تبعات اقتصادی حمله روسیه به اوکراین

اقتصاد ۲۴- «اگر تانک‌های روسی از مرز عبور کنند، بازار‌ها به هم خواهند ریخت.» این قضاوتی است که مورد توجه هلیما کرافت، رئیس استراتژی کالا در این کشور، بازار‌های سرمایه RBC، یک بانک سرمایه‌گذاری و یک تحلیل‌گر سابق در سازمان اطلاعات مرکزی امریکا قرار گرفته است. در صورت حمله روسیه به اوکراین، بیشترین تأثیر در وهله اول بر بازار‌های گاز اروپا احساس می‌شود. اما این تنها خانم کرافت نیست که فکر می‌کند امواج شوک به طور گسترده‌ای بازتاب خواهند داشت.
این پتانسیل ایجاد اختلاف از اهمیت بسیاری زیادی ناشی می‌شود که روسیه برای بازار‌های کالا دارد (نمودار ۱ را ببینید). این کشور بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی در جهان و دومین صادرکننده بزرگ نفت است. تقریباً یک‌دهم آلومینیوم و مس جهان را تأمین می‌کند و ۴۳ درصد پالادیوم را که جزء کلیدی مبدل‌های کاتالیزوری است، تولید می‌کند. علاوه بر تمام این‌ها، روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده گندم است.

بدترین سناریوی ممکن این است که جریان این مواد خام حیاتی با افزایش تنش‌ها قطع شود. دلیل این اتفاق ممکن است این باشد که صادرات روسیه، و یا زیرساخت‌های پرداخت مورد نیاز برای تسهیل‌شان تحت تأثیر تحریم‌های غرب گرفته است. از سوی دیگر روسیه می‌تواند تصمیم بگیرد که برخی از صادرات _‌به ویژه گاز‌_ را در تلاش برای سرکوب مخالفانش متوقف کند.

تنها ترس از چنین اختلافاتی است که به افزایش قیمت‌ها انجامیده. در ۲۶ ژانویه، نفت خام برنت از ۹۰ دلار در هر بشکه گذشت، که بالاترین رقم در هفت گذشته محسوب می‌شد. قیمت معیار اروپایی گاز طبیعی، حدود ۹۰ یورو (۱۰۱ دلار) در هر مگاوات ساعت بود؛ در حالی که این مقدار در ابتدای سال حدود ۷۰ یورو بود (نمودار ۲ را ببینید). بهای مس هم حالا با اوج‌های چند ساله‌اش بازی می‌کند.

بیشتر بخوانید: پوتین برای حمله به اوکراین پس از المپیک زمستانی برنامه ریزی کرده است

فشردگی بازار‌ها باعث می‌شود که قیمت‌ها حساسیت بیش از حدی به بحث‌های مرتبط با جنگ نشان دهند. مکواری، که شرکت خدمات و بانک‌داری استرالیایی است، خاطرنشان می‌کند که در طول بحران مالی جهانی ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹، تولید صنعتی جهانی و قیمت کالا‌ها هر دو سقوط کردند. در مقابل، همه‌گیری با افزایشی هم در تولیدات کالا‌ها و هم در قیمت مواد خام همراه بوده. تقاضای غیرمنتظره قوی و اختلالاتی که در زنجیره تأمین اتفاق افتاده است، به افزایش ۲۰ درصدی شاخص کالا‌های بلومبرگ در سال ۲۰۲۱ انجامید. قیمت ده‌ها عنصر نیز، از کبالت گرفته تا زغال‌سنگ، حتی بیشتر هم شد.

تقاضا برای نفت، حتی با وجود کندی روالی که در افزایش عرضه وجود دارد، در حال بازگشت به سطوح پیش از همه‌گیری است. بسیاری از اعضای سازمان کشور‌های صادرکننده نفت و متحدانش (از جمله روسیه) به دلیل سرمایه‌گذاری اندک و عوارض مرتبط با کووید، در تلاش هستند سهمیه‌های خود را برای افزایش تولید برآورده سازند. شرکت‌های شیل امریکا، نظم سرمایه را کشف کرده‌اند و سود سرمایه‌گذاران را به حفاری ترجیح می‌دهند. نتیجه این است که ظرفیت تولید مازاد جهانی به سطوح بسیار پایینی می‌رسد. ظرفیت مازاد برای بسیاری از فلزات نیز محدودیت دارد.

ناتاشا کانوا، رئیس استراتژی کالا در بانک جی پی مورگان چیس، معتقد است که اگر جنگ آغاز شود، قیمت نفت شاید تا ۱۲۰ دلار در هر بشکه نیز افزایش پیدا کند. راس استراچان از شرکت مشاوره RCU می‌گوید قیمت آلومینیوم ممکن است به بالاترین حد خود برسد. سابقه تأثیر تنش‌های ژئوپلتیکی نیز بر قیمت‌ها چندان دلگرم‌کننده نیست. قیمت‌ها در سال ۲۰۱۸، زمانی که امریکا تحریم‌هایی را علیه Rusal، بزرگ‌ترین تولیدکننده آلومینیوم روسیه اعمال کرد، توربو شارژ شد.

بیشتر بخوانید: بایدن در اقدامی کم‌سابقه پوتین را تهدید کرد

روسیه و اوکراین در مجموع حدود ۲۹ درصد گندم جهان را صادر می‌کنند و بخش بزرگی از کشت اوکراین در مناطقی انجام می‌شود که بیشتر در معرض تهاجم‌اند. کارلوس مِرا از Rabobank، که شرکتی هلندی است می‌گوید که خروج چنین حجم‌هایی از بازار تأثیرات «فوق‌العاده» خواهند داشت، چون تقاضا برای گندم، تقاضای بسیار نامنعطفی است. او معتقد است که قیمت‌ها به راحتی می‌توانند دو برابر شوند. این موضوع منجر به مبارزه برای تأمین منابع، به ویژه میان واردکنندگان بزرگ شمال افریقا و خاورمیانه خواهد شد.

کشور‌هایی نظیر چین و ایران ممکن است تحریم‌های غرب را دور زده و فلزات و غلات روسیه را با نرخ تخفیف خریداری نمایند. این موضوع در عوض می‌تواند با تأمین برخی از تقاضا‌ها سر به سر شود. اما سال گذشته چین و ایران در مجموع ۱۷ میلیون تن گندم وارد کردند که به سختی با صادرات ۵۹ میلیون تنی روسیه و اوکراین برابری می‌کند. جوردی ویلکسِ کارگزار، از Sucden Financial، که یک واسطه معاملات بازرگانی است، می‌گوید که کاهش ذخایر غلات در امریکا و اروپا و آب و هوای بد امریکای جنوبی، تهدید بزرگ‌تری برای بازار است. به علاوه روسیه یک تولیدکننده بزرگ اوره و پتاس (که مواد مهمی هستند برای کودها) است. تحریم صادرات به افزایش قیمت غلات خواهد انجامید.

بیشتر بخوانید: رابطه بحران اوکراین و مذاکرات برجام با سقوط بیت‌کوین و کاهش قیمت نفت

تا وقتی که تنش‌ها بالا باشند، نقش محوری انرژی در اقتصاد این معنی را می‌رساند که افزایش قیمت‌ها به سایر بازار‌ها نیز سرایت خواهند کرد؛ حتی اگر تحریم‌ها نیز در نهایت اعمال نشوند. بهای بالای برق باعث شده است که برخی از کارخانه‌های ذوب آلومینیوم در اروپا تعطیل شوند. افزایش قیمت گاز می‌تواند به تعطیلی کوره‌های بیشتری بینجامد. همچنین که می‌تواند به تولید کود در قاره‌ای که در آن گاز نقش ماده خام و سوخت را بازی می‌کند، آسیب رسانده و فصل رشد بعدی را با مشکل مواجه کند.

در شرایطی که تنش‌ها را حل‌شده بدانیم، امکان تصور بازار‌های آرام نیز وجود دارد. سعید رحیم از ترافیگورا، یک شرکت بازرگانی، می‌گوید که به لطف زمستان گرم در اروپایی که اواخر سال پیش شوک قیمت گاز طبیعی را تحمل کرد، «بخش عمده‌ای از نگرانی‌های بازار از بین رفته؛ گرچه ما هنوز در سطح قیمت‌های بسیار بالا باقی مانده‌ایم.»، اما محدودیت عرضه به این معناست که قیمت‌ها تنها اندکی آرام می‌گیرند. خانم کانوا اعتقاد دارد که نفت خطرات نامتوازنی دارد. اگر صلح حاکم شود، قیمت نفت تنها به ۸۴ دلار در هر بشکه کاهش خواهد یافت. اما در صورت وقوع جنگ «همه چیز به شدت بالا خواهد رفت.»

منبع: فراز دیلی