معنای عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای از نظر اقتصادی چیست؟

اقتصاد۲۴- ۱۵ سال پس از اولین تلاش‌ها برای عضویت غیرناظر و دایم در سازمان همکاری شانگهای، روز گذشته سرانجام این اتفاق رخ داد و از حالا به بعد ایران هم جزو ۹ کشور عضو دایم این سازمان هستند. سازمانی که اصلی‌ترین اعضای آن، دو عضو دایم شورای امنیت یعنی روسیه و چین بوده‌اند و نقش اصلی و تعیین کننده‌ای در آن دارند.

ایران با عضویت دایم در این سازمان، به بازار‌های گسترده کشور‌های عضو سازمان شانگ‌های نیز متصل می‌شود و در حوزه‌های مختلف تجاری، ترانزیت و انرژی به عنوان یک قدرت منطقه‌ای می‌تواند با این کشور‌ها تعاملات اقتصادی مثبتی را داشته باشد و با توجه به اینکه اخیرا ایران عضو ناظر اتحادیه اوراسیا شده، حضور در سازمان همکاری شانگ‌های می‌تواند این روند را تکمیل کند که ایران از ظرفیت‌های اقتصادی کشور‌های این حوزه که ۶۵ درصد جمعیت جهان و همچنین منابع جهان را در خود جای داده نیز استفاده کند.

کارنامه ۵ ماهه نخست سال ۱۴۰۰ در تجارت ایران با ۱۱ عضو دیگر سازمان شانگهای، حکایت از تجارت ۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلاری دارد؛ چین بیشترین حجم تجارت در میان اعضا و مغولستان کمترین حجم تجارت را با ایران دارد. آمار‌های گمرک ایران نشان می‌دهد سال گذشته میزان تجارت ایران با کشور‌های شانگهای، ۲۸ میلیارد دلار بوده که از این میزان، صادرات ایران ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و واردات ایران از این کشور‌ها ۱۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بوده است.

در این میان کارشناسان معتقدند تنها عضویت در این پیمان برای جهش روابط دیپلماسی اقتصادی کشور کافی نیست و برای ایجاد فرصت‌های بزرگ اقتصادی لازم است که با هر یک از کشور‌های عضو نیز روابط دوجانبه قوی برقرار شود که انعقاد موافقتنامه‌های تجارت ترجیحی، کاهش منطقی نرخ‌های تعرفه‌ای به ویژه از سوی ایران و همگرایی در نرخ‌های تعرفه کالایی، شناخت دقیق بازار‌های هدف به منظور گسترش صادرات غیرنفتی حائز اهمیت است.

اتحادی استراتژیک با اعضای اصلی سازمان شانگ‌های

موسی احمدزاده، عضو اتاق بازرگانی ایران در مورد عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های معتقد است پیوستن ایران به عنوان عضو اصلی در سازمان همکاری شانگ‌های برای ایران می‌تواند اتحادی استراتژیک با اعضای اصلی این سازمان به همراه داشته باشد که نه تنها در بخش‌هایی از آسیای مرکزی حائز اهمیت است بلکه می‌تواند کمکی در فرآیند پیچیده مذاکرات هسته‌ای که سالیان سال به طول انجامیده، باشد.

این عضو اتاق بازرگانی ایران در ادامه گفت: اتحاد استراتژیک در این سازمان منجر به تعهد اعضای آن با یکدیگر خواهد شد که در فرآیند پیچیده مذاکرات با غرب و دیپلماسی اقتصادی و سیاسی تاثیرگذار است و شرکای اصلی ما (چین و روسیه) با توجه به قدرتی که در جهان دارند، می‌توانند چانه‌زنی ایران را در مقابل سیاست‌های غرب بیشتر کنند.

بیشتر بخوانید: ایران عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای شد

تسهیل در بازگشت به اقتصاد جهانی

احمدزاده خاطرنشان کرد: این موضوع می‌تواند برای اقتصاد ایران نیز مفید باشد تا به اقتصاد جهانی برگردد و تسهیلگر این مساله باشد و با توجه به اینکه ایران به لحاظ استراتژیک و ژئوپلیتیک در منطقه مهمی واقع شده و برای حفظ امنیت و صیانت از مرز‌های ایران نیز مفید است، تهدیدات منطقه‌ای که همواره برای ایران وجود داشته را کمتر خواهد کرد.

او ادامه داد: این پیمان با توجه به تحریم‌های غرب و ایالات متحده در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی که تاکنون برای ایران محدودیت‌هایی را به همراه داشته است می‌تواند مسیر جدیدی را برای ما باز کند تا مشکلات ایران حل شود که در نهایت امنیت منطقه‌ای را نیز به دنبال خواهد داشت. احمدزاده تصریح کرد: پیوستن به این سازمان با توجه به تحولات منطقه‌ای وجهانی به خصوص در خاورمیانه (خصومت میان ایران، عربستان) قدرت چانه‌زنی ایران را افزایش می‌دهد و با دفاع شرکای ما در این سازمان عدالت منطقه‌ای به ایران بازخواهد گشت.

این عضو اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: کشور‌هایی مانند ترکیه و مصر، یا عربستان از رقبای ایران به شمار می‌روند که اصلا نمی‌خواهند ایران به لحاظ ژئوپلیتیک از آن‌ها پیشی بگیرد و گاهی هم می‌بینیم که ترکیه با همکاری قطر و عربستان با ما وارد مسابقه می‌شود. احمد‌زاده با بیان اینکه با پیوستن به این سازمان می‌توان به اهداف و استراتژی‌های کشور نزدیک شد، گفت: گسترش همکاری‌ها با روسیه و چین با توجه به اینکه در شورای امنیت حضور دارند به لحاظ اقتصادی و سیاسی می‌تواند بسیار موثر باشد تا در لغو تحریم‌های ایران کمک کنند.

ایران بهشت فرصت‌هاست

این فعال تجارت خارجی با بیان اینکه ایران بهشت فرصت‌هاست، افزود: اتحاد با این کشور‌ها می‌تواند منجر به ثبات اقتصادی در کشور شود، در شرایطی که به درستی از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های ایران استفاده نشده این امر می‌تواند منجر به فرصت‌های جدید شود. او افزود: متاسفانه در بخش دیپلماسی اقتصادی ایران اصلا خوب عمل نشده چرا که متخصص و رایزن‌های اقتصادی قوی نداشته‌ایم و به اعتقاد من باید در این زمینه بازنگری شود تا بتوان سودآوری، بهره‌وری و رشد اقتصادی برای کشور ایجاد کرد.

احمد‌زاده خاطرنشان کرد: در سالیان گذشته همان اندازه که برای حفظ مرز‌های کشور در سیاست خارجه کار شد تا ایران در آشوب‌های منطقه‌ای و بحران‌های پیرامونی دچار تزلزل نشود به همان میزان در دیپلماسی اقتصادی کار نشد و متاسفانه با این عملکرد ضعیف امروز از کشور‌هایی نظیر ترکیه عقب افتاده‌ایم.

نیازمند افرادی هستیم تا سرمایه‌گذاری‌های جدید را شکار کنند

او با بیان اینکه ضرورت دارد تا دولت جدید نقاط ضعف و قوت مسوولان اقتصادی را بررسی کند تا اشتباهات گذشته تکرار نشود، گفت: این افراد باید بتوانند ظرفیت‌های کشور را بشناسند تا برای رشد اقتصادی ایران بتوانند سرمایه‌گذاری‌های جدید را شکار کنند تا باعث سوددهی بیشتر شود. این فعال حوزه تجارت خارجی با بیان اینکه هدف اصلی باید نجات ایران از اقتصاد گل‌آلود باشد، گفت: متوازن ساختن تجارت بین‌الملل یکی از اهداف کشور‌هایی است که با یکدیگر روابط متقابل دارند و باید ارتباط با اعضای سازمان همکاری شانگ‌های به گونه‌ای باشد تا به رشد اقتصادی ایران منجر شود و قدرت ایران را به دیگر کشور‌ها نشان دهیم. در صورتی که این ارتباط موثر نباشد فرصت‌های جدید به دست نخواهد آمد و نارضایتی مردم را به دنبال خواهد داشت.

دستاورد ایران در پیمان‌های قبلی اندک بود

حمید حسینی، عضو دیگر اتاق بازرگانی ایران در مورد عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های معتقد است کشور‌های خاورمیانه از معدود کشور‌هایی هستند که کمترین پیمان منطقه‌ای، اقتصادی، سیاسی و امنیتی بین‌شان برقرار است و قدرت‌های بزرگ علاقه‌ای ندارند تا این کشور‌ها تحت این پیمان با یکدیگر در ارتباط باشند.

او در ادامه گفت: پیش از انقلاب، ایران در پیمان «سنتو» با کشور‌های عراق، ترکیه و پاکستان حضور داشت، یا در پیمان «اکو» نیز حضور داشت، اما چندان از ظرفیت‌های این پیمان‌ها بهره نبردیم و مدتی هم عضو D۸ بودیم که با کشور‌های اسلامی نظیر ترکیه، پاکستان، بنگلادش و... هم‌پیمان بودیم هر چند تلاش‌هایی صورت گرفت، اما دستاوردی به همراه نداشت.

کشور‌های غرب آسیا علاقه‌مند به عضویت  در این پیمان هستند

حسینی با بیان اینکه هر اقدامی در جهت عضویت ایران در پیمان‌های منطقه‌ای مثبت خواهد بود، افزود: چند سالی است که ایران عضو ناظر پیمان شانگ‌های است. البته این پیمان بیشتر پیمانی سیاسی، امنیتی و مرزی است که کشور‌های آسیای میانه، روسیه و چین که با یکدیگر هم‌مرز هستند و برای حل و فصل کردن مسائل مرزی‌شان با یکدیگر وارد این پیمان شده‌اند.

او با بیان اینکه بسیاری از کشور‌هایی که روابط بهتری با روسیه و چین دارند عضو این پیمان نیستند، ادامه داد: این پیمان می‌تواند در راستای توافق نامه ۲۵ ساله ایران و چین موثر باشد و با توجه به آینده اقتصادی چین بسیاری از کشور‌های دیگر به خصوص کشور‌های غرب آسیا علاقه‌مند هستند تا عضو پیمان شانگ‌های باشند و عضویت ما در این پیمان می‌تواند این اختیار را به ما بدهد که در صورت عدم توافق ما این کشور‌ها نتوانند عضو این پیمان شوند.

حسینی خاطرنشان کرد: حضور روسای جمهور و وزرای خارجه و هیات‌های همراه در این رویداد می‌تواند منجر به توسعه روابط بین‌الملل ایران شود و این عضویت اقدام خوبی است که از سال‌های قبل شروع شد تا اعضای پیمان شانگ‌های قانع شوند که ما نیز می‌توانیم با عضویت‌مان به تقویت و توسعه همکاری‌های این پیمان کمک کنیم.

این عضو اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: چند عضو این پیمان عضو «بریکس» هم هستند یعنی کشور‌هایی که به شدت در حال توسعه هستند، مانند (چین، اندونزی، برزیل و روسیه) و عضویت در شانگ‌های می‌تواند راه همکاری‌های ایران و حتی عضویت احتمالی ایران در «بریکس» در صورت لغو تحریم‌ها را نیز به دنبال داشته باشد.

حسینی تصریح کرد: ضمن آنکه مساله آینده افغانستان و مساله حضور طالبان در این کشور برای کشور‌های روسیه، هند، پاکستان، ازبکستان و سایر اعضای این پیمان حائز اهمیت است و این پیمان به تبادل نظر این کشور‌ها در خصوص استقرار یک دولت ملی در افغانستان که همه جریان‌ها و گروه‌ها در آن حضور داشته باشند، کمک خواهد کرد و یک پیام مهم برای طالبان است که اگر درصدد حاکمیت جناحی بر افغانستان هستند باید در ابتدا نگرانی کشور‌های همسایه را برطرف کنند.