قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
حمله به کنگره و خروج از کابل؛ دو رویداد سال ۲۰۲۱ که به وجهه آمریکا ضربه زد
هر چند یکی از این رویداد‌ها در ظاهر به سیاست داخلی آمریکا و دیگری به سیاست خارجی این کشور مرتبط است، اما هر دو آن‌ها در نهایت همچون دو روی یک سکه وجهه ایالات متحده در جهان را خدشه‌دار کرد.
اقتصاد ۲۴-یورش هواداران دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا به ساختمان کنگره این کشور و حرکت هواپیمای نظامی ایالات متحده در فرودگاه کابل در حالی که غیرنظامیان افغان از آن آویزان شده بودند از جمله رویداد‌های هستند که تصاویرشان به عنوان رخداد‌های مهم سال ۲۰۲۱ در اذهان ثبت شده است.
هر چند یکی از این رویداد‌ها در ظاهر به سیاست داخلی آمریکا و دیگری به سیاست خارجی این کشور مرتبط است، اما هر دو آن‌ها در نهایت همچون دو روی یک سکه وجهه ایالات متحده در جهان را خدشه‌دار کرد.
حمله به ساختمان کنگره؛ روزی که پایه‌های دموکراسی آمریکا لرزید
آمریکایی‌ها سال ۲۰۲۱ را در حالی آغاز کردند که کشورشان در میانه کشمکشی بی‌سابقه بر سر نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر ۲۰۲۰ قرار داشت. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا نتیجه رای‌گیری را که از پیروزی جو بایدن، نامزد حزب دموکرات حکایت داشت به رسمیت نشناخته بود.
هواداران چهل و پنجمین رئیس‌جمهوری ایالات متحده در روز ششم ژانویه در روز برگزاری مراسم تشریفاتی تائید نتیجه آرای الکترال به ساختمان کنگره این کشور یورش بردند. به این ترتیب آمریکایی‌ها شاهد رویدادی بودند که دولتشان بار‌ها طی دهه‌های اخیر حوادث مشابه آن را در کشورهای دیگر نکوهش کرده بود.
وجهه دموکراسی غربی که پس از فروپاشی دیوار برلین و پایان جنگ سرد به ندرت به عنوان یگانه مدل سیاسی قابل پذیرش به چالش کشیده می‌شد در عمل در ابتدای سال ۲۰۲۱ با خودداری دونالد ترامپ از پذیرش نتیجه رای‌گیری و حمله طرفدارانش به ساختمان کنگره ضربه دید.
روسیه و چین به عنوان دو قطب اصلی مدل جهان «چند قطبی» در برابر مدل جهان «تک قطبی» مورد نظر آمریکا حمله به ساختمان کنگره این کشور را فرصتی ایده‌آل برای زیر سوال بردن دموکراسی غربی یافتند. مسکو این رویداد را نشانه «منسوخ» شدن نظام انتخاباتی آمریکا و فاصله زیاد آن با «معیار‌های دموکراتیک مدرن» دانست.
بیشتر بخوانید: چهره اصلی آشوب کنگره آمریکا به ۴۱ ماه حبس محکوم شد
پکن نیز در واکنش به حمله به ساختمان کنگره آمریکا گفت که واشنگتن باید پس از این رویداد در حمایتش از جنبش معترضان در هنگ‌کنگ تجدیدنظر کند. رسانه‌های وابسته به دولت چین معترضان هنگ‌کنگی را با هواداران دونالد ترامپ در آمریکا مقایسه کردند. این رسانه‌ها به این ترتیب آنچه را که «معیار‌های دوگانه» واشنگتن در زمینه حمایت از دموکراسی می‌خواندند به باد انتقاد گرفتند.
رسانه‌های رسمی چین پیش از این بار‌ها ضمن انتقاد از جنبه «رقابتی» و «تقابلی» نظام‌های سیاسی غرب از «هماهنگی» و «تعاون» در نظام سیاسی چین در راستای «پیشبرد اهداف سوسیالیسم» ستایش کرده بودند. با این حال حوادث روز ششم ژانویه سال ۲۰۲۱ به چین و دیگر کشورهای منتقد دموکراسی غربی از جمله ایران و ونزوئلا فرصت داد تا کارایی و خدشه‌ناپذیر بودن نظام سیاسی آمریکا را زیر سوال ببرند.
تهدید جریان‌های افراطی و تابوشکن در آمریکا و اروپا
در نهایت جو بایدن دو هفته پس از حادثه حمله به ساختمان کنگره در حالی کار خود را به عنوان چهل و ششمین رئیس‌جمهوری آمریکا آغاز کرد که وجهه کشورش در سطح جهان آسیب دیده بود. دونالد ترامپ سنت حضور در مراسم تحلیف جانشینش را که دهه‌ها رعایت شده بود زیر پا گذاشت تا جایگاه آمریکا به عنوان کشوری که با «انتقال مسالمت‌آمیز قدرت» شناخته می‌شد خدشه‌دار شود.
با این حال رویداد‌های پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۰ آمریکا بیش از آنکه خود به تنهایی عامل تزلزل دموکراسی غربی باشد بیشتر پرده‌ای جدید از نمایشی است که سال‌ها پیش در آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی آغاز شده بود. دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ نیز در جریان مناظرات تلویزیونی حاضر نشده بود تضمین دهد که نتیجه رای‌گیری را خواهد پذیرفت.
این در حالی است آمریکایی‌ها پس از معرفی سارا پلین به عنوان معاون جان مک‌کین، نامزد جمهوریخواهان در سال ۲۰۰۸ اولین نشانه‌ها از احتمال ظهور فردی مانند دونالد ترامپ در عالم سیاست را مشاهده کرده بودند. پس از انتخابات آن سال که با پیروزی باراک اوباما همراه بود جنبش «تی پارتی» شکل گرفت که از آن به عنوان مقدمه‌ای برای ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ یاد می‌شود.
آمریکا تنها کشور غربی نیست که طی سال‌های گذشته با ظهور جریان‌های افراطی و تابوشکن روبرو شده است. اقبال به چنین جریان‌هایی یا نامزد‌های معرف آن در اغلب کشورهای اروپایی نیز طی سال‌های گذشته افزایش یافته است.
آرای جنبش پنج ستاره و سپس راست افراطی در ایتالیا، راهیابی راست افراطی به پارلمان آلمان برای اولین بار پس از جنگ جهانی دوم در سال ۲۰۱۷، رای به برکسیت در بریتانیا و اقبال به اریک زمور، نامزد راست افراطی انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه از جمله مواردی است که نشان می‌دهد دموکراسی در کشورهای اروپایی نیز مانند آمریکا با چالش‌هایی روبرو است.
خروج خونبار آمریکا از افغانستان و حلقه گم‌شده «دفاع از دموکراسی و حقوق زنان افغان»
توافق آمریکا با طالبان در دوحه برای خروج از افغانستان یکی از میراث‌های دونالد ترامپ برای جانشینش در مقام رئیس‌جمهوری بود. جو بایدن بار‌ها در دفاع از عملکردش در دوره خروج از افغانستان به توافق دولت دونالد ترامپ با طالبان اشاره می‌کرد. با این حال دموکرات‌ها نیز مانند جمهوریخواهان اولویت واشنگتن در عرصه سیاست خارجی را مقابله با گسترش نفوذ چین می‌دانستند و در همین راستا مخالفتی با خروج از افغانستان نداشتند.
به این ترتیب آخرین گروه از نظامیان آمریکا در حالی تابستان امسال از افغانستان خارج شدند که طالبان دو هفته پیش از آن قدرت را در کابل به دست گرفته بود. ایالات متحده طی این دو هفته بیش از ۱۲۲ هزار نفر از جمله نظامیان این کشور و گروهی از اتباع افغان را از افغانستان خارج کرد.
خروج نظامیان آمریکا پس از دو دهه حضور در افغانستان به تنهایی یادآور صحنه تخلیه سفارت آمریکا در سایگون، پایتخت ویتنام جنوبی و سقوط این شهر بود. اما رویداد‌های تابستان ۲۰۲۱ با حمله انتحاری داعش به فرودگاه کابل و حرکت هواپیمای نظامی آمریکا همزمان با آویزان شدن غیرنظامیان افغان از آن ابعادی فراتر از خروج ایالات متحده از ویتنام پیدا کرد.
صد‌ها نفر روز ۱۶ اوت (۲۵ مرداد) به امید خروج از افغانستان در کنار این هواپیمای ارتش آمریکا در حال حرکت بودند. گروهی از آن‌ها نیز بر روی بال و چرخ این هواپیما رفته بودند. این هوایپمای نظامی همزمان با حضور غیرنظامیان افغان بر روی باند فرودگاه کابل حرکت کرد و از زمین برخاست.
دستکم دو نفر پس از برخاستن هواپیما از هوا به زمین سقوط کردند و کشته شدند. بقایای جسد یک نفر دیگر پس از فرود هواپیما در میان چرخ آن کشف شد. در مجموع هفت نفر در جریان حرکت این هواپیما بر روی باند فرودگاه یا لحظات پس از آن و ازدحام جمعیت بر روی باند کشته شدند.
بیشتر بخوانید: غنی میلیارد‌ها دلار پول بازار مبادلات ارزی را در کیسه‌های بزرگ با خود برد
با این حال خونین‌ترین روز فرودگاه کابل در جریان عملیات خروج نظامیان آمریکا از افغانستان روز ۲۶ اوت (چهارم شهریور) رقم خورد. در جریان حمله‌ای انتحاری به فرودگاه کابل که در این روز روی داد بیش از ۱۷۰ نفر کشته شدند که ۱۳ نفر از آن‌ها نظامی آمریکایی بودند. در این حادثه ۱۵۰ نفر نیز مجروح شدند.
ماجرای حمله پهپادی آمریکا به یک خانواده افغان و کشته شدن چند کودک در آخرین روز‌های حضور ایالات متحده در افغانستان و اذعان واشنگتن به کشته شدن غیرنظامیان در این حادثه را هم نباید در کنار دیگر رویداد‌های خونبار تابستان ۲۰۲۱ در افغانستان از یاد برد.
نحوه خروج نظامیان آمریکا از افغانستان همزمان با روی کار آمدن دوباره طالبان در این کشور و توجیه آن از سوی مقامات ایالات متحده با گفتمان سیاسی مقامات این کشور پس از حملات ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ تفاوت زیادی داشت. مقامات دولت جورج بوش پسر در آن زمان از لزوم برقراری دموکراسی در افغانستان و رعایت حقوق بشر به ویژه زنان در این کشور سخن می‌گفتند.
بیشتر بخوانید: پاسخگویی سه مقام ارشد نظامی آمریکا به سنا/ تسلیم در برابر طالبان با توافق دولت ترامپ در دوحه آغاز شد
این در حالی است که مقامات آمریکا در سال ۲۰۲۱ پس از بیست سال حضور نظامی در افغانستان دیگر چنین ادبیاتی به کار نمی‌بردند. آن‌ها تنها از مقامات طالبان که بیست سال قبل حکومتش را سرنگون کرده بودند می‌خواستند که دولتی «فراگیر» تشکیل دهد و به حقوق زنان احترام بگذارد.
رویداد‌های تابستان ۲۰۲۱ در افغانستان نه تنها از تمایل واشنگتن برای خروج از منطقه و تمرکز بر رقابت با چین در منطقه اقیانوس هند-آرام طی سال‌های آینده حکایت داشت بلکه بیانگر عقب‌نشینی آمریکا از نقش ژاندارم جهان نیز بود؛ روندی که ایالات متحده پیش از آن با خودداری باراک اوباما از حمله به سوریه پس از استفاده ارتش این کشور از سلاح شیمیایی آغاز کرده بود، دونالد ترامپ آن را ادامه داده بود و حالا جو بایدن با خروج از افغانستان پی گرفته است.
تلاش بایدن برای ترمیم وجهه آمریکا همزمان با تداوم انتقاد‌ها از «معیار‌های دوگانه» واشنگتن
جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا دو هفته پیش نشستی مجازی با حضور سران حدود یکصد کشور جهان برگزار کرد. هرچند برگزاری چنین نشستی یکی از وعده‌های انتخاباتی جو بایدن در واکنش به دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بود، اما مشروعیت آمریکا به عنوان میزبان این اجلاس مجازی پس از حادثه حمله به کنگره و خروج نابسامان نظامیان ایالات متحده از افغانستان آسیب دیده بود.
این نشست مجازی در نهایت دستاورد مشخصی نداشت و حتی انتقاد‌هایی بابت «معیار‌های دوگانه» واشنگتن در انتخاب شرکت کنندگان را نیز به دنبال داشت. آمریکا از لهستان به عنوان متحد نزدیک خود برای شرکت در این نشست مجازی دعوت کرده بود، اما در مقابل حاضر به دعوت مجارستان نشده بود.
این در حالی است که هر دو کشور که عضو اتحادیه اروپا هستند به دلیل زیر سوال بردن حکومت قانون و آزادی رسانه‌ها از سوی بروکسل تحت فشار هستند. آمریکا همچنین برای شرکت در اجلاس دموکراسی از پاکستان و برزیل دعوت کرده بود، اما ترکیه جایی در این نشست نداشت.
به این ترتیب گزینش کشورهای شرکت‌کننده در این نشست به نظر می‌رسید بیش از آنکه براساس معیار‌های دموکراتیک صورت گرفته باشد براساس روابط دوجانبه واشنگتن با آن‌ها انجام شده است.
بیشتر بخوانید: شادترین کشورهای جهان در سال ۲۰۲۱ +اینفوگرافی
آمریکایی‌ها اکنون نیز در حالی به استقبال سال ۲۰۲۲ می‌روند که به دنبال رویداد‌های ۱۲ ماه گذشته با شتاب بیشتری روند گذار از دوران پس از جنگ سرد و نظم حاکم بر جهان در دهه پایانی قرن بیستم و دهه اول قرن بیست و یکم را طی کرده‌اند. دو دهه‌ای که مدل دموکراسی غربی و به ویژه آمریکایی، به دنبال فرو ریختن دیوار برلین تنها الگوی سیاسی قابل پذیرش به نظر می‌رسید و بر همین اساس نیز تعداد انقلاب‌های رنگین یا مخملی در جهان به ویژه کشورهای تازه استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی سابق کم نبود.
خروج آمریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱ همچنین تائید پایان دورانی بود که واشنگتن تحت هدایت جورج بوش پدر، بیل کلینتون و سپس جورج بوش پسر ابایی از دخالت‌های نظامی مانند جنگ اول خلیج فارس و جنگ بالکان و کوزوو نداشت و حتی بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد برای «برقراری دموکراسی» جنگی مانند جنگ عراق را آغاز می‌کرد.
یورونیوز
