۹۰ درصد صادرات را ۴۵۰ شرکت انجام می‌دهند

اقتصاد۲۴- محمدرضا مودودی در مورد وضعیت تجاری کشور اظهار کرد: شرایط امروز بسیار خاص است، تجربه تلخی را با تحریم‌های اخیر و شیوع کرونا در بخش تجارت خارجی داشتیم که منجر به افت شدید آمار‌ها در سال‌های اخیر به خصوص در صادرات شد و شاهد آنیم که در طول ۵ سال گذشته در حدود ۱۷ میلیارد دلار از بازار خود را از دست داده‌ایم و حدود ۷ میلیارد دلار آن فقط مربوط به سال ۹۹ بوده که عدد بسیار بزرگی و با اهمیتی است.

وی افزود: اگر دولت آینده می‌خواهد در ایجاد اشتغال و توسعه درآمد ارزی تجربه موفقی کسب کند باید در این بخش سرمایه‌گذاری، مدیریت و برنامه‌ریزی جدی داشته باشد. بخش زیادی از بازاری که در تحریم از دست دادیم به علت عدم برقراری روابط بانکی و نداشتن پیمان‌های تجاری و توجه بیش از حد به بازار داخلی بوده است.

مودودی تصریح کرد: با یک نگاه منطقی، بخش صادرات نفتی و غیرنفتی ما تنها منابع ارزی کشور است که قادر به گرداندن چرخ‌های تولیدی و تجاری داخلی است و لذا در هر دو بخش باید به صورت جدی برنامه ریزی و هدف‌گذاری کرد. البته در بخش نفت، ما یک وزارتخانه بزرگ با اختیارات و امکانات زیاد داریم که تمرکز بالایی هم از سوی حاکمیت متوجه آن است و همه تلاش‌ها هم برای تسهیل تجارت نفتی و برگشت ارز حاصل از صادرات آن است، ولی در مورد صادرات غیرنفتی مسائل پیچیده‌تر است.

وی با انتقاد از نبود تمرکز در فرماندهی و تصمیم‌گیری تجارت غیرنفتی گفت: متاسفانه ما یک فرماندهی واحد در بخش تجارت خارجی نداریم. تجربه چهار سال گذشته نشان داد که حتی در وزارت صمت هم که به هرحال متولی اصلی تجارت خارجی کشور است چندان به این مسئله اهمیت داده نشده و شاید بتوان گفت بزرگترین قربانی ادغام وزارت بازرگانی و وزارت صنایع و معادن، تجارت خارجی بوده است.

مودوی ابراز امیدواری کرد: دولت آینده بتواند یک فرماندهی واحد را ایجاد کرده و فضای تجارت خارجی را تسهیل و به شیوه هوشمندانه‌تری مدیریت کند.

این کارشناس اقتصاد بازرگانی با تاکید بر اهمیت تنوع کالا‌های صادراتی بیان کرد: گرچه ما ظرفیت تولیدی زیادی در داخل کشور داریم، اما این به معنای ظرفیت صادراتی مستعد نیست. دولت آینده باید به طور جدی روی تولیدات در مقیاس صادراتی و تنوع‌سازی در محصولات و افزایش توان رقابت‌پذیری آن‌ها کار کند. ما از میان ۸ هزار کد HF هشت رقمی که در دنیا صادر می‌شوند، فقط حدود ۵۰۰ قلم کالا داریم که ۹۰ درصد از اقلام سبد صادراتی ما را تشکیل می‌دهند، این رقم بسیار محدود و آسیب‌پذیر است.

مودودی یادآور شد: در مورد توانمندسازی بنگاه‌ها هم ضعیف عمل کرده‌ایم، از میان حدودا ۱۲ هزار شرکت حقوقی و فرد حقیقی که صادرات می‌کنند، فقط حدود ۴۵۰ شرکت صادراتی هستند که ۹۰ صادرات را در اختیار دارند و این رقم بسیار کم است. باید این موضوع را در دستور کار قرار دهیم که تعداد این شرکت‌ها را سالانه به بیش از ۱۰۰۰ شرکت افزایش دهیم که مستلزم یک برنامه‌ریزی دقیق از سوی متولیان امر است.

وی افزود: شاید یکی بزرگترین موانع ما برای تجارت خارجی کشور سیاست‌های غلط ارزی بوده که باعث شده کارت‌های اجاره‌ای جایگزین شرکت‌های بزرگ واقعی در فعل صادرات شوند که متاسفانه نه تنها برند تجاری ایران را خراب کردند بلکه مانع شدند که بازار شرکت‌های توانمند ما توسعه پیدا کند و ما صادرات شفافی داشته باشیم و در عین حال موجب فساد و خروج ارز از کشور شد. این یک تهدید جدی است که اگر سیاست‌های ارزی کشور سازماندهی و با سیاست‌های تجاری هماهنگ نشوند، در آینده می‌تواند منجر به یک مصیبت تلخ برای اشتغال، سرمایه‌گذاری و توسعه درآمد‌های ارزی کشور باشد.

بیشتربخوانید:ظرفیت رشد سالانه ۲۰ تا ۴۰ درصدی تجارت ایران با جهان

مودودی همچنین تصریح کرد: موفقیت در این موارد بستگی دارد به تیم اقتصادی دولتی که شکل می‌گیرد و اینکه مدیران دستگاه‌های اجرایی چه رویکرد، توان اجرایی و بینش تجاری داشته باشند. ما تجربه این را داشتیم که وقتی مدیران توانمند روی کار آمدند ما شاهد جهش در حوزه تجارت خارجی بودیم؛ و برعکس، بهترین دوره‌های تاریخی گاهی به دلیل انتخاب نادرست افراد، بی‌نتیجه از دست رفته‌اند؛ لذا جدا از تحریم، کرونا و سیاست‌های خصمانه دشمنان خارجی، باید موضوع مدیریت اجرایی را بسیار جدی بگیریم. به هر میزان که مدیران دولت سیزدهم توانمند باشند ما هزینه کمتری برای توسعه خواهیم داد و حتی در این شریط سخت هم می‌توان امیدوار بود که گشایش‌هایی در حوزه تجارت خارجی و گسترش روابط بین‌الملل شکل بگیرد.

رییس سابق سازمان توسعه تجارت خاطرنشان کرد: در بزرگترین رویداد جهانی هویت رقابتی ملت‌ها که قرار است به مدت ۶ ماه از مهرماه تا فروردین در دبی برگزار شود و این رویداد هر ۵ سال یک بار برگزار می‌شود، کشور‌ها با برندی که می‌خواهند مردم دنیا با آن‌ها آشنا شوند باهم رقابت می‌کنند. خود را در پناه گذشته و میراث تاریخی‌شان بازتعریف می‌کنند و به دیگر ملت‌ها تصویری از آینده خود را نشان می‌دهند.

مودودی خاطرنشان کرد:، ولی ما در طول دوره‌های گذشته اکسپو، هیچ برنامه‌ای برای این رویداد نداشتیم و نسبت به آن بی‌تفاوت بوده‌ایم و نتیجه این غفلت و اهمیت کمی که به اینچنین رویداد‌های جهانی داده‌ایم، از دست رفتن بازارها، تخریب برند ایران و کاهش فضای تعامل سازنده با دنیا بوده است.

وی همچنین با تاکید بر اهمیت و ضرورت پرداختن به فناوری‌های نوین و تکنولوژی‌های پیشرفته بیان کرد: سهم «های تک» از سبد صادراتی ما بسیار کم است. افغانستان و عراق که بازار‌های اصلی ما هستند اگر به ثبات سیاسی برسند می‌توانند به سرعت کارخانجاتی که تکنولوژی پیچیده‌ای ندارند را در کشور خود ایجاد و فعال کنند و ما را از بازار خود حذف کنند و در این صورت، چشم‌انداز پیچیده‌ای در مورد حجم تجارت خود با این دو کشور در انتظار ما خواهد بود. اما اگر در موضوع «های تک» برنامه‌ریزی دقیق و هدفمندی بشود و در صنایع‌های تکی که در آن‌ها حرف برای گفتن داریم را تجاری‌سازی، بین‌المللی و سرمایه‌گذاری کنیم و پروژه‌های صادراتی بزرگی مبتنی بر‌های تک تعریف و حمایت شوند، شاید امیدوارم شویم که در ۱۰ سال آینده همچنان بازار رو به رشدی را تجربه می‌کنیم.

مودودی در پایان متذکر شد: جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید «علت از بین رفتن تمدن‌ها و فرهنگ‌ها در طول تاریخ این بوده است که حکومت‌ها به پرسش‌های نو، پاسخ‌های کهنه دادند» امیدواریم که دولت سیزدهم بتواند به پرسش‌هایی که از جنس امروزند، پاسخ‌هایی از جنس امروز بدهند و این تنها زمانی امکان دارد که مدیرانی با رویکرد امروزی روی کار بیایند و ما به گذشته و مدیرانی بازنگردیم که آزمون خود را پس داده‌اند و نتوانستند تاثیر مطلوبی روی آینده اقتصادی کشور بگذارند. فقط با مدیران آینده‌نگر، جسور، هوشمند و عملگراست که می‌توان آینده‌ای متفاوت از گذشته را در دولت‌های آتی متصور شد.