سهم ناعادلانه طبیعت از بودجه کشور

جامعه ۲۴، لایحه بودجه ۱۴۰۱ از زمانی که برای تصویب کلیات آن به مجلس شورای اسلامی داده شده، انتقاد‌های گوناگونی را متوجه خود کرده است چرا که به گفته بسیاری از منتقدان این بودجه با واقعیت‌ها جامعه و نیازهای محیط زیست کشور  نمی‌خواند.

سهم محیط زیست از بودجه

با نگاهی به مشکلات کشور می‌توان دریافت، که در این بودجه‌بندی به هیچ عنوان اولویت‌ها در نظر گرفته نشده و صرفا آن را به حوزه‌هایی سر ریز کرده که خوشایند برخی نهاد‌ها و محافل خاص باشد، مثلا سرجمع بودجه نهاد‌های تبلیغاتی وابسته به حاکمیت ۱۹ هزار میلیارد تومان و بودجه سازمان حفاظت محیط زیست ۲ هزار و ۱۵۸ میلیارد تومان است، آن هم در شرایطی که تهدیدات سرزمینی مانند نابودی جنگل‌ها، فرسایش خاک، آلودگی هوا، فرونشست زمین، بی‌آبی، شکارهای بدون مجوز به دلیل عدم تجهیز پاسگاه‌های محیط‌بانی و ... هر روز بیش از پیش می‌شود و سازمان محیط زیست برای تجهیز شدن و برنامه‌ریزی در برابر بحران‌های زیست محیطی به بیش از این مبلغ نیازمند است؛ با این حال برای این نهاد‌های تبلیغاتی که بودجه چشمگیری را به خود اختصاص داده‌اند، بیش از ۹ برابر سازمان حفاظت محیط زیست  بودجه در نظر گرفته‌اند.

بیشتر بخوانید: رتبه‌بندی معلمان در دست‌انداز جناحی

سهم سازمان حفاظت محیط زیست از بودجه ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومانی کشور سهم ناچیزی است. این سهم اگرچه همانند سال‌های گذشته با افزایش ۵۰ درصدی مواجه شده است، اما به گفته برخی از کارشناسان هر سال تنها نیمی از این بودجه به سازمان محیط زیست تخصیص می‌یابد این در حالی است که با این بودجه باید ۱۱ درصد خاک کشور با ۳ هزار و ۵۰۰ محیط‌بان، ۳ هزار کارشناس، بیش از ۶۰۰ پاسگاه محیط بانی، مهار آلودگی هوا،حفظ گونه‌های در خطر انقراض، مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها و ... را مدیریت کرد.

از سوی دیگر در حالی سالیانه ۱۴ هزار هکتار از جنگل‌های کشور  طعمه حریق می‌شود که هنوز سازمان حفاظت محیط زیست بالگردی برای مهار این آتش ندارد، البته هنوز به خاطر داریم در حالی مرداد ماه سال جاری، ایران برای مهار آتش‌سوزی جنگل‌های ترکیه یک فروند هواپیما و دو  فروند بالگرد به این کشور اعزام کرد که آتش‌سوزی جنگل‌های ایران تاکنون ۱۴ نفر از نیرو‌های داوطلب برای اطفاء حریق را قربانی خود کرده است.

علی‌رغم این مشکلات و طبیعت بحران‌زده و در معرض سقوط کشور اما بودجه نهاد‌هایی که به لحاظ عملکردی توجیهی برای بودجه اختصاص داده شده به آنها وجود ندارد با افزایش چند ده درصدی روبه‌رو شده‌اند در حالیکه مثلا با کمترین بودجه این نهاد‌ها و مؤسسات حداقل می‌توان چند بالگرد خرید یا بر تعداد محیطبانان افزود، اما به ظاهر اراده‌ای برای این موضوع نه در این دولت و نه دولت‌های پیشین وجود ندارد چرا که به زعم عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان حظافت محیط زیست صرف سالانه «یک میلیارد دلار برای محافظت از جنگل‌ها و خرید بالگرد برای اطفا حریق جنگل‌ها توجیه اقتصادی ندارد!»ٰ‌؛ گویا به زعم این افراد اصلا محیط زیست حفاظت نمی‌خواهد.

بودجه‌ای که کفاف نمی‌دهد

بهمن ایزدی، کارشناس محیط زیست و پژوهشگر حوزه بوم شناختی، با بیان اینکه این بودجه به هیچ عنوان کفاف مشکلات و مسائل محیط زیست را نمی‌دهد، گفت: بیش از ۱۰ هزار کیلومتر مربع از اراضی کشور را با ۳ هزار و ۵۰۰ محیط بان اداره می‌کنیم در حالی که نیاز کشور برای این گستره حدود ۱۱ هزار محیط‌بان است. از سوی دیگر این بودجه برای این تعداد محیط‌بان، امکانات و ملزومات حفاظتی آن‌ها کفایت نمی‌کند.

وی افزود: بسیاری از محیط‌بانان کنونی برای مأموریت‌های روزانه خود دچار کمبود هستند، این پرسش وجود دارد که تا کی باید این داستان و بی توجهی به واقعیت موجود در امر حفاظت از محیط زیست وجود داشته باشد. کسی نیست که در مجموعه دولت از موضوع مدیریت حفاظت محیط زیست دفاع کند.

این کارشناس محیط زیست ادامه داد: مسأله حفاظت از محیط زیست فقط حفاظت از زیستگاه‌ها نیست بلکه مسائلی مانند کنترل آلاینده‌ها یا مسائلی که در بخش‌های عمرانی به وجود می‌آید همگی هزینه‌بر هستند و بودجه می‌خواهند. کسری بودجه روی مأموریت‌ها و دقت نظری که سازمان حفاظت محیط زیست باید داشته باشد تأثیر می‌گذارد و این دقت نظر را کاهش می‌دهد. در واقع این کسری بودجه روز به روز خسرانی را که در محیط زیست طبیعی و محیط زیست انسانی وجود دارد افزایش داده و آن را مضاعف می‌کند.

بیشتر بخوانید: بودجه معاونت زنان افزایش یافت یا کاهش؟

دست متخلفان روز‌ به روز بازتر می‌شود

وی تأکید کرد: کارشناسان بودجه و سیاست‌گذاران دولت نگاه جدی به مسائل خطیر محیط زیست ندارند که زیان اصلی این بی‌توجهی متوجه مردم است. سال گذشته سهم سازمان حفاظت محیط زیست از بودجه کشور کمتر از ۲ دهم درصد بود. این نگاه خرد موجب می‌شود دست متخلفان در حوزه‌های طبیعی، صنعتی و عمرانی روز‌ به روز بازتر شده و گستره تعرض آن‌ها به ذخایر بومی کشور افزون‌تر شود. با این بودجه نباید انتظار داشته باشیم از امنیت هوا، خاک و آب برخوردار باشیم.

ایزدی در ادامه با اشاره به آتش‌سوزی جنگل‌ها نیز گفت: با توجه به بحران‌هایی که در رویش‌گاه‌ها طی سالیان گذشته داشتیم باید رئیس سازمان محیط زیست در برنامه‌ریزی بودجه حضور داشته باشد و از افزایش بودجه این سازمان دفاع کند در غیر این صورت تمامی مسائل و مشکلات گذشته محیط زیست به سالیان آینده انتقال پیدا می‌کند.

وی افزود: سازمان‌های غیر دولتی و مردم نهاد بیشتر از بخش دولتی برای حفاظت از محیط زیست مایه گذاشته‌اند. آمار‌ها این موضوع را ثابت می‌کند. برای نمونه از اردیبهشت‌ ماه سال گذشته تا امروز ۱۴ نفر از داوطلب‌های مردمی برای حفاظت از رویش‌گاه‌های طبیعی جان شریف خود را از دست داده و شهید شدند و این نشان می‌دهد که مردم نقش مؤثرتری در حفاظت از محیط زیست دارند. در حالی که ستاد‌های بحرانی که تشکیل می‌شوند و بودجه‌ای هم برای آن‌ها اختصاص پیدا می‌کند هیچ کار خاصی انجام نمی‌دهند.

ایزدی یادآور شد: بودجه‌ای که امسال پیشنهاد شده همچون سال گذشته ناعادلانه بوده و لنگ می‌زند و عملا کار خاصی نمی‌تواند انجام دهد و به مردم امید دهد که از آب، خاک و هوا حفاظت کند.

نگاه منفعت طلبانه مسئولان به محیط زیست کشور 

وی در ادامه با بیان اینکه بودجه‌ای هم که مصوب می‌شود به صورت کامل تخصیص داده نمی‌شود، گفت: واقعیت این است که سازمان حفاظت محیط زیست در نگاه مدیران کلان بخش دولتی و نمایندگاه مجلس یک صندوق ارضی است که هر جا خواستند برای برنامه‌های عمرانی خود از زمین‌های آن استفاده کنند و این یک نگاه بسیار خطرناک است که موجب شده تا نقش مهم و حیاطی این سازمان را به درستی درک نکنند و با یک نگاه بسیار حقیر و ضعیف به آن بنگرند.

ایزدی گفت: تجهیزات، نیرو و امکانات محیط زیست حدود یک چهارم نیاز‌ها است و بر همین اساس بودجه را برای آن در نظر گرفته‌اند این یعنی اینکه هوا و خاک همچنان باید آلوده بماند و آب‌ها همچنان به دلیل عدم مدیریت از بین برود و بودجه هم به حرکت لاک‌پشتی خود ادامه دهد.