چرا تجار ترکیه‌ای در روسیه موفق‌تر هستند

اقتصاد ۲۴ - امین اعظمی درباره وضعیت تجارت بین ایران و روسیه، اظهار داشت: کشور روسیه که همسایه شمالی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود، یکی از اقتصاد‌های نوظهور دهه گذشته بوده است، فدراسیون روسیه با جمعیت ۱۴۶ میلیون نفری و واردات ۲۳۱ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۰، به یکی از جذاب‌ترین بازار‌های رو به رشد مصرفی در دنیا مبدل شده است.

تجارت ایران و روسیه نیم درصد از کل حجم تجارت خارجی روسیه

کارشناس اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصادی تهران افزود: بازخوانی روابط ایران و روسیه بیانگر این واقعیت است که با وجود تمایل دو کشور به داشتن روابط قوی اقتصادی، وجود موانعی موجب شده تا انتظارات و اراده دو طرف در این مورد مهم همچنان برآورده نشود، برای مثال در سال ۲۰۲۰، مبادلات تجاری ایران با روسیه حدود ۲.۲ میلیارد دلار، چیزی کمتر از نیم درصد از کل حجم تجارت خارجی روسیه بوده است.

هر چند طی سال‌های اخیر و با پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، روابط تجاری – اقتصادی دو کشور بهبود یافته است، اما با پتانسیل صادراتی ایران به روسیه که حدود ۱۲ میلیارد دلار برآورد شده، بسیار فاصله دارد.

نبود هلدینگ‌های بزرگ صادرات به بازار روسیه

وی اظهار داشت: باید دانست ضعیف بودن بخش خصوصی در کشورمان، یکی از موانع مهم و ضعف در مناسبات تجاری ایران با روسیه است. متاسفانه تجار ایران در بازار بزرگ روسیه به شکل فردی وارد مبادلات تجاری می‌شوند و بعضا، چون با بازار روسیه آشنا نیستند دچار مشکلات متعددی می‌شوند. بیشتر تجار ایران در روسیه در سطوح کوچک فعالیت دارند و این امر برای کار با بازار بزرگ روسیه تناسب ندارد.

کارشناس اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصادی تهران بیان داشت: این مسئله که تولید و بازرگانی در ایران اغلب به صورت خرد صورت می‌گیرد از دلایل اصلی عدم موفقیت کشور ما در بازار روسیه است. در ایران عمدتا تولیدات به صورت پراکنده انجام می‌شود و از شبکه جمع‌آوری و یکپارچه‌سازی زنجیره تامین محصولات برخوردار نیست.

اعظمی با بیان اینکه تولیدکنندگان ایرانی به روش‌های سنتی محصولات خود را به بازار ارسال می‌کنند که مسلماً برای بازار‌هایی مانند روسیه مناسب نیستند، گفت: باید دانست حوزه‌های مختلفی مانند شبکه‌های حمل‌ونقل کانتینری، تکنولوژی‌های مدرن در حوزه بسته‌بندی و داشتن پایانه‌های صادراتی از مواردی هستند که تاکنون در کشور ما توسعه کافی نیافته است و نمی‌توانند برای صادرات محصولات با کیفیت و همچنین حفظ کیفیت اولیه تا رسیدن به بازار مصرف، نقش اساسی ایفا کنند، به عبارت دیگر اگرچه برخی محصولات کشاورزی ایرانی به بازار روسیه می‌رسند، ولی متأسفانه نتوانسته‌اند شبکه‌ای منسجم و منظم برای مسیر صادراتی ایجاد کنند.

رقابت تجار ایرانی با یکدیگر در بازار روسیه

وی افزود: از طرفی یکی از بزرگترین نقیصه‌ها در تجارت ایران با روسیه این است که تجار و بازرگانان ایرانی در بازار بزرگ روسیه رقیب یکدیگر هستند، در واقع وقتی صادرکننده ایرانی با دیگر صادرکنندگان کشور خود اجماعی نداشته باشد نتایج مطلوب و پایدار در بلند مدت به دست نمی‌آید.

اعظمی اظهار داشت: واقعیت آن است که در روسیه، ایرانی‌ها فقط با ایرانی‌ها رقابت می‌کنند نه با تجار دیگر کشورها. به عبارت دیگر در روسیه، تاجر ایرانی غالبا هدفش این است که محصول‌اش را زیر قیمت دیگر صادرکننده ایرانی عرضه کند تا تنها خودش صادرکننده باشد.

متاسفانه همین موارد موجب شده طرف‌های واسطه نظیر تجار آذربایجانی و تاجیکی و یا شرکت‌های واسطه روسی، محصولات و مواد غذایی ایرانی را به صورت نامنظم و موردی از محل کارخانه خریداری و به روسیه صادر کند.

وی گفت: به طور کلی از دلایل مهمی که تجارت ایران با روسیه توسعه پیدا نکرده این است که شرکت‌های ایرانی حاضر در بازار روسیه اغلب شرکت‌های کوچک و متوسط هستند و با شرکت‌های طرف روس همخوانی و همگونی ندارند، زیرا در مقابل، روسیه شرکت‌های بسیار بزرگ و هلدینگ‌های قوی دارد که رو به روی آن‌ها نیز باید شرکت‌های بزرگ بنشینند. اما متاسفانه شرکت‌های ایرانی اغلب خرد هستند.

اعظمی افزود: روس‌ها در حوزه تولید و فعالیت‌های تجاری، در سطح کلان فعالیت می‌کنند و اصطلاحا الیگارش محور هستند، در کشور روسیه فروش کالا بیشتر توسط فروشگاه‌های زنجیره‌ای انجام می‌شود؛ فروشگاه‌هایی که مبادلات مالی آن‌ها در سطح میلیارد دلاری است و بعضاً دارای بیش از ده هزار شعبه در سراسر کشور روسیه بوده و اغلب ویژه کالا‌هایی با کیفیت است که دارای استاندارد‌هایی خاص و ضمانت برای تأمین در بلندمدت است؛ بنابراین در روسیه غول فروشگاه‌های زنجیره‌ای حرف اول را می‌زنند و اگر بتوان به شبکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای راه پیدا کرد یک اقیانوس مصرف در مقابل محصولات ایرانی خواهد بود. اما نظم، زمان و حضور در سطح کلان از الزامی‌ترین عناصر برای کار کردن در این بازار است.

بیشتربخوانید:جغرافیای تجارت در حال تغییر است

کارشناس اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصادی تهران بیان داشت: این در حالی است که رقبای ایران در کشور روسیه هلدینگ‌های بزرگی دارند؛ برای مثال کشور ترکیه ۱۰ شرکت بزرگ در حوزه‌های مختلف دارد که عضو کریدور سبز روسیه و ترکیه هستند، در داخل ترکیه تولیدکنندگان کوچک و متوسط تامین کننده کالا برای این هلدینگ‌ها هست و این شرکت‌ها محصولات را بسته بندی و تجمیع می‌کنند و در بازار روسیه به فروش می‌رسانند بدون اینکه با یکدیگر به رقابت منفی پرداخته و قیمت شکنی کنند. اما در مورد ایران، این مشکل وجود دارد که شرکت‌های بزرگ یا مدیریت صادرات قوی متمرکز نشده و این موضوع موجب می‌شود شرکت‌های خرد و متوسط ایرانی به سختی وارد بازار روسیه شوند و شروع به رقابت منفی و قیمت شکنی با یکدیگر کنند.

ضرورت تجمیع تجار ایران در روسیه از طریق مرجعی واحد

وی افزود: بنابراین وجود مرجعی در داخل کشور که بتواند تجار ایران را در روسیه تجمیع کند ضروری به نظر می‌رسد تجار ایرانی باید به صورت شراکتی و هلدینگ در بازار اقتصادی روسیه حضور یابند و لازم است که بخش خصوصی در ایران قوی‌تر شود و با تشکیل هلدینگ‌های بزرگ اقتصادی در حوزه صادرات و واردات با کشور روسیه اقداماتی صورت گیرد. در این راستا هلدینگ‌های بزرگی مانند بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و آستان قدس رضوی که امکانات خوبی دارند می‌توانند وارد بازار روسیه شوند.

کارشناس اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصادی تهران گفت: برای تجمیع و یکپارچه سازی شبکه تامین، می‌توان پایانه‌های صادراتی را با ویژگی‌های خاص در شهر‌ها و مناطق مختلف ایران ایجاد کرد. به عنوان مثال می‌توان پایانه‌های صادراتی مدرن با تجهیزات کامل در شهر‌هایی مانند مازندران، گیلان، دزفول و جیرفت و مجهز به گمرک، سردخانه، سورتینگ، بسته بندی احداث کرد تا در زمان کم امکان صادرات با حجم بالا فراهم شود.

وی افزود: همچنین می‌توان با حضور تجار، تولیدکنندگان و مسئولان کشورمان، راه‌های اجرایی شدن طرح تشکیل هلدینگ‌های تخصصی تجاری بین ایران و روسیه بررسی شود، زیرا با تشکیل هلدینگ‌های تجاری صادرات و واردات کالا بین دو کشور و یا ایجاد یک کنسرسیوم تخصصی در ایران، می‌توان از مزایایی همچون کاهش هزینه‌های تامین کالا، حمل و نقل، گمرک و امور اداری، کاستن از رقابت داخلی بین تجار ایرانی، تجمیع توانمندی‌ها و هم‌افزایی و برنامه‌ریزی منسجم تجاری در زمینه صادرات و واردات، در کنار ایجاد شبکه گسترده توزیع، بهره‌مند شد.