو با این سبک زندگی اسراف گرایانه متأسفانه حجم بسیار زیار زیادی مواد قابل مصرف دور ریخته می‌شود؛ مانند دور ریزی پسمانده‌ی مواد خوراکی و انواع غذاها.

طبق آمار‌های موجود روزانه بیش از ۳/۵ میلیون تن زباله در جهان تولید می‌شود؛ و میانگین تولید زباله در کشور، دو برابر استاندارد جهانی است.

تولید زباله در تهران به ازای هر نفر ۷۵۰ تا ۸۰۰ گرم می‌باشد که کشور‌های اروپایی ۳۰۰ تا ۳۵۰ گرم است.
در کشور‌های توسعه یافته‌ای مثل آلمان حدود ۸۰% از زباله‌ی تولیدی بازیافت می‌شود که حدود ۱۰ برابر زباله‌های بازیافتی در کشورمان است.

در ژاپن از زباله‌های خام خانگی تولید برق می‌کنند و زباله‌های دیگر نیز بازیافت و به چرخه تولید باز می‌گردد.

۲-پشتیبانی ها:

مدیریت پسماند و حفظ محیط زیست و هوای پاک به طور مستقیم و غیر مستقیم با مدیریت زباله و پسماند در ارتباط است.

در ماده ۱ قانون مدیریت پسماند: کلیه‌ی سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی و غیر دولتی موظف به اجرای این قانون شده اند که این قوانین در جهت تحقق اصل ۵۰ قانون اساسی که حفظ محیط زیست کشور از آثار مضر زباله‌ها و پسماند‌های کلیه‌ی وزارت خانه‌ها و سازمان‌ها و موسسات دولتی و غیر دولتی و شرکت‌های حقیقی و حقوقی، می‌باشد.

در ماده‌ی ۷:این قانون مدیریت اجرایی کلیه‌ی پسماند‌ها غیز از صنعتی و ویژه در شهر‌ها و روستا‌ها و حریم آن‌ها به عهده‌ی شهرداری و دهیاری و بخشداری گذاشته شده است.

مدیریت پسماند صنعتی به عهده‌ی تولید کننده خواهد بود و اگر آن را تبدیل به پسماند عادی کند به عهده شهرداری و دهیاری و بخشداری خواهد بود.

در ماده ۹ قانون یاد شده وزارت کشور مسئول فراهم نمودن بستر‌های لازم برای تفکیک زباله معرفی شده است.

قانون هوای پاک هم که در سال ۱۳۹۶ تصویب و به ریاست جمهوری ابلاغ شد به نوعی مدیریت پسماند را مورد بحث قرار داده، به طور مثال تبصره ۲ ماده ۲۰ قانون هوای پاک شهرداری موظف شده است ظرف ۳ سال زمینه‌ی تبدیل پسماند به کود و انرژی را فراهم کند.

-نقش کودکان کار در بازیافت پسماند:

ساز و کار بازیافت پسماند نیاز دارد در عین قانونمندی با استفاده از علم و تکنولوژی روز دنیا کمترین تبعات انسانی را داشته باشد.

اما متأسفانه شاهد کودکانی هستیم که هرکدام تبدیل به مهمترین عامل جمع آوری و به مهمترین رکن مدیریت پسماند بدل شده اند.

در شهر تهران چهرده هزار زباله گرد وجود دارد. از این تعداد ۴۷۰۰ نفر (حدود ۳/۱) آن‌ها کودک هستند که تنها ۴/۲ درصد از ارزش زباله‌های جمع آوری شده به کودکان می‌رسد.

طبق تحقیقات سهم سایر عوامل جمع آوری از ارزش زباله‌ها به شرح زیر است:

۹/۸ % برای شهرداری
۲۱ % پیمانکاران
۵/۵۴ % ارباب یا صاحب کار
۶/۱۵ % زباله گرد
۲/۶ % وانتی
۷ % چرخی

ارزش زباله‌های خشک در سال ۱۳۹۷: ۶۴۰/۲ میلیارد تومان، البته در بخش رسمی ۴۰۰ میلیارد و در بخش غیر رسمی ۲۴۰/۲ میلیارد تومان است.
تفوت اعداد رسمی و غیر رسمی به وضوح قابل مشاهده است.

این اعداد بیانگر این است که نهاد‌های مقولی مثل شهرداری می‌توانند با برنامه ریزی سهم خود را از درآمد‌های اقتصادی در این بخش افزایش دهند؛ و با افزایش این درآمد علاوه بر تولید و کسب و کار و اشتغال زایی می‌تواند با تقلیل کسب درآمد از اخذ عوارض و پروانه‌ها کمک شایانی به چرخه‌ی تولید مسکن و ساخت و ساز انجام شود؛ و موجبات مسکن آسان را برای اقشار جامعه فراهم و سردم دار این طرح و پشتوانه‌ای و نیروی محرکه‌ای تأثیر گذار بر معثیت مردم و رفاه عمومی باشد.

در حال حاظر سهم شهرداری حدود ۹% از ارزش زباله‌های شهری است.

یعنی ۹% از ۶۴۰/۲ میلیارد تومان که می‌شود ۲۳۷ میلیارد تومان که با مدیریت در سامان دهی و برنامه ریزی برای استفاده از این ظرفیت و افزایش میزان بازیافت که کشور، حدود ۸% است عدد ۶۴۰/۲ میلیارد را با قبول ظرفیت‌های جدید و آوردن تکنولوژی و جدی گرفتن این برنامه به ۴۰% برسانیم چیزی حدود ۰۰۰/۰۰۰/۱۳ میلیارد نزدیک به ۳/۱ بودجه سال ۱۳۹۹ فقط توسط این بخش تأمین کرده ایم.

باشد که با دقت نظر مدیران در این بحث به محیط زیست و هوای پاک و چرخه‌ی اکوسیستم شهر و کشورمان حق وظایف خود را به جا آورند.
شهر و محیط زیست و هوای پاک حق آیندگان نیز هست.
آینده نگری در این زمینه زندگی سالم تری را برای بچه‌های ما فراهم خواهد آورد.

۳-مانع زدایی ها:

در مورد مدیریت پسماند و بازیافت متأسفانه با تکنولوژی فرسوده نمی‌توان دستاورد بیش از این انتظار داشت، فلذا برای مدیریت پسماند و کسب حداکثر درآمد از این بخش می‌بایست از روش‌ها و تکنولوژی‌های جدید استفاده کرد و این فناوری را از کشور‌های مستعد در این زمینه مانند:آلمان، سوئد و اتریش الگو برداری کرد و از این قبیل کشور‌ها تکنولوژی را وارد کنیم تا بتوانیم از ظرفیت بلقوه امروز حداکثر درآمد را بدست آوریم.

با علمی و بروز کردن این بخش (مدیریت پسماند و صنعت بازیافت) درآمد‌هایی که شهرداری از آن بازمانده را به بالاترین راندمان ممکن می‌رسانیم که بتوانیم بدین وسیله کسب درآمد‌هایی چون:صدور پروانه و سخت گیری‌های مقرراتی ساختمان را کاهش دهیم به شعار رونق ساخت و ساز جامه عمل بپوشانیم؛ و به همشهریان خود ثابت کنیم که در این راستا (کاهش هزینه‌های ساخت و رفع موانع) قدمی بلند برداشته ایم.

نویسنده: محمدحسین ابراهیمی، مهندس عمران