دانش آموزان نابینا چه خدماتی از آموزش و پرورش دریافت می‌کنند؟

به گزارش جامعه ۲۴ - یکی از وجوه مهم عدالت آموزشی، در فراهم شدن امکان تحصیل در مدرسه برای همه اقشار جامعه است و بر همین اساس، یکی از اهداف نظام تعلیم و تربیت عادلانه سازی آموزش برای تمامی دانش آموزان و به ویژه دانش آموزان با نیاز‌های ویژه است. دانش آموزان با آسیب بینایی یکی از زیرگروه‌های دانش آموزان با نیاز ویژه محسوب می‌شوند. نخستین تلاش‌ها در کشور ما در زمینه آموزش نابینایان به بیش از صد سال قبل می‌گردد.

به رسمیت شناختن افراد نابینا به عنوان اعضای مفید و مؤثر جامعه و لزوم توجه به آن‌ها در فرهنگ ما نیز مورد تأکید بوده است و به این مهم اشاره شده که نقص عضو نشانه نقص شخصیت نیست. در عین حال، با توجه به سختی کار آموزش دانش‌آموزان استثنایی در خانواده‌ها، تمایل برای شرکت در آموزش‌های حضوری این دانش‌آموزان بیشتر است، یعنی خانواده‌ها تمایل دارند دانش‌آموز خود را برای کلاس حضوری به مدرسه ببرند، چون آموزش‌های استثنایی آموزش‌های دقیقی بوده که ممکن است از عهده خانواده‌ها خارج باشد.

سید جواد حسینی، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی، درباره شرایط و امکانات تحصیلی فراهم شده ویژه دانش آموزان با آسیب بینایی، اظهار کرد: ۴ هزار و ۹۶۴ دانش آموز با آسیب بینایی در قالب دو طرح تلفیقی و فراگیر در ۲۵ مدرسه ویژه نابینایان مشغول به تحصیل هستند و ۵۹۷ معلم مسئولیت آموزش این تعداد دانش آموز را عهده‌دارند که ۲۴۴ معلم از این تعداد، خودشان نابینا هستند. همچنین تعداد رشته‌های هنرستانی ویژه نابینایان، هشت رشته است و ۹ مدرسه شبانه روزی ویژه این دانش آموزان فعال است. در مجموع تعداد ۴۶۶ کلاس درس در سراسر کشور ویژه دانش آموزان نابینا برگزار می‌شود.

معاون وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه تعلیم و تربیت دانش آموزان با آسیب بینایی در سه بُعد محتوا، معلم و وسایل و تجهیزات آموزشی حائز اهمیت است و می‌بایست در هر سه مقوله برای این قشر مناسب‌سازی صورت پذیرد، ادامه داد: در بُعد محتوا، کتاب‌های درشت خط، صوتی و بریل برای دانش آموزان با این آسیب تهیه شده است که ۱۴ عنوان کتاب فقط برای مقطع ابتدایی و ۱۲۰ عنوان به صورت بریل و ۴۳ کتاب به صورت صوتی و یک کتاب هم به صورت درشت‌نما در مقاطع دیگر برای این دانش آموزان مناسب‌سازی شده است. همچنین ۳۰ عنوان راهنمای معلم ویژه معلمان حوزه آسیب بینایی تدوین شده و در مجموع، ۷۰۰ عنوان محتوا ویژه دانش آموزان با آسیب بینایی در شبکه شاد به عنوان محتوای کیفی بارگزاری شده است.

وی افزود: یکی دیگر از اقدامات ویژه دانش آموزان با آسیب بینایی، افزایش رشته‌های تحصیلی در شاخه‌های کاردانش و فنی و حرفه‌ای از جمله ایجاد رشته کامپیوتر در دو استان خراسان رضوی و تهران در سنوات اخیر بوده است، همچنین رشته موسیقی برای نخستین بار در هنرستان‌های دخترانه و پسرانه نابینای شهر تهران راه‌اندازی شد.

ارائه خدمت به دانش‌آموزان نابینا در سه حوزه آموزشی، حمایتی و برون سازمانی

رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی وزارت آموزش و پرورش در ادامه با بیان اینکه در جهت توانمندسازی و مناسب‌سازی آموزش ویژه دانش آموزان با آسیب بینایی، برنامه‌ها و دوره‌های آموزشی دیگری در دستور کار قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: از سال گذشته، نهضت آموزش «زبان اشاره» برای ناشنوایان و آموزش «خط بریل» ویژه نابینایان را شروع کردیم که تاکنون در این طرح تعداد یک هزار و ۴۶۷ معلم و ۴۹۰ نفر از والدین این آموزش‌ها را دریافت کرده‌اند. همچنین کارگاه‌های آموزشی با عنوان جهت‌یابی و حرکت ویژه نابینایان برگزار شد. تاکنون، بیش از ۵۰ مدرس کشوری درس ریاضی ویژه نابینایان تعلیم دیده‌اند و نیز ۵۰ مدرس کوتاه نویسی خط بریل انگلیسی نیز تحت آموزش قرار گرفته‌اند. آموزش مدرس تعمیر و نگهداری ماشین‌های پرکینز و آموزش معلمان پیش دبستان ویژه دانش آموزان با آسیب شنوایی نیز از دیگر اقدامات در این راستا بوده است.

حسینی با بیان اینکه فارغ از بحث محتوا که باید مناسب‌سازی شود، این دانش آموزان در دو بخش دیگر نیز خدماتی دریافت می‌کنند، گفت: نخست ابزار‌ها و وسایل کمک آموزشی و دیگری خدمات حمایتی است. در بخش ابزار‌های آموزشی، وسایلی مانند حساب افزار، کیت تقویت لامسه و کیت‌های تقویتی در دروس مختلف، ماشین تحریر بریل، برجسته‌نگار و تجهیزات توان‌بخشی و ... تهیه شده است. همچنین لوح راهنمای خط بریل فارسی برای اولین بار تولید و در اختیار مدارس قرار گرفته است. تهیه و تولید کیت تقویت لامسه و نیز تولید نرم‌افزار آشنایی با آسیب بینایی از جمله ابزار‌هایی است که برای نخستین‌بار به تولید رسیده و مورد استفاده قرار گرفته‎‌اند.

بیشتر بخوانید: صدور کارت بانکی بریل و دست چک برای نابینایان

وی گفت: در کنار این‌ها، فیلم آموزش خط بریل در قالب ۳۶ کلیپ آموزشی در زمینه تقویت لامسه و تهیه و توزیع ۱۲ هزار پوستر آموزش جهت‌یابی و حرکت تحت عنوان «همراه با نابینایان» و راهنمای تبیین چگونگی حرکت فرد نابینا و تفاوت آن با فرد بینا و ارسال به ۵۰ نهاد و دستگاه را داشتیم. همچنین دو هزار بسته معرفی وسایل آموزشی و کمک آموزشی ویژه معلمان مدارس و نیز دو هزار بسته آموزشی «همراه معلم» ویژه مدارس خاص تولید و توزیع شده است.

اقدامات آموزش و پرورش در بُعد حمایتی از دانش آموزان با آسیب بینایی

معاون وزیر آموزش و پرورش با اشاره به برخی اقدامات دیگر در حیطه حمایتی ویژه دانش آموزان با آسیب بینایی، یادآور شد: ۸۲۰ دستگاه ضبط صدا و دستگاه‌های ماشین تحریر ایرانی، همچنین ۲۵۰ دستگاه نوت‌تیکر که قیمت معادل آن در بازار بیش از ۴۰ میلیون تومان است، ویژه این دانش آموزان تهیه شده است. این دستگاه با همکاری مرکز امور بین‌الملل و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تهیه شده است. همچنین تهیه و توزیع رایگان دو هزار و ۶۹۲ قلم تجهیزات آموزشی ویژه نابینایان شامل همه مواد آموزشی در تابستان ۱۴۰۰ و ۲۰ دستگاه ماشین پرکینز خارجی برای استفاده در ۹ استان در دستور کار قرار گرفت. طراحی، تولید و توزیع ۱۰۰ کیت ریاضی ویژه پایه اول و پایه دوم دبستان نیز در مهر ۱۴۰۰ اتفاق افتاد.

وی افزود: در کنار این موارد، برخی فعالیت‌ها و خدمات برون سازمانی جهت مناسب سازی و تسهیل امور آموزشی و سایر موارد ویژه دانش آموزان با آسیب بینایی نیز انجام شد، از جمله همکاری با سازمان سنجش آموزش کشور در انتخاب افراد واجد شرایط در زمینه طراحی سؤالات ویژه نابینایان در آزمون‌های کنکور و استخدامی. همچنین با صنایع آموزشی و انجمن نابینایان نیز همکاری‌هایی به عمل آمد.

حسینی با بیان اینکه اقدامات دیگری نیز برای حمایت هرچه بیشتر از دانش آموزان با آسیب بینایی در دستور کار قرار دارد، گفت: توزیع ۱۲۰۰ نسخه فیلم مقدمات آموزش خط بریل در مدارس ویژه این دانش آموزان یکی از این اقدامات است که در فاز دوم تهیه فیلم به زبان انگلیسی قرار داریم. یکی دیگر‌ از اقدامات، نهضت آموزش جهت‌یابی و حرکت است که طی امسال قرار است به والدین و معلمان این آموزش‌ها ارائه شود. ۵ راهنمای معلم و کتابچه تقویت لامسه و اصلاح حرکات نیز در دست طراحی است. دو اقدام دیگر که امسال در‌ دستور کار قرار خواهد گرفت، ایجاد اتاق‌های چند حسی در استان‌ها و ایجاد ۱۰ پارک جهت‌یابی و حرکت در استان‌هاست که به مناسب‌سازی تعلیم و تربیت دانش آموزان کم بینا و نابینا کمک می‌کند.

فرایند آموزش دانش‌آموزان با آسیب بینایی در «شاد»

معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی با بیان اینکه اپلیکیشن «شادنما» به صورت شنیداری در اختیار دانش آموزان نابینا قرار گرفته است، افزود: در این قالب، کلاس‌های صوتی تعاملی و گروهی برگزار می‌شود. همچنین نرم‌افزار «گویاساز» که اولین نسخه آن ایجاد شده، از ابتدای آبان برای استفاده در دسترس دانش آموزان نابینا قرار می‌گیرد.

وی در ادامه درباره شرایط بازگشایی مدارس استثنایی و حضوری شدن آموزش، گفت: تعداد دانش‌آموزان مشغول به تحصیل در این مدارس حدوداً زیر ۵۰ نفر است. بر این اساس، کلاس‌های درس با تعداد دانش آموز زیر ۶ نفر به صورت حضوری برگزار می‌شود و اگر هم از این تعداد بیشتر باشد، تقسیم بندی‌هایی انجام و مدارس به صورت حضوری دایر خواهد شد.

حسینی درباره دانش آموزان خاص و استثنایی بازمانده از تحصیل نیز گفت: تعداد دانش آموزان بازمانده از تحصیل در حوزه استثنایی کمتر از هزار نفر است، چرا که ایجاد طرح آموزش «منزل‌محور» و نیز ایجاد پایگاه‌های آموزش مجازی و ظرفیت سازی‌ها در شبکه شاد، باعث شده تعداد دانش آموزان بازمانده از تحصیل در این بخش بسیار کمتر باشد.