افغانستان و هزار رنگی اقوام

اقتصاد ۲۴-تکه تکه بودن قومیت‌ها در افغانستان به بی‌ثباتی در این کشور حدوداْ ۳۸ میلیون نفری کمک می‌کند، زیرا در این کشور هیچ یک از قومیت‌ها به تنهایی دارای اکثریت مطلق نیست.

تنوع قومی بیش از یک قرن است که از عوامل اصلی بروز تحولات سیاسی و درگیری‌ها در افغانستان محسوب می‌شود و انتظار می‌رود در تشکیل دولت جدید توسط طالبان نیز نقش داشته باشد.

مروری کنیم بر موزائیک اقوام مختلف در افغانستان

پشتون‌ها

پشتون‌ها بیش از ۴۰ درصد جمعیت افغانستان، یعنی اکثریت قومی این کشور را تشکیل می‌دهند. آن‌ها اکثراً مسلمان سنی هستند و به زبان پشتو صحبت می‌کنند. این قوم از قرن ۱۸ میلادی به طور منظم دولت و ارتش را در کنترل خود داشته است.

غالب اعضای طالبان که پس از دوران اول حکومت‌شان در فاصله سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی امروز برای دومین بار قدرت را در دست گرفته‌اند، پشتون هستند. دو رئیس جمهوری قبلی تحت حمایت ایالات متحده در افغانستان، یعنی حامد کرزی و اشرف غنی نیز از این قوم بودند.

موقعیت برتر پشتون‌ها که محل سکونت عمده آن‌ها در منطقه‌ای هلالی شکل از مرز پاکستان تا مرز ایران در شرق و جنوب کشور گسترده است، معمولا حس انتقاد و نارضایتی سایر اقوام را برمی‌انگیزد، زیرا اینان در برابر قوم پشتون، خود را از نظر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به حاشیه رانده شده می‌بینند.

تاجیک‌ها

دومین گروه قومی بزرگ در کشور که حدود یک چهارم جمعیت را تشکیل می‌دهند تاجیک‌ها هستند که به گویش دری صحبت می‌کنند. آن‌ها عمدتاً در شمال و غرب کشور حضور دارند و دارای مواضع و استحکاماتی در دره پنجشیر، شهر هرات در غرب و نیز در برخی از ولایات شمالی هستند.

مقاومت دره پنجشیر در برابر اشغال ارتش شوروی در دهه ۱۹۸۰ و نیز در برابر حکومت اول طالبان، زبانزد است. این محل سنگر مشهورترین شخصیت سیاسی و تاریخی تاجیک یعنی احمدشاه مسعود، قهرمان مقاومت ضد شوروی و مبارزه با طالبان است که در ۹ سپتامبر ۲۰۰۱، یعنی دو روز پیش از حملات ۱۱ سپتامبر آمریکا، به دست یک بمب‌گذار انتحاری منتسب به القاعده کشته شد.

برهان‌الدین ربانی که او هم تاجیک بود، از سال ۱۹۹۲ تا قبل از سقوط کابل به دست طالبان در سال ۱۹۹۶ رئیس جمهوری افغانستان بود. عبدالله عبدالله، معاون پیشین رئیس جمهوری و مذاکره کننده ارشد دولت سابق در مذاکرات با طالبان از قومیت مشترک پشتون و تاجیک است، اما بیشتر تاجیک شناخته می‌شود.

هزاره‌ها

هزاره‌ها که حدود ۱۰ درصد از جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند و به گویش دری صحبت می‌کنند، از تبار ترکان آسیای میانه هستند و عمدتا در مرکز کشور سکونت دارند.

آن‌ها اقلیتی شیعه هستند که قرن‌ها به دست گروه‌های مختلف به ویژه طالبان که آن‌ها را بدعت‌گذار در دین اسلام می‌دانند، مورد آزار و اذیت شدید قرار گرفته‌اند. هزاره‌ها همچنین هدف بمبگ‌ذاری‌ها و حملات مرگبار داعش نیز بوده‌اند.

ازبک‌ها

اقلیت ازبک که آن‌ها هم حدود ۱۰ درصد از کل جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند، عمدتا در شمال کشور و در مناطق نزدیک به مرز ازبکستان سکونت دارند. ازبک‌ها عمدتا مسلمان سنی هستند و پیوند‌های زبانی و فرهنگی‌شان با ترکیه قوی است.

عبدالرشید دوستم، فرمانده مقتدر افغان از این گروه قومی است. گفته می‌شود که او در سال ۲۰۰۱ صدها، بلکه هزاران زندانی طالبان را قتل‌عام کرده است.

اقوام دیگر

از میان دیگر اقوام افغانستان که بیشتر از بقیه در حاشیه هستند می‌توان به ترکمن‌ها، قرقیزها، قزاق‌ها، بلوچ‌ها و نورستانی‌ها اشاره کرد. نورستانی‌ها که مسلمان نبودند و به محل زندگی آن‌ها کافرستان گفته می‌شد، در قرن نوزدهم میلادی به زور مسلمان شدند.

یورونیوز