چالش مرخصی زایمان پرستاران

جامعه ۲۴-  از زمان شیوع پاندمی کرونا یکی از مسائل نگران کننده وضعیت پرستاران باردار بود اگرچه تعداد پرستاران مبتلا به کووید ۱۹ و جانباختگان این گروه از کادر درمان کم نبودند، اما چندین پرستار باردار که برخی از آن‌ها در روز‌های آخر بارداری بودند جان خود را از دست دادند. این جانباختگان علی‌رغم وضعیت خطرناک موجود در بیمارستان برای خود و جنین‌شان تنها به دلیل ترس از اخراج بر سر کار حاضر شده و جان خود را به خطر انداختند.

قانون ۹ ماه مرخصی زایمان را برای تمام کارکنان زن باردار مورد تأکید قرار داده، اما تنها کارکنانی که استخدام آن‌ها دولتی است از این وضعیت استفاده می‌کنند و عمده کسانی که وضعیت استخدامی آن‌ها شرکتی یا قراردادی بوده نمی‌توانند از آن استفاده کنند، اما این حال قانون تفاوتی برای وضعیت‌های مختلف استخدامی قائل نشده است.

دریغ مرخصی زایمان برای پرستاران شرکتی و قراردادی

سال ۹۲ مرخصی زایمان با مصوبه مجلس از ۶ ماه به ۹ ماه افزایش پیدا کرد، اما اجرای این قانون به دلیل مشکلات پرداخت مالی و عدم تأمین منابع سه ماه اضافه شده به زمان مرخصی قبلی تا اردیبهشت‌ماه امسال اجرایی نشد. اگرچه برخی از نهاد‌ها مانند وزارت بهداشت این قانون را از همان زمان تصویب و اجرا کردند، اما با این حال به نظر می‌رسد که این نهاد هم حداقل برای کارکنانی که وضعیت استخدامی آنان شرکتی یا قراردادی بود چندان به این قانون پایبند نبود چرا که پرستاران باردار شرکتی یا قراردادی مجبور بودند بین بارداری و ادامه کار خود یکی را انتخاب کنند.

بیشتر بخوانید: چطور می‌توان از مرخصی زایمان ۹ ماهه استفاده کرد؟

محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار در گفتگو با جامعه ۲۴ در این رابطه اظهار کرد: قانون ۹ ماه مرخصی زایمان از چند سال قبل اجرایی شد، اما یکی از مشکلات جامعه پرستاری قانون‌گریزی نهاد‌ها است، الان با توجه به نرخ پایین زاد و ولد برخی انگیزه‌ها را ایجاد می‌کنند که نرخ زاد و ولد افزایش پیدا کند، به این دلیل این قانون مصوب شد. توزیع جنسیتی در برخی از مشاغل ۵۰-۵۰ است، اما در پرستاری این‌گونه نیست و ۸۰ درصد از پرستاران بانوان و ۲۰ درصد را مردان تشکیل می‌دهند. به همین دلیل عمده قوانینی که در مورد زنان تصویب می‌شود، این گروه را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.



وی افزود: قبلا ۶ ماه مرخصی زایمان وجود داشت و بعد از آن به ۹ ماه تبدیل شد، پس از آن ۹ ماه، بستگی به شرایط مادر با نظر پزشک یا کمیسیون پزشکی مرخصی استعلاجی نیز ممکن بود به مادر تعلق می‌گرفت. در سیستم‌های دولتی و تأمین اجتماعی و نهاد‌هایی که مشمول قانون کار می‌شدند فقط ۶ ماه را تقبل می‌کرد، اما بیمه سه‌ماه باقی مانده را تحت عنوان کمک هزینه‌های بارداری تقبل می‌کرد و پایه حقوق را پرداخت می‌کرد.

عدم استخدام پرستاران متأهل در بخش خصوصی به دلیل تمایل به بارداری

شریفی مقدم بیان کرد: در هر دو بخش خصوصی و دولتی مشکلاتی برای مرخصی زایمان پرستاران باردار وجود داشت. مثلا در بخش خصوصی با گرفتن شرح حال سعی می‌کردند که پرستار متأهل و باردار را استخدام نکنند و ترجیح می‌دادند پرستاران مجرد یا متأهلانی را استخدام کنند که تمایلی برای بارداری نداشتند چرا که به زعم آنان بارداری بر روی عملکرد پرستاران تأثیر می‌گذارد و باید از مرخصی قبل و پس از زایمان نیز استفاده کنند به همین دلایل بخش خصوصی تمایلی به استفاده از پرستاران متأهل و یا کسانی که تمایل به بارداری از خود نشان می‌دادند نداشت.

قائم مقام سابق سازمان نظام پرستاری با تأکید بر رنج مضاعف پرستاران باردار اظهار کرد: در زمانی که در سازمان نظام پرستاری بودیم، گزارش‌های مختلفی از سقط‌های ناشی از فشار کاری در پرستاران باردار زاهدانی وجود داشت.

وی تأکید کرد: عمده مشکلات پرستاران باردار در پرستارانی دیده می‌شود که به صورت شرکتی استخدام شده‌اند و در صورت بارداری پس از قرارداد عذر او را می‌خواهند.



شریفی مقدم یادآور شد: عمده قوانینی که به نفع پرستاران است اجرا نمی‌شود، این مشکلات موجب می‌شود که برخی از پرستاران ترجیح دهند که باردار نشوند چرا که در صورت بارداری کار خود را از دست می‌دهند. در نظام سلامت قوانینی بسیار خوبی وجود دارد، اما مشکل آنجا است که این قوانین اجرا نمی‌شود و هرکسی به نفع خود این قوانین را تفسیر می‌کند.

وی ادامه داد: در قرارداد یکی از شرکت‌ها به تأمین پرستار آمده است که هرگاه کارفرما تشخیص داد می‌تواند فرد را اخراج کند؛ چنین قرارداد‌هایی به نفع کارفرما است.

دور زدن قانون مرخصی زایمان پرستاران

وی بیان کرد: در بخش خصوصی و دولتی که پرستاران شرکتی کار می‌کنند اگر کسی باردار شد آن دستگاه موظف است که پس از بارداری دوباره آن پرستار را به کار گیرد، اما شرکت‌ها زیر بار این موضوع نمی‌روند، این درحالیست که قوانین به صورت شفاف از مرخصی زایمان حمایت می‌کنند. در پرستارانی که استخدام دولتی هستند این قوانین برای آنان اجرا می‌شود. البته تعداد این گروه بسیار از کمتر است و عمده آنان حتی در بیمارستان‌های دولتی نیز شرکتی هستند.

دبیرکل خانه پرستار افزود: پرستاران مجبور هستند در شرایط بد کار کنند به این دلیل که کارفرما هر وقت خواست می‌تواند آن‌ها را اخراج کند یا اینکه مجددا با آن‌ها قرارداد نخواهند بست؛ در این وضعیت کرونایی هم دیدیم که برخی از پرستاران باردار متأسفانه جان خود را از دست دادند.

شریفی مقدم اظهار کرد: با وجود تأکیداتی که ماه‌های اخیر بر روی مرخصی زایمان شد و حتی مجوز اجرایی آن صادر شد بعید می‌دانم شرکت‌های خصوصی به ویژه در حوزه پرستاری زیر بار آن بروند و مطمئنا راه‌هایی برای دور زدن آن پیدا می‌کنند.

ضمانت اجرایی مرخصی زایمان

با این حال نایب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس در این رابطه گفته است که مرخصی ۹ ماهه زایمان ضمانت اجرایی داشته و با متخلفان برخورد قضایی می‌شود.

فاطمه رحمانی درباره ساز و کار برخورد با دستگاه‎های اجرایی و فعالان بخش خصوصی که در اعطای ۹ ماه مرخصی زایمان با حقوق همراهی نمی‎کنند گفت: امیدواریم با مصوبه دولت، مشکل اجرا نشدن قانون مرخصی زایمان در بخش خصوصی هم حل شود، اما باید در مجلس برای برخورد با تخلفات پیش‌بینی لازم را داشته باشیم و در قانون بگنجانیم.

رحمانی افزود: با توجه به این‎که هم‌اکنون در حال اصلاح طرح جوانی جمعیت برای اخذ تاییدیه شورای نگهبان هستیم، اگر نیاز به رفع ابهام و محکم‌کاری بیشتر باشد، موضوعاتی مثل برخورد با تخلفات را هم در طرح لحاظ خواهیم کرد تا حمایت بیشتری از مادران صورت بگیرد.