از بدهی نمایشگاه آلمان تا مجری پرابهام در اکسپو دبی

اقتصاد۲۴- متولی اصلی پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۰ دبی، شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت است، اما مسؤولیت ۵۷ متر از پاویون ایران که ۲۰۱۴ متر وسعت دارد، برای نخستین بار در تاریخ اکسپو‌ها به بخش گردشگری اختصاص داده شده است که مجری آن از طریق شرکت مادر تخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی که یکی از شرکت‌های اقماری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است، انتخاب شده؛ شرکتی با پسوند «ادبی» که مرور سوابق آن نشان می‌دهد تا کنون بیشتر در حوزه فرهنگ فعالیت داشته، اما به عنوان مجری برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری معرفی شده است.

در رزومه این شرکت نیز از سه نمایشگاه به عنوان سوابق اجرایی در بخش گردشگری نام برده شده؛ فیتور اسپانیا بدون تعیین سال برگزاری که البته مجری آن تا کنون کانون اتومبیلرانی و جهانگردی بوده است، ITB برلین ۲۰۲۰ که به دلیل کرونا برگزار نشد و اکسپو ۲۰۲۰ دبی که درحال برگزاری است.

مدیرعامل شرکت مادر تخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی همچنین به ایسنا گفت که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از طریق شرکت مادرتخصصی، مسؤولیت اجرای ۲۳ نمایشگاه و اکسپو ۲۰۲۰ دبی را طی قراردادی به آن شرکت واگذار کرده است.

اما، تاخیر این مجری نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری در پرداخت پول تورگردان‌هایی که سال ۲۰۲۰ به دلیل کرونا و تعطیلی نمایشگاه گردشگری برلین، نتوانستند به آلمان بروند و همچنین نداشتن دستاورد قابل بحث از یک ماه گذشتۀ اکسپو ۲۰۲ دبی، بسیاری از فعالان گردشگری را در جایگاه منتقد نسبت به این مجری با پیشینه پررنگ‌تر ادبی و فرهنگی قرار داده است.

بیشتر بخوانید: تمایل هلند برای همکاری با منطقه آزاد کیش در زمینه آب، انرژی های تجدید پذیر و غذا

در بخش دوم نشست رسانه‌ای که با حضور کارشناسان و فعالان گردشگری در بستر کلاب‌هاوس به بررسی پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۰ دبی برگزار شد، خشایار نیکزادفر ـ مدیرعامل شرکت مادر تخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی ـ در پاسخ به نقدی که به چگونگی انتخاب این مجری با توجه به پیشینه‌ای که دارد و همچنین اجرای دور از انتظار اتاق گردشگری در پاویون ایران در اکسپو دبی، توضیح داد: قرار بود نمایشگاه اکسپو دبی سال گذشته برگزار شود که متاسفانه ویروس کرونا آن را با یک سال تاخیر روبرو کرد. در سال ۹۸ قرار شد کار‌های اجرایی اکسپو را ما {شرکت مادر تخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی} انجام دهیم، بنابراین قبل از ITB برلین، فراخوان دادیم و مجری را انتخاب کردیم که شرکت سرو بنیان ادبی برای نمایشگاه‌های خارجی اعلام آمادگی کرد و برنده شد تا نمایشگاه‌های بین المللی گردشگری از جمله ITB برلین و اکسپو دبی را برگزار کند، قرارداد آن هم بسته شد.

او ادامه داد: به عنوان شرکت دولتی ترجیح می‌دهیم این امور را با مشارکت بخش خصوصی پیش ببریم. ما برای انتخاب مجری نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری فراخوان دادیم. فراخوان در روزنامه کثیرالانتشار منتشر شد و به همه انجمن‌ها و تشکل‌های خصوصی اطلاع رسانی کردیم، متاسفانه هیچ‌کس جلو نیامد و این شرکت اعلام آمادگی کرد و برنده فراخوان شد و قراردداد بستیم. این پیش‌بینی در قرارداد شد که اگر در یک سال پیش‌رو نمایشگاهی برگزار نشد، سال آینده این شرکت آن را اجرا کند که اکسپو دبی هم شامل این شرط شد.

وی با اشاره به تاخیر در پرداخت بدهی نمایشگاه آلمان که یکی از عوامل اعتراض به ادامه کار مجری انتخاب شده برای نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری است، اظهار کرد: این شرکت، غرفه شکیلی را برای نمایشگاه آلمان طراحی کرد و ساخت و با هزینه خود به آلمان منتقل کرد، درحال نصب بود که متاسفانه نمایشگاه (به خاطر کرونا) کنسل شد. مبلغی را بابت زمین پرداخت کرده بود که از طریق یک صرافی در امارات انجام شد، اما به دلیل تحریم‌های ظالمانه با صرافی برخورد کردند. مجبور شدیم از کره جنوبی اقدام کنیم. تورگردان‌ها معتقدند این پول به دست مجری نمایشگاه رسیده است، ولی ما مدارکی داریم که پول به حساب شرکت کره‌ای واریز شده، اما متاسفانه سوئیفت آن دست ما نرسیده و کره‌ای‌ها از پرداخت این پول امتناع می‌کنند.

نیکزادفر افزود: بیشتر از ۵۰ درصد مطالبات تورگردان‌ها از غرفه ایران در نمایشگاه آلمان پرداخت شده و پرداخت نشدن مابقی هم به اختلافاتی در موضوع حمل بار برمی‌گردد. هرچند مجری در فروردین، خرداد و مردادماه سال ۹۹ سه مرتبه برای بازپرداخت این پول به صورت نقد و اقساط اعلام آمادگی کرد و متاسفانه تورگردان‌ها موافقت نکردند. این ماجرا نباید به اینجا می‌رسید. به نظرم اختلاف سلیقه بوده که به اینجا رسیده و انشاالله آن را حل و فصل می‌کنیم. بیشتر از نصف مطالبات پرداخت شده و الباقی را مجری پرداخت می‌کند و هیچ مشکلی نیست.

مدیرعامل شرکت مادرتخصص توسعه ایرانگردی و جهانگردی درباره اجرای اتاق گردشگری در پاویون ایران در اکسپو دبی نیز گفت: نمایشگاه اکسپو هر پنج سال یک بار برگزار می‌شود، سال ۲۰۱۵ در شانگ‌های چین بود، قبل از آن در میلان بود که سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری در آن سال‌ها خیلی حضور سازمانی در اکسپو نداشت و معمولا در سایه وزارت فرهنگ و ارشاد شرکت می‌کرد. در ستاد اکسپو ۲۰۲۰ نیز در کمیته‌های فرعی با وزارت فرهنگ و ارشاد، وزارت ورزش و ... به عنوان مدعیان سال‌های قبل خیلی چالش داشتیم، اما با تلاش بسیار زیاد و با وجود مشکلات، توانتسیم جایگاه مشخص و مستقلی برای گردشگری و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در اکسپو تعریف کنیم.

وی افزود: یکی از چالش‌هایی که برای ما و مجری ایجاد دردسر کرد و کماکان با آن دست به گریبانیم این است که شرکت سهامی نمایشگاه‌های جمهوری اسلامی ایران به عنوان متولی و نماینده ایران در پاویون ایران اکسپو از مرحله تحویل زمین تا ساخت غرفه و تحویل به اشخاص که مدیریت داشته، ۹ میلیون دلار اعتبار برای پاویون ایران قرار بود دریافت کند که طبق آنچه در جلسات مطرح شد، ۱۶ درصد آن اعتبارات تخصیص داده شد و مجبور شدند کسری ۸۴ درصد را با ایجاد درآمد از خود نمایشگاه جبران کنند، برای همین بیشتر مکان‌های این نمایشگاه را از جمله رستوران که ما از دو سال پیش مکاتبات آن را به خاطر اهمیت و نقش آن در گردشگری پیگیری کرده بودیم، به شرکت دیگری اجاره دادند. بخش تجاری پاویون را که می‌خواستیم صنایع دستی ایران را عرضه کنیم به یک شرکت دیگر فروختند. اسپانسری نمایشگاه را هم به شرکت دیگر فروختند. عملا هر آنچه در این نمایشگاه ایجاد درآمد می‌کرد و می‌توانستیم از آن طریق، گردشگری و صنایع دستی معرفی کنیم، به روی ما بستند و هیچ ابزاری در اختیار ما نبود و آنچه امروز در سالن شماره ۲ پاویون ایران که مختص گردشگری است، ارائه می‌شود تصاویر و محتوایی است که شرکت مجری، ظرف چند ماه تهیه کرده است.

نیکزادفر گفت: البته دکتر شالبافیان ـ معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ که برای افتتاحیه آمده بود، مذاکرات خوبی انجام داد و موافقت واگذاری چند بخش بسیار ویژه را از شرکت سهامی نمایشگاه‌های ایران گرفت که درحال بستن قرارداد هستیم که فضایی مختص آژانس‌ها، هتل‌ها و تاسیسات گردشگری که می‌خواهند خود را معرفی کنند، می‌شود.

وی افزود: محتوای اتاق گردشگری پاویون ایران درحال تکمیل است. البته اداره کل روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی روی این موضوع کار می‌کند و درحال تهیه محتوای بسیار خوبی است تا در روز‌های آینده، آنچه در شأن کشورمان است نمایش دهیم.

او همچنین به استج پاویون ایران که نیمی از ساعات اجرای آن به معرفی آیین‌ها و موسیقی و ظرفیت‌های گردشگری ایران اختصاص دارد و می‌تواند مورد استفاده تأسیسات و فعالان گردشگری نیز باشد، اشاره کرد.

مدیرعامل شرکت مادر تخصصی ایرانگردی و جهانگردی همچنین درباره غیبت برخی استان‌ها مثل اصفهان که برنامه‌ای برای اکسپو نداشته‌اند، توضیح داد: ادارات دولتی برای سفر به کشور‌های خارجی باید مجوز بگیرند و گرفتار امور اداری شده‌ایم؛ بنابراین باید جدول حضور استان‌ها را بازنگری کنیم تا استان‌هایی مثل اصفهان که استان غنی در گردشگری است، حضور پیدا کند. قرار شد ۱۵ گروه آیینی را انتخاب کنیم که هر یک به مدت ۱۲ روز در اکسپو حضور داشته باشند و سعی می‌کنیم از ظرفیت همه استان‌ها استفاده کنیم.

در ادامه این بحث، محمود بنکدارنیا، عضو جامعه تورگردانان ایران این سوال را پرسید که سابقه شرکت انتخاب شده برای اجرای نمایشگاه‌های خارجی گردشگری چه بوده است و چرا زمانی که وزیر پیشین میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دستور داد از سپرده ضمانت این شرکت، خسارت شرکت‌کنندگان نمایشگاه آلمان پرداخت شود، این اقدام انجام نشد؟ این شرکت به ما گفته است نماینده شرکت مادرتخصصی ایرانگردی و جهانگردی است و مسؤولیتی در قبال شما ندارم. این شرکت کدام نمایشگاه گردشگری را برگزار کرده است؟ سوابق آن را نشان دهید که بدانیم به چه دلیل این تعداد نمایشگاه با خیال راحت به چنین شرکتی سپرده شده است.

در پاسخ به این سوال‌ها، نیکزادفر ـ مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی ـ گفت: شرکت سرو بنیان ادبی سابقه فرهنگی دارد و این خلائی ست که در نمایشگاه‌های خارجی احساس می‌کنیم. حضور ما در نمایشگاه‌ها بیشتر جنبه تجاری پیدا کرده است، ما در نمایشگاه‌ها باید فرهنگ و جاذبه‌های ایران را نشان دهیم تا بازدیدکنندگان راغب به حضور در ایران شوند تا جنبه اقتصادی پیدا کند.

وی اضافه کرد: این شرکت به عنوان سفیران صلح در کشور‌های مختلف کار‌های فرهنگی انجام می‌دهد، کما این‌که در نمایشگاه آلمان برنامه مشابهی طراحی شده بود. این شرکت مطابق فراخوان، امتیاز‌های لازم را کسب کرده بود، مدارک آن هم موجود است. زمانی که فراخوان دادیم هیچ یک از شرکت‌ها و آن‌هایی که کارشان نمایشگاه بود مراجعه نکردند و ما مجبور بودیم یک مجری برای نمایشگاه انتخاب کنیم و این مجری شرایط مدنظر ما را داشت.

او همچنین در پاسخ به این سوال که بر مبنای چه شاخص‌ها و اصولی، قرارداد ۲۳ نمایشگاه خارجی گردشگری یک‌جا با شرکتی بسته شده که تا پیش از آن، سابقه‌ای در حضور نمایشگاه‌های گردشگری نداشته و با استناد به رزومه و پیشینه اجرایی که دارد، رویکرد و فعالیت آن بیشتر در حوزه ادب و فرهنگ بوده و در سوابق آن، از نمایشگاه‌هایی اسم برده شده که به خاطر کرونا، هیچ یک برگزار نشده است از جمله نمایشگاه آلمان و فیتور اسپانیا، این شرکت چه امتیازی را کسب کرده که حائز شرایط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان مجری شناخته شده است؟ گفت: این‌که دیگران متوجه فراخوان نشدند، مشکل ما نیست. ما در روزنامه فراخوان دادیم و با کل انجمن‌ها مکاتبه کردیم. ما بعد از چندبار فراخوان قانونا می‌توانیم مجری را انتخاب کنیم. اکسپو یک المپیک فرهنگی است. ما در اکسپو حضور پیدا می‌کنیم که کشورمان را معرفی کنیم. در این حوزه، بیشتر باید کار محتوایی انجام داد و این شرکت در این حوزه بسیار فعال و توانمند است. کما این‌که سناریویی برای نمایشگاه با اعتبارات خود پیش‌بینی و محتوایی را تولید کرده است و شاید، غرفه گردشگری تنها جایی از پاویون دو هزار متری ایران باشد که آبروی کشور را خریده است، آبروداری کرده است.

وی همچنین بیان کرد: مجری نمایشگاه چه توانمندی باید داشته باشد، به خصوص در موضوع اکسپو؟! باید بتواند کشور را معرفی کند و به معرض نمایش بگذارد تا بازدیدکننده برای دیدن ایران راغب شود و به سمت تأسیسات گردشگری هدایت شود. در حوزه معرفی کشور این شرکت مشکلی ندارد. چرا فکر می‌کنید این شرکت توانمند نیست، ضمن این‌که آیا رقیبی وجود داشته که ما آن را از بین چند شرکت انتخاب کرده باشیم و رقبا را بدون دلیل حذف کرده باشیم. درباره فیتور اسپانیا هم اتفاقا، کانون اتومبیلرانی و جهانگردی {یکی دیگر از شرکت‌های اقماری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی} برنده شد.

نیکزادفر اظهار کرد: تعجب می‌کنم چرا این صحبت‌ها مطرح می‌شود، ما بین چند نفر یک شرکت را انتخاب نکرده‌ایم. فقط یک شرکت اعلام آمادگی در فراخوان کرده بود. نمی‌دانم آن زمان دیگران به چه دلیل شرکت نکردند و الان همه مدعی هستند. در فراخوان‌های بعدی هر که شرکت کند، ارزیابی می‌کنیم و بهترین انتخاب می‌شود.

بنکدارنیا، عضو جامعه تورگردانان در ادامه سوابق شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی را در اجرای نمایشگاه‌های گردشگری نیز زیر سوال برد و گفت: فکر می‌کنید از طریق فراخوان روزنامه‌ای می‌توانستید موضوع اجرای نمایشگاه‌های بین‌المللی را پیش ببرید، با کدام انجمن و تشکل مکاتبه کرده‌اید؟ چطور برای کوچکترین مسائل تماس می‌گیرید، اما برای موضوع مهم نمایشگاه‌ها فقط مکاتبه کردید؟ که نیکزادفر در پاسخ به آن اظهار کرد: مکاتبات موجود است که پاسخی دریافت نکرده‌ایم. ضمن این‌که فراخوان روزنامه‌ای بوده و در وب سایت میراث آریا {سایت خبری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی} مطرح شد. وقتی دیگران مراجعه نکردند، چه کار می‌شد انجام داد. نمی‌توانستیم معطل بمانیم ما در یک دوره زمانی باید مجری را انتخاب می‌کردیم.

عضو جامعه تورگردانان همچنین پیگیر پرداخت طلب تورگردان‌ها از نمایشگاه آلمان از این شرکت به عنوان مجری نمایشگاه‌های بین‌المللی شد که نیکزادفر پاسخ داد: طلب دفاتر را این شرکت پرداخت می‌کند و مشکلی ندارد. کما این‌که در فروردین‌ماه ۹۹ بعد از لغو نمایشگاه آلمان، اعلام آمادگی کرد چک را در دو مرحله پرداخت کند که آقای پورفرج ـ رییس جامعه تورگردانان ـ گفت فقط نقد! در خردادماه ۹۹ مدیر این شرکت اعلام آمادگی کرد که نصف این پول را نقد و باقی را چک دو ماهه بدهد که یکسری از آژانس‌ها مراجعه کردند پولشان را بگیرند، اما دوباره آقای پورفرج ـ رییس جامعه تورگردانان ـ فراخوان داد که هیچ‌کس مراجعه نکند، فقط پول نقد! در مردادماه ۹۹ دوباره مجری اعلام آمادگی کرد که نصف پول را نقد و نصف دیگر را چک یک ماهه بدهد که دوباره تکرار کردند فقط نقد! این شرکت نزدیک به ۳۰۰ هزار یورو برای نمایشگاه برلین هزینه کرده و من اسناد آن را دارم. کلا ۹۰ هزار یورو از آژانش‌ها پول گرفته و ۸۰ هزار یورو هم پول زمین بوده که هنوز نگرفته است.

بنکدار، عضو جامعه تورگردانان، اما متذکر شد که طبق اطلاعات دریافت شده از مدیر نمایشگاه برلین، پول زمین ایران دو ماه پس از آن‌که ITB لغو شد، پرداخت شده است که نیکزاد گفت: این پول در حساب شرکت کره‌ای است که از ما سوئیفت می‌خواهد، آلمان هم سوئیفت را به ما نمی‌دهد.

مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی همچنین گفت: در خصوص ضمانت‌نامه مجری می‌توانید شکایت کنید. در قرارداد قید شده به هر دلیل اگر شرایط فورس‌ماژور شد این شرکت پول را پرداخت کند. من به جامعه تورگردانان پیشنهاد کردم شکایت کند و حکم دادگاه بیاورد و ما از ضمانت‌نامۀ این شرکت، این طلب را کسر و پرداخت می‌کنیم. ضمن این‌که مدیر این شرکت هیچ مساله‌ای برای پرداخت این پول ندارد، کما این‌که در اکسپو تا الان نزدیک به سه چهار میلیارد تومان هزینه کرده است، بدون این‌که ما پولی داده باشیم.

او همچنین در پاسخ به انتظارات برای حضور قوی مجری در اکسپو و نارضایتی‌هایی مطرح شده از شکل اجرای ایران در این رویداد مهم، اظهار کرد: نمی‌دانم تعریف از حضور قوی چیست؟! کاش حداقل یک تصویری از حضور قوی داشته باشیم. الان هم از هر پیشنهاد اجرایی استقبال می‌کنیم. محتوای ما در پاویون ایران نیز روزبه روز غنی‌تر می‌شود. این اتفاق ملی است و آبروی کشور مطرح است و با آغوش باز از پیشنهاد‌ها استقبال می‌کنیم.

نیکزادفر افزود: قرار بود ۹ میلیون دلار اعتبار به پاویون ایران تخصیص دهند که ۱۶ درصد آن را شرکت سهامی گرفته است. خیلی کار‌ها می‌شد انجام داد، ولی محدودیت‌های بسیاری وجود دارد. ضمن این‌که، ما کشور در تحریم هستیم و مشکلات مختص به خودمان را داریم. کشور‌هایی هستند مثل اسپانیا که چندهزار میلیون یورو برای اکسپو هزینه کرده‌اند. قطعا هرچقدر اعتبارات بیشتر باشد کار بیشتری می‌توان انجام داد. با این حال، تمام تلاشمان را برای بهتر شدن انجام می‌دهیم.

نفیسه مشعوف، از برگزارکنندگان نمایشگاه‌های گردشگری در ادامه این بحث، با اشاره به سوابق انتخاب مجریان نمایشگاهی، روش انتخاب مجری سالن گردشگری در اکسپو را زیر سوال برد و گفت: بعد از اکسپو شانگ‌های چین برای این رویداد وقت داشتیم، چطور گفته می‌شود وقت نداشتیم، برنامه‌ریزی نکردیم. به عنوان شرکت برگزارکننده نمایشگاه می‌دانم دو سال دیگر نمایشگاه‌ها در کجا و چه زمانی برگزار می‌شود و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنم؛ بنابراین شیوه انتخاب مجری با یک فراخوان، قابل پذیرش نیست. چگونه می‌شود به شرکت نمایشگاه‌های ایران اطلاع بدهید و کسی از آنجا که اتفاقا همۀ آن‌ها دنبال امور نمایشگاهی هستند، سراغ این کار نیامده باشند و یک شرکت ادبی و فرهنگی اعلام آمادگی کرده و انتخاب شده باشد؟!

حرمت‌الله رفیعی ـ رییس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران ـ نیز در ادامه، فلسفه وجودی شرکت مادر تخصصی را زیر سوال برد و گفت: به کدام تشکل نامه زده‌اید که ما ندیدیم؟! قبل از تغییر معاون گردشگری هیچ یک از تشکل‌های بخش خصوصی را دعوت نکرده‌اید و نامه نزده‌اید.

وی افزود: بزرگترین رویداد اقتصادی و فرهنگی جهان را که بیخ گوشمان است این‌طور برگزار کرده‌اید، باید از قبل برنامه‌ریزی می‌شد، باید جلسات متعدد برگزار می‌شد، هفته به هفته جسلات B ۲ B برای شرکت‌ها باید برنامه‌ریزی می‌شد. اصلا بخش خصوصی را به بازی نگرفتید، بلکه به بازیچه گرفتید. توان این کار را نداشتید و هزینه صرف شده حیف شده است و حالا باید پاسخگو باشید و بخش خصوصی برای هزینه‌ای که در امارات بدون دستاورد شده است باید مطالبه‌گر باشد. ما با پتانسیلی که داریم نتوانستیم در اکسپو حضور قوی داشته باشیم.

رفیعی همچنین شیوه پاسخگویی شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی در موضوع پرداخت بدهی تورگردان‌ها از نمایشگاه آلمان ۲۰۲۰ را نقد کرد و ادامه داد: فلسفه وجودی این شرکت این است که نمایشگاه را برگزار کند، تسهیلات رایگان در اختیار بخش خصوصی قرار دهد. اکسپو رویداد بسیار مهمی بوده و می‌دانیم کار از کار گذشته است و بخش خصوصی خودش باید ورود کند تا بلکه در این چند ماه دستاوردی بدست آوریم.