ترویج کودک همسری در کتب درسی و آموزشی

اقتصاد ۲۴ - تاکنون محتوای کتب درسی آموزش‌وپرورش بار‌ها و بار‌ها تغییر کرده است و البته معمولا هم با واقعیات کنونی جامعه و علم روز همخوانی نداشته است به‌ویژه‌ آموزه‌های ما در حوزه علوم انسانی کارآمده نبوده و نتوانسته به ایجاد جامعه‌ای بهتر توسط نسل‌های آینده بینجامد. 

در واقع هر دوره و با رویکرد‌های دول گوناگون محتوا‌های کتب درسی هم تغییراتی کرده است از دگرگونی در کتاب تاریخ گرفته تا به‌وجودآمدن کتاب‌هایی به تفکیک جنسیت برای دختران و پسران با نام «مدیریت خانواده و سبک زندگی» با هدف آموزش درست شیوه و روش زندگی به نوجوانان و جوانان کشور برای آماده‌شدن برای ورود به زندگی اجتماعی. اما به‌راستی این کتاب‌ها تا چه اندازه با واقعیات و نوع اندیشه و سبک زندگی نوجوانی ۱۷ ساله همخوانی دارد؟ این نوجوان تا چه اندازه می‌تواند با محتوای کتاب ارتباطی منطقی برقرار و آموزه‌های این کتاب را برای زندگی آینده خود مفید تلقی کند؟ جالب اینجاست که در این کتاب رویکردی کاملا مردسالارانه و کهنه شده در پیش گرفته شده به نحوی که یکی از مباحث تاسف‌بار آن تمرکز و تاکید بر کودک همسری و ترویج آن است.

در این کتاب درباره آمار زنان ۱۰ سال به بالایی که هرگز ازدواج نکرده‌اند تاکید شده و به‌شیوه‌ای رندانه و موذیانه سعی در القای نگاه زن‌پندار به دختربچه‌های ۱۰ساله داشته است. گویی که هر تن زنانه‌ای ولو کودک آماده پذیرش زندگی زناشویی و ملزومات آن است. این کتاب در بخشی دیگر به مخاطبان خود که دختران پایه دوازدهم هستند می‌گوید همیشه برای تحصیل وقت هست، اما برای ازدواج نه! به نظر می‌رسد این کتاب بیش‌تر از آن‌که به دانش‌آموزان راه و رسم درست زندگی را بیاموزد دستاویزی برای خندیدن عده‌ای و ایجاد نگرانی برای افرادی شده است که به خوبی از تبعات کودک‌ همسری آگاهند. 

این سبک از تالیف کتب درسی نشان‌دهنده آن است که آموزش‌ و پرورش و متولیان تدوین این کتاب‌ها هیچ شناختی از جامعه و نیازهای دانش‌آموزان ندارند و شوربختانه در این راه هم از افراد باتجربه و صاحب‌نظر بهره نمی‌گیرند. برای نمونه آموزش‌ و پرورش هرگز از تجربه آموزگاران باتجربه و کارآمد در حوزه تالیف و نوشتن کتب درسی استفاده نکرده است. اما به‌راستی هدف از نگارش این کتاب چه بوده است؟

آموزش‌ و پرورش به قوانین عمل نمی‌کند

دکتر هامون سبطی، مدیر انتشارات دریافت و کنش‌گر آموزشی در این مورد می‌گوید: شیوه و هدف آموزش‌ و پرورش در نوشتن این کتاب با اهدافی که در تمامی این سال‌ها داشته است تفاوت چندانی ندارد راهی که به مقصد نرسیده و نمی‌رسد. ایدئولوژیک‌ کردن آموزش‌ و پرورش در هیچ جامعه‌ای هرگز نتوانسته مردم را به‌سوی دین هدایت کند و اتفاقا همواره آن‌چنان‌که در جامعه خودمان شاهد آن هستیم نتیجه عکس داده است.

او ادامه می‌دهد: شوربختانه دفتر تالیف وزارت آموزش‌ و پرورش خود را با دیوار‌های بلند حاشا احاطه کرده است و براساس قوانین شورای عالی این نهاد عمل نمی‌کند. براساس این قوانین آموزش‌ و پرورش موظف است در تالیف کتب درسی از نخبگان و افراد باتجربه خارج از دایره وزارت آموزش‌ و پرورش استفاده کند که در عمل هرگز شاهد چنین رویکردی نبوده‌ایم.

این کارشناس آموزشی درباره بهره‌گیری آموزش‌ و پرورش از آموزگاران باتجربه در تدوین و نگارش کتب درسی می‌افزاید: اگرچه بهره‌گیری از آموزگاران منافی استفاده ار بخش خصوصی نیست، اما این نکته را نباید فراموش کرد که آموزگاران کارمندان دولت هستند بنابراین نسبت به بخش خصوصی محافظه‌کارانه‌تر عمل خواهند کرد. اگر شورای عالی آموزش‌ و پرورش در مصوبه ۸۲۲ تکلیف آموزش‌ و پرورش دانسته است که از امکانات بخش خصوصی کمک بگیرد به این دلیل است که این بخش به این نهاد وابستگی ندارد بنابراین بهتر می‌تواند واقعیات را بررسی و منعکس کند.

وی اظهار می‌کند: بخش عمده نخبگان آموزشی کشور در خارج از بدنه این وزارت‌خانه‌اند و تا هنگامی‌ که آموزش‌ و پرورش به روند کنونی و دور باطلی که در آن قرار دارد ادامه دهد و دیوار‌های بلندی که از آن‌ها نام بردم را نشکند وضعیت آموزشی کشور تغییری نخواهد کرد و همچنان در راهی گام برمی‌دارد که نه اهداف خود را تامین می‌کند و نه دستاوردی تازه برای مردم و جامعه دارد.

بیشتر بخوانید: نماینده مجلس: دختر ۱۳ساله کودک همسر نیست

دستاوردهای کتاب مدیریت خانواده و سبک زندگی برای جامعه

دکتر هامون سبطی از دستاورد‌های این کتاب برای جامعه می‌گوید و ماجرا را فراتر از دستمایه خنده قراردادن آن می‌داند و می‌گوید: موضوع ژرف‌تر از این است. افرادی که با این کتاب و نوع نگاهش هم‌سو و هم‌اندیشه هستند با خواندن آن به دانسته‌هایشان افزوده نمی‌شود و بود و نبود این کتاب تاثیری در روند فکری آن‌ها نخواهد داشت، اما کسانی‌که نگاه دیگری دارند با خواندن آن بر میزان خشمشان افزوده می‌شود و بیش‌ از پیش از سیستم آموزشی کشور ناامید و دلسرد می‌شوند؛ بنابراین نوشته‌شدن چنین کتاب‌هایی که تنها دربرگیرنده یک نوع فکر و نگاه است و حتی به نقد نگرش‌های دیگر و متفاوت با خود هم نمی‌پردازد و همواره در موضع انکار است و سبب تقویت نگاه‌های مخالف خواهد شد.

وی تصریح می‌کند: ما باید دربرابر کسانی‌ که می‌خواهند از امکانات ملی برای حاکم‌ کردن نگاه یک‌سویه خود بر مردم استفاده کنند بایستیم و این روند را متوقف کنیم. آموزش‌ و پروش باید بداند برای رسیدن به اهدافی که در سر دارد روش‌های خردمندانه‌تر و زیرکانه‌تری وجود دارد که البته تاکنون نتوانسته است از آن‌ها بهره برد چراکه وسعت دید خود را گسترش نمی‌دهد و خود را در یک چاردیواری محصور کرده است.

دختربچه ۱۰ ساله در آمار ازدواج!

نکته غیرعلمی که در این کتاب آمده در مورد آمار وضعیت زناشویی در کشور است که سن زنان آماده ازدواج را از ۱۰ سالگی در نظر می‌گیرد. برخی کارشناسان این کار را مصداق کودک‌ همسری دانسته‌اند و نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند.

بیشتر بخوانید:  تن‌فروشی دختر ۱۷ساله برای دو ساعت باد کولر

این کارشناس آموزشی در این زمینه می‌گوید: در فرهنگ ایرانی هرگز به یک دختربچه ۱۰ ساله زن نمی‌گوییم اگرچه باتوجه به تنوع فرهنگی و قومی که در کشور وجود دارد ممکن است در برخی از مناطق این ماجرا وجود داشته باشد، اما نگاه و فرهنگ معیار و غالب ایرانی این‌گونه نیست و در آن یک دختربچه ۱۰ ساله هرگز زن محسوب نمی‌شود اگرچه به باور من تنها می‌تواند یک بی‌دقتی باشد تا بر اساس نیتی خاص.

او درباره ترویج کودک‌ همسری و آن‌چه از این کتاب برمی‌آید ادامه می‌دهد: البته ممکن است از چنین نوشته‌ای برداشت‌های این‌چنینی شود، اما به باور من و همان‌گونه که گفتم این موضوع تنها می‌تواند حاصل یک بی‌دقتی باشد چراکه خلاف نگاه عرفی و اخلاقی مردم ایران است.

او می‌گوید: امیدوارم آموزش‌ و پرورش هرچه زودتر از میان در‌های بسته و حصاری که به دور خود کشیده است خارج شود و با افراد جامعه و مردم واقعی درارتباط باشد چراکه با این روند از اهدافی هم که در ذهن دارند هر روز دورتر و دورتر می‌شوند.

در بخش دیگری از این کتاب، دختران به ازدواج زودهنگام تشویق شده و عنوان می‌شود که همیشه برای تحصیل فرصت هست. این کتاب اولویت زندگی یک زن را ازدواج دانسته و در واقع تمرکز را از تحصیل برداشته و بر ازدواج قرار می‌دهد، آن هم در برهه‌ای که دانش‌آموز تمام دغدغه‌اش ورود به دانشگاه و دادن کنکور یا کسب مهارت برای ورود همراه با استقلال به جامعه و کسب شناخت بیشتر از خود و جهان پیرامونش است.

سبطی در این زمینه می‌گوید: به‌هر روی این هم یک نوع نگاه است که ممکن است طرفداران و هم‌اندیشان خود را داشته باشد، اما مسلم است که بخش مهمی از جامعه ایران با این نگرش همراه نیست و ما نمی‌توانیم آن را به‌عنوان یک حکم قطعی در کتب درسی بیان کنیم. فراموش نکنیم آموزش‌ و پرورش رایگان جزو مواردیست که در قانون اساسی ما وجود دارد و بر آن تاکید شده، اما در این قانون چیزی درباره ازدواج حتمی نیامده است.

منبع: جامعه ۲۴