تنها یک چهارم ظرفیت همکاری با CIS صادر می‌شود!

اقتصاد ۲۴- طبق آماری که وجود دارد به صورت بالقوه ظرفیت صادرات ایران به کشور‌های همسایه و CIS هزار و صد میلیارد دلار می‌تواند باشد و اگر به خوبی عمل کند تنها ۲۰ درصد از این مقدار به نتیجه خواهد رسید و درآمد خیلی خوبی برای ایران حاصل خواهد شد، ولی متاسفانه به دلایلی ایران تنها یک چهارم ظرفیت همکاری با CIS را به دست آورده است.

در این خصوص محسن پاک آیین، کارشناس فعال در حوزه صادرات ایران به CIS و کشور‌های همسایه  اظهار کرد: جامعه کشور‌های مشترک المنافع یا CIS در دسامبر ۱۹۹۱ بعد از فروپاشی شوروی تشکیل شد، در این مقطع تعدادی از جمهوری‌های اتحادیه‌های شوروی، مستقل و تبدیل به یک کشور شدند و برای سازمان دهی به فعالیت‌های خود کشور‌های مشترک المنافع یا CIS را تشکیل دادند.

اکثر کشور‌ها در حوزه CIS در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز همسایه ایران هستند و یا به اندازه یک مرز با ایران فاصله دارند که همسایه دور ایران شناخته می‌شوند که یک فرصت اقتصادی خوبی برای ایران جهت پیشرفت روابط اقتصادی در سه حوزه مهم تجارت، ترانزیت و انرژی با کشور‌های مشترک المنافع یا CIS به وجود می‌آید.

او گفت: طبق آماری که وجود دارد به صورت بالقوه ظرفیت صادرات ایران به کشور‌های همسایه و CIS هزار و صد میلیارد دلار می‌تواند باشد و اگر به خوبی عمل کند تنها ۲۰ درصد از این مقدار به نتیجه خواهد رسید و درآمد خیلی خوبی برای ایران حاصل خواهد شد، ولی متاسفانه به دلایلی ایران تنها یک چهارم ظرفیت همکاری با CIS را به دست آورده است اگر چه کشور‌های CIS به خصوص کشور‌های قفقاز و آسیای مرکزی که در مجاورت ایران قرار دارند و ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان و قزاقستان که همکاری خوبی در تجارت، ترانزیت و انرژی با ایران دارند، اما مقدار ظرفیت فعلی از سوی ایران بسیار کم است.

راهکار‌های افزایش ظرفیت صادرات ایران به حوزه CIS

وی ضمن ارائه یک راهکار جهت افزایش این ظرفیت ادامه داد: اقداماتی مانند امضاء قرارداد‌های تعرفه ترجیحی، تسهیلات بانکی و استفاده از پول ملی در معاملات به جای یورو و ارز و همچنین تسهیلات گمرکی می‌توانند، این میزان ظرفیت را افزایش دهند و در پی آن میزان تجارت ایران با CIS بیشتر خواهد شد، وجود ایران در مجاورت دو کریدور مهم شمال-جنوب و شرق به غرب حائز اهمیت است و اگر این کریدور‌ها تکمیل شوند به طور طبیعی حجم تجارت ایران از مسیر ریلی و جاده‌ای افزایش پیدا خواهد کرد و تاثیر بسزایی خواهد داشت؛ به طور مثال اگر خط راه آهن رشت-آستارا تکمیل شود از این طریق به خط راه آهن روسیه، آذربایجان و گرجستان متصل خواهیم شد و تا دریای سیاه ادامه دارد و به راحتی امکان جابه‌جایی کالا‌ها از طریق خلیج فارس یا دریای سیاه با استفاده از ریل فراهم می‌شود و یا کشور‌های آذربایجان، روسیه، گرجستان و قفقاز می‌توانند از مسیر ایران به خلیج فارس و دریای عمان دسترسی پیدا کنند که خودبه‌خود حجم تجارت ایران با کشور‌های همسایه خود افزایش می‌یابد.

بیشتربخوانید:تراز تجاری با خیز صادرات غیرنفتی مثبت شد

او ادامه داد: در حوزه شرق و غرب اگر بخشی که در منطقه چابهار قرار دارد تکمیل شود به طور طبیعی شاهد افزایش میزان تجارت چین از راه چابهار خواهیم بود به عنوان مثال خط راه آهن تجن-سرخس در ترکمنستان به ایران متصل است و اگر خط راه آهن چابهار تکمیل شود این کالا‌ها ترانزیت خواهند شد البته لازم به ذکر است که هم اکنون در این مسیر از حمل و نقل ترکیبی استفاده می‌کنیم به عنوان مثال زمانی که هند قصد صادرات محصولات خود را به آذربایجان داشته باشد می‌تواند از مسیر ترانزیت دریایی به بندرعباس یا دریای عمان استفاده کند و سپس به رشت و از آن جا با تریلی تا مرز آستارا و سپس به خط ریلی متصل شود که با این نوع ترانزیت حمل و نقل ریلی می‌گویند در صورت تکمیل این خطوط مواصلاتی میزان صادرات غیر نفتی ایران افزایش می‌یابد.

این سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان بیان کرد: در جمهوری آذربایجان میزان حجم مبادلات ایران ۵۰۰ میلیون دلار بود که این حجم بسیار بالا است، زیرا جمعیت آذربایجان ۹ میلیون نفر است، اما این میزان مبادلات به نفع ایران است، زیرا حدود ۳۵۰ میلیون دلار از این مقدار، میزان صادرات ایران به آذربایجان است و تا زمانی که اینگونه عمل شود تاثیرات خود را به تجارت کشور خواهد گذاشت البته اگر این خط راه آهن رشت- آستارا تکمیل شود به گفته وزارت مرکز توسعه صادرات، حجم حمل و نقل ایران تا ۱۰ برابر افزایش پیدا خواهد کرد.

پاک آیین ادامه داد: در واقع ۴ نوع ترانزیت وجود دارد که با CIS ایران علاوه بر ترانزیت جاده‌ای و ریلی از مسیر دریای خزر ترانزیت دریایی از بندر انزلی به کشور‌های حاشیه دریای خزر و یا از طریق این کشور‌ها به دیگر کشور‌های CIS انجام می‌شود لذا ایران می‌تواند از طریق بندر انزلی به باکو، مسکو و ترکمنستان کالا صادر کند لازم به ذکر است که در این صادرات از حمل و نقل هوایی هم استفاده می‌شود البته به دلیل گرانی این نوع حمل و نقل ترجیح بر این است که تجارت از طریق سه حمل و نقل دیگر صورت بگیرد این بیشتر برای صاحبان کالا سودآور است.

وی تصریح کرد: در زمینه تجارت با آذربایجان گمرک‌ها در ۴ مرز زمینی اردبیل، آستارا، جلفا و پل دختر به صورت ۲۴ ساعته در حال فعالیت هستند، ایران برای این کشور صدور ویزا را لغو کرد و در مقابل کشور آذربایجان برای تجار ایرانی ویزا را در مدت زمان بسیار اندکی صادر می‌کند، اما کاهش عوارض تعرفه‌ای خیلی کمک می‌کند که کالایی که از طرف ایران به جمهوری آذربایجان صادر می‌شود با تعرفه کمتری مواجه شود در پی این اقدام قیمت کالا کاهش پیدا کرده و برای مشتریان آذربایجانی توجیه اقتصادی داشته باشد به همین دلیل در بحث کاهش عوارض تعرفه‌ها یا تنظیم قرارداد تعرفه‌های ترجیحی با جمهوری آذربایجان اقداماتی صورت گرفته که امیدواریم به نتیجه برسد لازم به ذکر است که خط راه آهن و ترانزیت رشت-آستارا بسیار مهم است.

مشکلات فعلی در دیپلماسی اقتصادی ایران با کشور‌های همسایه

او در رابطه با مشکلات فعلی در دیپلماسی اقتصادی ایران توضیح داد: دیپلماسی ایران چند وجه دارد که یک بخش آن مرتبط با وزارت امور خارجه است که در واقع وظیفه بستر سازی برای فعالیت اقتصادی تجار و بخش‌های خصوصی در کشور‌های هدف را دارد به زبانی دیگر وزارت خارجه سعی دارد که روابط خوبی را بین ایران و کشور‌های CIS ایجاد کند. بخش دیگر به بحث بازاریابی مربوط است که به معرفی کالا‌های ایرانی و یافتن راهکار‌هایی برای توسعه تجاری می‌پردازد که این توسط وابسته‌های بازرگانی انجام می‌شود. وابسته‌های بازرگانی از طریق وزارت صمت اعزام می‌شوند و افزایش این وابسته‌های بازرگانی از طریق وزارت صمت بسیار مهم است و شاهد باشیم که حداقل در تمام کشور‌های همسایه وابسته بازرگانی داریم که اگر این اتفاق بیفتد حتما اقداماتی در راستای معرفی کالای ایرانی و ایجاد ارتباط بین بخش‌های خصوصی ایران و این کشور‌ها می‌تواند گام مهمی برای توسعه همکاری تجاری باشد.

پاک آیین گفت: وزارت صمت به طور طبیعی در بخش مرکز توسعه صادرات کارشناسانی را دارد که به زبان‌های کشور‌های مختلف مسلط هستند و این کارشناسان را اعزام می‌کند به کشور‌های مختلف و دفاتر جداگانه‌ای در کنار سفارت دارند و بعد در جهت بازاریابی، معرفی کالای ایرانی و افزایش صادرات غیر نفتی فعالیت می‌کنند.

وی در رابطه با حمل و نقل هوایی بیان کرد: در دو سال اخیر به دلیل بیماری کرونا به طور طبیعی حمل و نقل دچار آسیب شده به خصوص حمل و نقل هوایی با مشکل مواجه شده است، ولی در زمان غیر کرونا ایران به خیلی از کشور‌های CIS و همسایگان خود مانند ارمنستان، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و تاجیکستان پرواز داشت که به دلیل شیوع کرونا این میزان کاهش پیدا کرد، البته توسعه صنعت گردشگری و افزایش گردشگر خیلی کمک خواهد کرد به وجود پرواز‌های خارجی و در پی آن توجیه اقتصادی ایجاد شود در این صورت شرکت‌های هواپیمایی هم راغب می‌شوند که پرواز‌های خود را دایر کنند به عنوان مثال بین ایران و آذربایجان تقریبا هر روز گردشگر در رفت و آمد است و به هر میزانی که کار شود و فعالیت‌های گردشگری افزایش پیدا کند این حجم از گردشگری هم افزایش پیدا خواهد کرد البته به دلیل کرونا خیلی از این فعالیت‌ها متوقف است.

نقش بخش خصوصی برای افزایش تجارت غیر نفتی ایران بسیار مهم است

او ادامه داد: نقش بخش‌های خصوصی مخصوصا بخش‌هایی که از طریق اتاق بازرگانی اعزام می‌شوند یا از طریق سندیکا‌هایی که وجود دارد باید خیلی خوب بازار‌های طرف مقابل را بشناسند، از مقررات و قوانین کشور‌هایی که قصد همکاری با آن‌ها را دارند آگاه باشند و حتما باید به این کشور‌ها سفر کنند و بعد شرکایی را پیدا کنند و همکاری تجاری را آغاز کنند لذا نقش بخش خصوصی برای افزایش تجارت غیر نفتی ایران بسیار مهم است و دولت و وزارت امور خارجه و وزارت صمت به دنبال انجام این اقدامات هستند، اما در مقابل فعالان بخش خصوصی هم باید در این زمینه فعالیت خود را افزایش بدهند.

این کارشناس اقتصادی با بیان توضیحاتی در رابطه با دریافت حق ترانزیت ایران ادامه داد: به طور طبیعی حق ترانزیت حق کشوری است که در مسیر حمل و نقل قرار دارد و طبق قوانینی که وجود دارد در زمینه ترانزیت ریلی، دریایی، جاده‌ای و هوایی حقوق ترانزیتی خاصی دارند و کشور پذیرنده و کشوری که حمل و نقل از آن جا انجام می‌شود این حق را دارد که مبلغی را به عنوان حق ترانزیت دریافت کند و این یکی از درآمد زا‌ترین موضوعات اقتصادی امروز است به همین دلیل رویکرد اکثر کشور‌های منطقه به طرف ترانزیت و حمل و نقل است. رقم حق ترانزیت به کشور‌های مختلف و مسافتی که وجود دارد بستگی دارد و تعرفه‌هایی در این زمینه وجود دارد.

بیشترین محصولاتی که از ایران به کشور‌های CIS صادر می‌شود کدامند؟

او در رابطه با بیشترین محصولاتی که به CIS از طرف ایران در حال صادرات است، گفت: کشور‌های CIS عمدتا در حال توسعه هستند به همین دلیل برای ساخت و ساز به مصالح ساختمانی نیاز دارند و ایران هم نزدیک‌ترین کشور به این حوزه است و ارزان‌ترین کالا‌ها را در اختیار دارد به همین دلیل یکی از محصولات صادراتی، کالا‌های ساختمان سازی است و اقلام دیگر در رابطه با وسایل بهداشتی و مواد غذایی است.