کارنامه آخر سال بازارها

همزمان با کاهش شتاب افزایشی دلار آمریکا، اونس که برای بازگشت به کانال ۱۳۰۰ دلاری (که فاصله زیادی از آن گرفته بود)، در حال تلاش بود همگام با ین که در شرایط نااطمینانی همواره جایگاه ویژه خود را برای سرمایه‌گذاران دارد، در برابر دلار ایستادند.

اقتصاد24- سال ۹۷ از حیث روند بازارها دو رو داشت؛ یک روی کم‌نوسان در بازارهای خارجی و یک روی پرنوسان در بازارهای داخلی. هرچه رکوردها در بازارهای داخلی جابه‌جا می‌شد، بازارهای خارجی روند باثباتی را طی می‌کردند. بیشترین نوسان داخلی در بازار فلز گرانبها رخ داد؛ قیمت ربع سکه در سال ۹۷، بیش از ۲۲۱ درصد رشد کرد. هم‌خانواده‌های ربع سکه رشدهای معتدل‌تری را ثبت کردند؛ اما همچنان نسبت به دیگر بازارهای داخلی، پیشرو بودند. کمترین رشد در خانواده فلز گرانبها، مربوط به گرم طلای ۱۸ عیار با نوسان مثبت ۱۷۲ درصدی بود.

پس از بازار طلا، شدت جهش‌ها در بازار ارز شدید بود. نرخ دلار در بازار آزاد با رشد بیش از ۱۶۰ درصدی، رکورد ۳۳ ساله خود را جابه‌جا کرد. اما شاخص بورس تهران کندتر از ارز و طلا حرکت کرد. این شاخص با رشد ۸۳ درصدی در سال ۹۷، به کار خود پایان داد. بازار سهام یک ویژگی مشترک با ارز و طلا داشت و آن اینکه، «تلاطم» بارزترین ویژگی این بازار بود. افت و خیز روزانه در این بازارها، دست‌کم طی سال‌های اخیر کم‌سابقه و جزو رکوردهای تاریخی هر ۳ بازار محسوب می‌شد. اما برخلاف موج پرنوسان داخلی، بازارهای خارجی در ساحل آرامش بودند. بازدهی طلای جهانی، منفی ۹/۰ درصد بود و نفت برنت نیز سال ۹۷ را بدون رشد به پایان رساند.

از هفته‌های ابتدایی سال ۱۳۹۷ شاخص دلار آمریکا گوی سبقت را از سایر رقبای خود در بازار جهانی ارز ربود و تا نیمه دوم سال به حرکت خود در همین مسیر ادامه داد. تا اینکه در اواخر تابستان براثر چند شوک بنیادین و همچنین تشدید رالی همیشگی با دو ذخیره امن دیگر در بازارهای نامطمئن جهان، اونس طلا و ین ژاپن، تا پایان سال همان‌قدر که صعود داشت، عقبگرد نیز کرد.

رویداد موثر بر بازار دلار و طلای جهانی

نشست فصل گذشته کمیته بازار آزاد آمریکا از تداوم روند انقباضی در سیاست پولی متکی بر نرخ بهره تا سال ۲۰۲۰ میلادی حکایت داشت. اما نارسایی تورم، ریزش سنگین بازارهای سهام، ریسک‌های اقتصادی منطقه یورو و جنگ تجاری میان آمریکا و چین سیاست انقباض تدریجی فدرال رزرو را به سیاست صبورانه و توقف رشد نرخ بهره تبدیل کرد. همچنین روند تعدیل ترازنامه اوراق فدرال رزرو که در دوره بازیابی سلامت اقتصادی به ۴۵۰۰ میلیارد دلار رسیده بود نیز پس از کاهش به حجم ۴۰۰۰ میلیارد دلاری با تغییر رویکرد سیاست‌گذاران با سرعت کمتری رخ خواهد داد و حجم رزروشده آن نیز بالاتر از زمانی که بحران پیشین رخ داد، باقی خواهد ماند. براساس ارزیابی برخی از اعضای فدرال رزرو حجم ثابت ترازنامه بیش از هزار میلیارد دلار خواهد بود. به این ترتیب دوران انقباضی آمریکا به کل متوقف شده است و حتی ممکن است پایان یافته باشد.

همزمان با کاهش شتاب افزایشی دلار آمریکا، اونس که برای بازگشت به کانال ۱۳۰۰ دلاری (که فاصله زیادی از آن گرفته بود)، در حال تلاش بود همگام با ین که در شرایط نااطمینانی همواره جایگاه ویژه خود را برای سرمایه‌گذاران دارد، در برابر دلار ایستادند. برخی دلایل موجب افزایش همبستگی این دو در چند سال اخیر شده‌ که جهش‌های صعودی و نزولی یکی را با تاخیر زمانی اندکی به دیگری منتقل می‌کند. از همین رو، رشد ین برابر با انتظار تقویت طلا در بازارها بود. برتری قاطع شاخص دلار هرچند تا پایان سال کمرنگ شد اما برتری خود را در برابر اکثر ارزهای معتبر دنیا که در قیاس با آنها مورد سنجش قرار می‌گرفت، به ثبت رساند. این شاخص ظرف ۱۲ ماه گذشته بالغ بر ۷ درصد نسبت به رقبای خود تقویت شده است، اگرچه سال پیش از آن شاخص دلار نزدیک به ۱۰ درصد در برابر رقبای خود عقب نشسته بود، اما در سال ۹۷ تنها ارزی که توان رویارویی با شاخص دلار را داشت ین ژاپن بود. ظرف ۹ ماه ابتدایی سال ۹۷، ارز ژاپنی با ثبت بازدهی ۴ درصدی نسبت به دلار آمریکا توانست بر این ارز غلبه کند. هرچند پس از آن یعنی نزدیک به ۳ ماه پیش، سیاست پولی بانک ژاپن برای تقویت رقابت‌پذیری کالاهای ژاپنی در بازارهای جهانی نفس ین را به ازای تشویق صادرات و تنبیه واردات گرفت. البته افت چندماه اخیر ین در برابر دلار سیاست ژاپنی‌ها برای ارزان نگه داشتن ین در برابر سایر ارزهای متداول جهان و کالاهای تولیدی‌شان بود.

طلا که پیش از این تحت‌تاثیر تقویت دلار زانو خم کرده بود و سیستم سیاست‌گذاری پویایی پشت پرده آن وجود ندارد، به‌طور کامل وضعیت ین را تجربه نکرد، اما مسیر مشابهی را پشت‌سر گذاشت. این فلز گرانبها در نهایت تنها ۹/ ۰ درصد افت سالانه را در پرونده خود به ثبت رساند. درواقع نسبت به قیمت بسته شده در روز مشابه اسفند سال قبل ۱۲ دلار ارزان‌تر از آن بود که اثر دلار را خنثی کند. هرچند در ادامه این امر شدنی است؛ چراکه طلا در همین ماه‌ها تا قیمت ۱۳۴۶ دلاری نیز صعود کرده بود. فلز زرد پس از ماه‌های میانی سال که شاخص‌ دلار قدرت سابق را از دست داد، به آرامی خود را از مرز حساس ۱۳۰۰ دلاری بالا کشید. هرچند پس از ۵۲ هفته، این رالی سالانه به سود دلار تمام شد، اما طلا با تمام فراز و نشیب‌های این دوره که از کف ۱۱۶۰ تا سقف ۱۳۶۰ دلاری را فرا گرفته بود، عملکرد خوبی از خود بروز داد. درواقع، فلز زرد در دامنه‌ای به عرض ۲۰۰ دلار در طول ۱۲ ماه اخیر نوسان کرد، با این حال در شرایط کنونی که فدرال رزرو آمریکا تصویر پیشین خود مبنی بر افزایش تدریجی نرخ بهره را متوقف ساخته است سرمایه‌گذاران، تحلیلگران و اقتصاددانان بسیاری از عدم‌افزایش نرخ بهره تا پایان سال ۲۰۱۹ میلادی خبر می‌دهند. این فرصت مهمی برای فلز گرانبها پدید خواهد آورد. فرصتی که به‌دلیل عدم پشتیبانی نرخ بالای بهره از شاخص دلار منجر به تضعیف آن خواهد شد؛ اتفاقی که ترامپ از آن گله نخواهد کرد و به نوعی منتظر آن نیز بود؛ می‌تواند سیگنال قابل‌توجهی برای تعیین جهت طلا در کوتاه مدت و میان مدت داشته باشد. اگر نرخ بهره آمریکا افزایش نیابد که اکثریت کارشناسان این اتفاق را تا پایان سال ۲۰۱۹ میلادی پیش‌بینی کرده‌اند، بنابراین در شرایطی سال ۹۷ رو به پایان است که امید به دو مولفه مهم برای اونس وجود دارد.

مولفه نخست استقبال بانک‌های مرکزی به ویژه در بازارهای نوظهور به شمار می‌رود که در راستای تقویت ذخایر ارزی متنوع‌تر و کاهش اتکا به دلار آمریکا حجم طلای فیزیکی قابل‌توجهی را مطالبه کرده‌اند. بنابراین تداوم خرید طلا از سوی نهادهای پولی معتبر دنیا همزمان با بانک‌های مرکزی، علاوه‌بر تاثیر مثبتی که برای تقاضا در این بازار ایفا می‌کند، منجر به افزایش اعتماد عمومی و احتمال استقبال شرکت‌ها همچنین صندوق‌های قابل‌معامله در بورس خواهند شد. در فصل پاییز روسیه، ترکیه، قزاقستان و چین تازه وارد (که غیبت آن به شدت در فرآیندی که بسان جنبش ضد هژمونی دلار آمریکا به سردمداری روسیه به راه افتاده بود احساس می‌شد) اقدام به ذخیره فلز زرد کردند. حالا که چین نیز به این جنبش پیوسته امید به افزایش تقاضا در بازار طلا افزایش یافته است. همزمان شاخص دلار دیگر از عملیات رشد نرخ بهره فدرال رزرو توان جلوگیری از رشد طلا را نخواهد داشت.

مگر آنکه اتفاقات عجیب‌تری مانع این روند افزایشی برای طلا شوند. صندوق‌هایی که بخشی از پرتفوی خود را به طلای فیزیکی اختصاص داده بودند، نیز نقش موثری برای تداوم شیب صعودی فلز زرد ایفا می‌کنند. به این ترتیب، اقدام عجیب فدرال رزرو تا پایان سال جاری میلادی و همچنین سیاستی که در ابتدای سال ۲۰۲۰ میلادی اتخاذ خواهد کرد، طلا را در یک دوراهی قرار خواهد داد، که یکی عکس دیگری عمل خواهد کرد. با این حال شانس فلز زرد برای افزایش قیمت همچنان پایدار خواهد ماند؛ چراکه حمایت تقاضا در این بازار از سوی بانک‌های مرکزی که مورد اعتماد سرمایه‌گذاران هستند، تقاضا را به سود فلز زرد نگه خواهد داشت و از سوی دیگر نااطمینانی‌های موجود در فضای بازارهای جهانی همچنان نیاز به ذخیره امن کلاسیک را در گزینه‌های اصلی سرمایه‌گذاران محفوظ نگه داشته است.