مردم خوزستان از تبعیض، بی‌عدالتی و ظلم نالانند

اقتصاد ۲۴- «خوزستان تشنه است» هشتگی که این روز‌ها کاربران توییتر با نگرانی بسیار آن را دنبال می‌کنند به نحوی که این هشتگ تبدیل به یکی از ترند‌های توییتر شده است. ماجرا ساده است، مردم خوزستان آب می‌خواهند، اما به دنبال سوءمدیریت‌ها و ناکارآمدی‌ها در حوزه مدیریت آب کار به جایی رسیده است که مردم این استان پر آب از شدت تشنگی به خیابان‌ها ریخته و حقی چنین ساده و ابتدایی را بر سر مسئولان فریاد می‌زنند.

مردمی که روی ذخایر نفتی نشسته و چرخ اقتصاد کشور از طریق منابع طبیعی استان آن‌ها تامین می‌شود سال‌هاست که از نبود کار، برق، آب و... رنج می‌برند. حالا، اما مردمی که این روز‌ها به دنبال خشک شدن تالاب پرافتخارشان یعنی هورالعظیم در سوگ مرگ تلخ دام‌ها و سرمایه‌هایشان نشسته‌اند، کارد به استخوانشان رسیده و نگران از تداوم این بی‌کفایتی‌ها و به خطر افتادن حیاتشان به کف خیابان‌ها سرازیر شده‌اند تا شاید مسئولی صدای آن‌ها را بشنود و تدبیری کند. در این بین مرگ دو و به گفته منابع محلی سه جوان در این اعتراضات خیابانی ماجرا را دردناک‌تر کرده است، جوانانی که می‌توانستند به فکر آینده و سرخوش از روز‌های خوب جوانی باشند حالا راهی گورستان می‌شوند تنها به این دلیل که به دلیل شدت تشنگی خود، دام‌ها و نخل‌هایشان فریاد العطش برآورده بودند.

اگر تا دیروز از کولبری و شهدای نان سخن گفته می‌شد و نگرانی‌هایی از آنچه که برخی از آن به عنوان قیام گرسنگان یاد می‌کنند وجود داشت امروز باید از شهدای آب و قیام تشنگانی سخن گفت که در پی ابتدایی‌ترین حقوقشان یعنی آب جانشان را از دست دادند.

در این بین، اما واکنش استاندار خوزستان جالب و تاسف‌آور است، او ابتدا تصاویر منتشر شده در فضای مجازی از حضور مردم در خیابان‌ها را جعلی و کذب می‌خواند درحالی‌که شاهدان عینی این اعتراضات، تصاویر را یا در رسانه‌ها یا در فضای مجازی منتشر می‌کنند.

این فرد در گفتگو با صدا و سیما نیز به جای پاسخگویی به سوالات خبرنگار به او پرخاش می‌کند و وقتی خبرنگار از او می‌پرسد که برای روستا‌های فاقد لوله‌کشی چه تدابیری دارند و از چه زمانی آبرسانی با تانکر آغاز می‌شود استاندار از خبرنگار می‌خواهد که نام روستا‌ها را برای او بگوید. رفتاری که این مساله را به ذهن متبادر می‌کند که استاندار فعلی خوزستان نیز ادامه دهنده راه استاندار قبلی این استان است فردی که برای اتخاذ تصمیمات نادرست و ناکارآمدی در مدیریت استان، مردم را به ستوه آورده بود. ظاهرا پاک کردن صورت مساله و مغلطه کاری تنها ماموریت استانداران خوزستان در سال‌های اخیر بوده است.

در این زمینه با آیت‌الله عبدالکریم فرحانی نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری که در این سال‌ها دغدغه محیط زیست استان را داشته است درباره ریشه‌های بحران آب به گفتگو نشستیم.

خشک کردن تالاب هورالعظیم برای رسیدن به نفت

آیت‌الله فرحانی می‌گوید: «مسائل محیط زیست خوزستان و ظلمی که به مسائل زیست محیطی در خوزستان می‌شود تقریبا از اوائل آغاز به کار خبرگان این دوره توسط بنده پیگیری شد. من در آخرین سال دولت یازدهم که خانم ابتکار ریاست سازمان محیط زیست را بر عهده داشتند از هورالعظیم بازدید کردم و وضعیت آب تالاب و بالا بودن EC آب هورالعظیم و خشک شدن بخش‌های وسیعی از این تالاب بزرگ از یک طرف و انتقال آب‌های آلوده توسعه نیشکر به تالاب بزرگ شادگان از طرف دیگر را مورد اعتراض جدی قرار دادم. حتی در آن سفر قایق من چپ شد و ما در آب قرار گرفتیم. آقای علوی وزیر اطلاعات موضوع را پیگیری می‌کردند و من نکات منطقه را به ایشان گفتم. همان زمان خانم ابتکار را سر خط کنفرانس موبایل آوردم و نکاتی را هم با خانم ابتکار در میان گذاشتم، که منشا اصلی ریزگرد‌ها و مشکلاتی که برای خوزستان و حتی کشور ایجاد شده بود را تذکر دادم.

به عنوان مثال وزارت نفت به جای اینکه برای به دست آوردن نفت از هورالعظیم از دکل آبی استفاده کند بخش عظیمی از این تالاب را خشک کرده و جاده زده بود که از خشکی اقدام کند به این دلیل که ارزان‌تر بود. همچنین آلودگی تالاب شادگان و گرفتاری‌های شدید مردم را هم عنوان کردند. خانم ابتکار از من خواستند که در هیات دولت موضوع را مطرح کنم من هم گفتم مشکلی نیست، اما تعجب می‌کنم از این نگاه دولت که فکر می‌کند با کمتر هزینه کردن در حال صرفه‌جویی است درحالی‌که صدمات زیست محیطی و از دست رفتن حیات تالاب‌های شادگان و هورالعظیم با ایجاد جریانات ریزگردی، صدمات جبران‌ناپذیر و هزینه‌های چند برابر را به کشور تحمیل می‌کند. خانم ابتکار مطالب را تایید کردند و آقای علوی هم حضور داشتند.

بیشتر بخوانید: آب شرب اهواز عامل انتشار وبا است؟

مدتی بعد شاهد ترسالی بودیم، باز هم اعتراض کردم که شرایط خوزستان به گونه‌ای شده است که یا شاهد سیل هستیم یا خشکسالی. مدیریت اشتباه یعنی همین که یا آنقدر آب داریم که همه چیز را آب می‌برد که یک صدمه زیست محیطی وسیع است به این دلیل که هم بهترین خاک کشور را در سیل از دست می‌دهیم و هم مردم صدمه می‌بینند یا اینکه آب نداریم مانند اتفاقی که در هورالعظیم رخ داده و طی ۶۰ تا ۷۰ سال گذشته استثنایی است. بعد از انتساب آیت‌الله رئیسی به عنوان رئیس قوه قضایه در جلسه‌ای که در تهران با حضور آقای رضایی و شمخانی داشتیم از ایشان دعوت کردم که به خوزستان بیایند و وضعیت خساراتی که به واسطه ترک فعل و سوء مدیریت دستگاه‌های ذیربط اعم از وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و حتی وزارت نفت رخ داده را بررسی کنند، ایشان هم به خوزستان آمدند و از نزدیک مسائل را ملاحظه کردند.

متاسفانه مسائل خوزستان ناشی از سوءمدیریت و ترک فعل و انجام ندادن مسئولیت‌های بهنگام و به جا از سوی مسئولان اجرایی است. ما جلسه‌ای هم در شورای عالی امنیت ملی برگزار کردیم که آقای اردکانیان وزیر نیرو و قائم مقام وزیر جهاد کشاورزی، مدیران استان و آقای شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی هم حضور داشتند. ما در این جلسه هم با آقای اردکانیان درگیر بودیم و می‌گفتیم که شرایطی دارد ایجاد می‌شود که آب شرب مردم و احشام در خطر بوده و بر اساس گزارش مکتوب مدیر وقت جهاد کشاورزی خوزستان مقدار نخلی که براساس سوءمدیریت از دست رفته از نخلیاتی که در جنگ تحمیلی از بین رفته بیشتر است. در واقع مشکلات محیط زیستی خوزستان جدید نیست؛ ما موضوع را در شورای امنیت مطرح کردیم در قوه قضائیه هم طرح دعوی کردیم آقای رئیسی موضوع را پیگیری کردند.

در حال حاضر هم شرایطی به خوزستان تحمیل شده که من ناچار شدم با آقای جلیلی نماینده حضرت آقا در شورای عالی امنیت ملی تماس بگیرم و از این شورا طلب استمداد کنم. من از این شورا دعوت کردم که موضوع را بررسی کنند، یک بحث جدی هم با وزیر نیرو داشتم، با آقای اژه‌ای هم که روز جمعه در قم مهمان ما بودند موضوع را درمیان گذاشتم که براساس دستور ایشان هیات جدیدی به استان رفته است. ما جمعیتی انقلابی و مومن داریم. جوانان همین مناطقی که با مشکل آب مواجه شده‌اند ۸۰ درصدشان در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کرده‌اند. گفته‌های مقامات امنیتی، وزارت کشور و آمار صندوق‌های رای هم وجود دارد. چرا ما شرایطی را ایجاد می‌کنیم که مردم از حق اولیه آب شرب خودشان و حق اولیه احشام‌شان بی‌نصیب شده‌اند؟»

دولت به تعهدات خود در جریان سیل خوزستان هم عمل نکرد

مردمی که با بیکاری مواجهند امیدشان به کشاورزی و دامداری است. آن‌ها امیدوارند که گاومیش را اداره و از شیر و گوشت آن ارتزاق کنند. سرمایه مردم را به باد دادیم، تلفات زیست محیطی ایجاد کردیم و اینهمه جراحت به روحیه این مردمی که در ماه گذشته با ابهت در انتخابات شرکت کردند وارد کردیم. در حال حاضر هم آیت‌الله رئیسی و هم قوه قضائیه موضوعاتی را پیگیری می‌کنند. هیاتی هم از طرف دولت وارد استان شده که نمی‌دانم به تعهداتش عمل خواهد کرد یانه؟ ما در این زمینه به وزیر نیرو و وزیر جهاد کشاورزی فشار آوردیم، اما نکته آن است که این‌ها به تعهداتشان در جریان سیل استان خوزستان هم عمل نکردند. آنقدر پیگیری کردم که بالاخره جلسه شورای تامین خوزستان با حضور نمایندگان ۳ قوه در خوزستان برگزار شد.

این شرایط ناگوار برای مردم ایجاد شده است. من از فعالان محیط زیست خواهش می‌کنم که به داد مظلومیت و شرایطی که برای خوزستان ایجاد شده است برسند و اقدام به احقاق حق عامه کنند. کمی آب را در حال حاضر آزاد کرده‌اند، اما این وضع ماست که مشاهده می‌کنید.»

(کارشناسان محیط زیست یکی دیگر از علل شرایط فعلی بحران آب در خوزستان را ساخت بی‌رویه سد در دولت‌های مختلف می‌دانند، آیا این موضوع را مورد بررسی قرار داده‌اید؟): «در زمان ریاست دکتر لاریجانی در مجلس جلسه‌ای برگزار کردیم، نمایندگان بنده و آیت‌الله حیدری، نمایندگان خوزستان در مجلس خبرگان رهبری و عده‌ای از نمایندگان چهارمحال و بختیاری با ایشان دیدار کردند. حرف ما این بود و هست که باید در سیاست‌های شورای عالی آب تجدیدنظر شود. ما آب شرب را برای همه جا یک ضرورت می‌دانیم و نمی‌توانیم بگوییم به استان‌های بالادست آب شرب ندهند این حرام است. هم آن‌ها حق آب شرب دارند و هم استان‌های پایین دست، اما تبعیض در سیاستگذاری ماجرای دیگری است به این نحو که مشاهده می‌کنید در یک استان آب را صرف گلکاری و زیباسازی و برنج‌کاری می‌کنند، در استان پایین دست برنج‌کاری را ممنوع اعلام می‌کنند.

مردم ما از تبعیض، بی‌عدالتی و ظلم نالان هستند، اگر مردم ما احساس کنند که یک چیزی نیست اما برای همه نیست مساله فرق می‌کند. من روز شنبه همین هفته به دکتر جلیلی هم عرض کردم صدا و سیما ناگهان ورود آب به زاینده رود را تبلیغ می‌کند. باید مسائلمان را درست مدیریت کنیم. در فضای مجازی اطلاعات زیادی هست از برنج کاری در استان‌های بالا دست، اما به کشاورز ما می‌گویند برنج‌کاری ممنوع است. به مردم ما می‌گویند برای گاومیش آب نمی‌توانیم بدهیم. ماهی و دام مردم از یکسو صیفی کاری از سوی دیگر در چنین شرایط ناگواری قرار می‌گیرند و نخلیات در حال از بین رفتن هستند. این چه سیاستی است؟ ما قبل از سیل به مدیران می‌گفتیم آب را آزاد کنند، اما آن را نگه داشتند تا سیل آمد و گفتند آب ناگهان زیاد شد و سیل آمد. سوال من این است که آیا مدیران ذیربط نمی‌توانند مسائل را پیش‌بینی و برنامه‌ریزی کنند و شرایط خوزستان باید مدام دائر بین ترسالی باشد که سیلاب همه‌چیز را ببرد یا خشکسالی که چیزی برای مردم وجود نداشته باشد.

ما در سیاستگذاری و نگاه مشکل داریم. روز شنبه در شورای عالی امنیت ملی از وزیر نیرو خواهش کردم و گفتم شما باید برای سیاستگذاریتان در شورای عالی آب چاره‌ای بیندیشید. از شورای امنیت ملی هم خواستم که در سیاست‌گذاری‌ها تدبیری کنند. ما فکر می‌کردیم طرح آقا برای پررونق شدن کشاورزی استان ۵۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی است بعد متوجه شدیم که ۸۰۰ هزار هکتار است، اما مقام معظم رهبری به بنده فرمودند که من طرحم مبتنی بر ۲ میلیون هکتار کشاورزی در خوزستان بوده است، گفته‌ام که خوزستان را آباد کنید به ایران غذا می‌دهد. نگاه حضرت آقا به استان خوزستان مرزی است آیا در این شرایط باید چنین اتفاقاتی برای خوزستان بیفتد؟ ما از برنامه، سیاستگذاری و سوءمدیریت این تشکیلات در این ۶ سال که پیگیر مشکلات خوزستان بوده‌ام به ستوه آمده‌ایم.»

(پاسخ وزیر نیرو به اعتراضات و صحبت‌های شما چه بود؟): «من واقعا متوجه نشدم. ایشان از صرفه‌جویی صحبت می‌کردند. گفتم آقای اردکانیان مثل اینکه شما نمی‌دانید مشکل ما چیست، ما تشنه‌ایم، ما در مرز هستیم و می‌خواهیم زندگی کنیم و مرز را حفظ کنیم. ما تلاش کردیم فضا را آرام نگه داریم و با مردم صحبت کنیم وعده به مردم دادیم، اما امروز از من می‌پرسند که آقای فرحانی تو که وعده دادی کجایی؟»

(دو جوان در خوزستان در پی اعتراضات اخیر کشته شده اند. چه کسی مسئول این خون‌هاست؟): «وقتی ما به داد مردم نمی‌رسیم زمینه آن را فراهم می‌کنیم که دشمن برای ما ایجاد مشکل کند. خوزستان کویر نیست بلکه معدنی است از نفت و گاز و امکانات طبیعی. استان ما بهترین زمین کشاورزی در خاورمیانه را داشته و دارد. آیا باید مردم چنین استانی در فقر و فلاکت دست و پا بزنند؟ یک زمانی ممکن است ما در منطقه‌ای باشیم که امکانات طبیعی و خدادادی آن کم باشد، یا در منطقه‌ا‌ی باشیم که امکانات صنعتی آن کم باشد یا اینکه در منطقه‌ای باشیم که کلی امکانات دارد. در یکی از روستا‌های ما مردم در ماه مبارک رمضان و در شرایط کرونایی بی‌آب بودند ما داد می‌زدیم که این روستا کنار تلمبه‌خانه وزارت نفت است که کلی آب دارد آن وقت مردم تشنه بمانند؟ ما می‌گوییم مسائل خوزستان تنها مسائل یک استان نیست بلکه خوزستان استانی است که ذخایر آن مملکت را اداره می‌کند نباید در چنین وضعیتی باشد بنابراین برای حل مشکل آن باید نگاه ملی وجود داشته باشد. ۶ سال است همه مسیر‌ها را رفته‌ام از جلسات متعدد، از شورای امنیت ملی، ارائه آمار و اسناد، حضور میدانی و...، اما پاسخی نگرفته‌ام.»

منبع: جامعه ۲۴