توافق وین متوقف می‌شود؟

اقتصاد۲۴- واشنگتن اعلام کرده علی‌رغم حمله روسیه به اوکراین به تعامل با مسکو در خصوص برجام ادامه می‌دهیم. نماینده روسیه در مذاکرات وین هم گفته «تقریباً مطمئن» است تا پایان هفته توافق می‌شود. اما حضور روسیه و آمریکا در جنگ اوکراین و پرونده هسته‌ای ایران کار را دشوار کرده است.

کارشناسان سیاسی می‌گویند جنگ روسیه و اوکراین بر روند مذاکرات احیای برجام اثر می‌گذارد. اما اختلاف آن‌ها در شدت و ضعف این تاثیرگذاری است. یک کارشناس سیاسی گفته ایران «بین یک سنگ و یک جسم سخت گیر کرده»، چون نه می‌تواند همسایه و شریک تجاری خود را برنجاند و علیه او موضع بگیرد نه می‌تواند با حمایت از روسیه در جریان مذاکرات برای خود هزینه اضافه بتراشد. به خصوص اکنون که آمریکا اعلام کرده هم روسیه را تحریم می‌کند و هم شرکای اقتصادی‌اش را.

مذاکرات هسته‌ای متوقف می‌شود؟

اگرچه کارشناسان و تحلیلگران سیاسی، نگاه متفاوتی به نقش روسیه در ادامه مذاکرات دارند، اما به نظر می‌رسد آن‌ها در یک موضوع متفق‌القولند. آن هم اینکه نقش روسیه در روند مذاکرات وین بستگی به این دارد که روند مذاکرات تا کجا پیش رفته باشد.

رضا نصری، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل به ایسنا گفت: اگر مذاکره به مراحل نهایی خود رسیده باشد، احتمالا ماجرای اوکراین هم نمی‌تواند روی مذکرات نتیجه بگذارد. اما اگر هنوز مسائل جدی و زمان‌بر باقی‌مانده، احتمال اینکه طرفین غربی و روسی در بلندمدت بر سر آن‌ها توافق کنند کم‌تر است.

اما هنوز مشخص نیست که مذاکرات تا کجا پیش رفته است. چند روز قبل از حمله روسیه به اوکراین، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد بیشتر از هر زمانی به پایان مذاکرات نزدیک شده‌ایم و حالا نوبت آمریکاست که تصمیم بگیرد. شب گذشته علی باقری کنی به تهران برگشت و گفته می‌شود قرار است در جلسه شورای عالی امنیت ملی شرکت کند.

بیشتر بخوانید: خبر‌های خوبی از وین به گوش نمی‌رسد

جنگی که به توافق ایران سرعت می‌دهد!

اما دیدگاه دومی هم وجود دارد که می‌گوید اتفاقا آغاز جنگ روسیه و اوکراین، آمریکا و اروپا را متقاعد می‌کند که سریع‌تر پرونده هسته‌ای ایران را به نتیجه برسانند. این مساله به چند دلیل می‌تواند رخ دهد.

اول اینکه آمریکا و کشور‌های اروپایی برای امضای توافق هسته‌ای عجله دارند، چون می‌گویند هر تاخیری باعث پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران می‌شود. پس آن‌ها با احیای برجام، به گمان خودشان از افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ایران جلوگیری می‌کنند.

از طرفی دولت بایدن در آمریکا شرایط چندان خوبی ندارد. نیرو‌های نظامی را از افغانستان فراخوانده. آن هم بعد از جنگی با هزینه بالا و بی‌نتیجه. پرونده هسته‌ای ایران همچنان باز است و روسیه هم می‌گوید آمریکا مقصر حمله به اوکراین است. پس شاید دولت بایدن و به تبع آن دولت‌های اروپایی بخواهند حداقل یک پرونده باز را به نتیجه برسانند.

با حل پرونده هسته‌ای ایران، هم آمریکا و هم اروپا، می‌توانند تمام توجه و تمرکز خود را صرف جنگ اوکراین و روسیه کنند نه آنکه نگران فعالیت ایران و نفوذ روسیه در ایران باشند.
از طرفی، جنگ اوکراین تاکنون قیمت نفت را به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه رسانده و روسیه، بزرگترین تامین‌کننده گاز اروپاست. اگر این جنگ طولانی شود، ایران می‌تواند با عرضه نفت و گاز به بازار، هم کمبود انرژی را تامین کند و هم قیمت نفت را کاهش دهد.

اما اهمیت ماجرای اوکراین برای جهان می‌تواند به عاملی برای تعویق پرونده هسته‌ای ایران هم منجر شود. اینکه کشور‌های اروپایی و آمریکا فعلا مذاکرات وین را متوقف کنند و تمام تمرکز و توان خود را روی حل مساله اوکراین بگذارند. البته بسیاری از کارشناسان می‌گویند این سناریو در صورتی رخ می‌دهد که مذاکرات هسته‌ای ظرف چند روز آینده به نتیجه نرسد و قرار باشد روند فرسایشی آن ادامه‌دار باشد.

آن زمان ممکن است کشور‌های اروپایی مذاکرات را رها کنند و تمرکز خود را روی اوکراین بگذارند. چنین موضوعی احتمالا ظرف چند روز آینده مشخص می‌شود. زمانی که کار باقری کنی در تهران تمام شود و به وین برگردد.

روسیه مانع توافق هسته‌ای می‌شود؟

برخی می‌گویند علت تعویق در پرونده هسته‌ای ایران روسیه بوده و حالا این کشور به سادگی اجازه نمی‌دهد پرونده مذاکرات بسته شود. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته، روسیه تعمدا باعث طولانی شدن مذاکرات هسته‌ای شد. آن هم به دو دلیل؛ اول اینکه بتواند از ایران به‌عنوان برگ برنده در جنگ اوکراین استفاده کند. دوم اینکه روسیه می‌دانست در صورت موفقیت مذاکرات وین، ایران می‌تواند در کمترین زمان جای روسیه در صادرات نفت و گاز به اروپا را بگیرد؛ لذا مسکو عملاً سعی کرد مذاکرات وین را از طرف جمهوری اسلامی ایران به دست بگیرد. دولت رئیسی و باقری‌کنی هم به طور کامل مدیریت مذاکرات را به روس‌ها سپردند تا عملا فضای مناسبی برای کرملین شکل بگیرد که اهداف و منافع خود را در وین پیش ببرد.

تا قبل از این روسیه از آینده مثبت توافق خبر می‌داد و به نتیجه آن امیدوار بود. اما فلاحت‌پیشه به دیپلماسی ایرانی گفته «با آغاز جنگ اوکراین، یقین بدانید که کرملین نگاه دیگری به مذاکرات وین خواهد داشت.»

نقش روسیه در دور جدید مذاکرات هسته‌ای بر کسی پوشیده نیست. وزیر امور خارجه ایران رسما اعلام کرده بود «مذاکرات وین از طریق چین و روسیه و برخی کشور‌های همسایه در حال انجام است.»، ولی نصر، عضو شورای روابط خارجی آمریکا هم با تایید نقش روسیه در مذاکرات وین نوشت: توافق‌های وین تاکنون بر نقش روسیه به عنوان ضامن و محل انبار اورانیوم غنی شده ایران تاکید داشت. اما الان خود روسیه برای سرانجام وین مسئله است.