تاریخ انتشار: ۱۱:۰۴ - ۱۸ خرداد ۱۴۰۱
آینده تحت‌الشعاع پیش‌بینی‌ناپذیری تکانه‌های اقتصادی است

۴ نشانه از ظهور جامعه ریسک بازاری در ایران

نتایج یک پژوهش که در فصلنامه مطالعات راهبردی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشر شده، نشان می‌دهد در سایه غلبه آنچه «ریسک بازاری» در جامعه خوانده شده، «آینده» تحت‌الشعاع پیش‌بینی‌ناپذیری تکانه‌های اقتصادی، به شدت نامشخص شده است.

ظهور جامعه ریسک بازاری در ایران
اقتصاد۲۴- این پژوهش که با عنوان «ظهور جامعه ریسک بازاری در ایرانِ پسا ۱۴۰۰ و عوامل موثر بر آن» منتشر شده عنوان کرده که به دلیل افزایش فراگیری ریسک‌های اقتصاد پایه، بخش بزرگی از جامعه ایران از این وضعیت به شدت تاثیر گرفته‌اند. نویسندگان در این تحقیق ابتدا به تعریفی از ریسک بازاری پرداخته و سپس یافته‌های خود را درباره ایران تشریح کرده‌اند.

ریسک بازاری چیست؟

نویسندگان این تحقیق «ریسک بازاری» را نوعی از ریسک تعریف کرده‌اند که کانون ظهور آن در انواع مناسبات بازاری، اعم از مناسبات مستقیم تجاری و مالی و نیز غلبه رفتار‌های محاسبه‌گرایانه و سوداگرانه در زندگی فردی و اجتماعی دیده می‌شود.

ریسک بازاری با جامعه ایرانی چه کرد؟

به گفته نویسندگان، فرآیند ریسک بازاری، چند تاثیر شدید بر زندگی ایرانیان گذاشته است. اول اینکه آینده را در قالب نگرانی پیوسته درباره «فردا» به لحظه اکنون زیست جهان ایرانی پرتاب کرده و به تعویق انداختن مواجهه با ریسک را غیرممکن کرده است. دوم به دلیل نوسانات اقتصادی، انواعی از عقلانیت ریسک که تا پیش از این به‌طور محدود به طبقات فوقانی جامعه ایران اختصاص داشته به الگوی رفتاری لایه‌های وسیع‌تری از جامعه ایران یعنی طبقات متوسط رسوخ کرده است. به گفته نویسندگان، کوچ آنی و یک‌شبه و موقت سرمایه‌های متوسط و کوچک به بازار‌های مختلف به قصد جبران موج کاهنده ارزش دارایی‌ها که به نوسان‌گیری از بازار‌های مختلف موسوم است؛ نمود آشکاری از فراگیر شدن عقلانیت ریسک بازاری است که در سال‌های اخیر نه تنها بسیاری از افراد ناآشنا به قواعد بازی در بازار سهام، بازار ارز و طلا را در برابر موج‌های نوسانی سهمگین متضرر کرده، بلکه ثبات و پایداری اقتصاد ایران را دستخوش تغییراتی ساخته است. سوم اینکه ریسک بازاری، موجب شکل‌گیری رفتاری مبتنی بر تبدیل دارایی‌های ریالی به سرمایه‌های ارزی است که در قالب یک رفتار اقتصادی بروز کرده است. نویسندگان این تحقیق نتیجه گرفته‌اند که «کنش معطوف به آینده» که از دیدگاه آنان، الگوی غالب کنش در جامعه ریسکی است؛ در گونه بازاری جامعه ریسکی به نحو عریان‌تر، خشن‌تر و سفت و سخت‌تری از سوی کنشگران اجتماعی به کار گرفته خواهد شد. به ویژه آنکه محاسبه ریسک‌های بازاری مستلزم داشتن اطلاعاتی درباره فرصت‌های پیش روی هر فرد است که در یک جامعه بازاری شده به نحوی نامتوازن توزیع می‌شود. به این ترتیب، کنشگران در متن زندگی عادی خود وارد نوعی بازی مرگ و زندگی می‌شوند که در پشت یک ساز و کار نابرابر در جریان است و، چون بازیگران این بازی، فعالان حرفه‌ای یک بازار منسجم نیستند و فقط شهروندانی عادی‌اند، در تلاش برای کاستن از احتمال همیشه حاضر خطر وارد یک بافت فراگیر بازارگونه شده‌اند، زیرا هیچ «دست نامرئی» تعادل بخشی نیز- آن‌گونه که آدام اسمیت مدعی می‌شود- از خطرات و ریسک‌های این بازار کم نمی‌کند.

جامعه ریسک بازاری چیست؟

نویسندگان در بخش دیگری از تحقیق خود عنوان می‌کنند که جامعه ایران هم‌اکنون شکل یک جامعه ریسک بازاری را به خود گرفته است. وضعیتی که گونه‌ای خاص از «جامعه بازار» است. در تعریف این جامعه گفته می‌شود که «تمام جنبه‌هایش به نحو فزاینده‌ای زیر سیطره مبادله پولی و کالایی قرار گرفته است.» در چنین جامعه‌ای طیف وسیعی از پدیده‌های اجتماعی از الگوی اشتغال گرفته تا روابط دوستی، پیوند‌های خویشاوندی و امورات خیریه و ازدواج و... از الگوی اقتصادی گزینش و انتخاب تبعیت می‌کنند.

نشانه‌های ظهور جامعه ریسک بازاری در ایران

نویسندگان در ادامه به برخی از مهم‌ترین نشانگر‌های ظهور جامعه ریسک بازاری در ایران می‌پردازند. اولین مورد «هراس دایمی از دست دادن شغل» است. به گفته نویسندگان این تحقیق، گسترش مشاغل ناپایدار خویش‌فرما و احساس نااطمینانی شغلی یکی از جدی‌ترین نشانگر‌های ظهور جامعه ریسک در ایران است. موسسه گالوپ نیز در این باره گفته است که ۵۷ درصد نیروی کار ایران در حال نگرانی از دست دادن شغل‌شان کار می‌کنند. همچنین بر اساس گزارش باشگاه خبرنگارن جوان، از مجموع ۲۴ میلیون شاغل در ایران فقط ۱۷ درصد از وضعیت اشتغال خود راضی‌اند.


بیشتر بخوانید: رفع کسری بودجه در چاله بزرگ تورم


نشانگر دوم، «هراس فزاینده از بیماری و هزینه‌های هنگفت درمان» است. بر اساس مطالعات وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی در سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۱۶ درصد جمعیت کشور یعنی ۱۳.۵ میلیون نفر فاقد هرگونه بیمه درمانی بوده‌اند. این در حالی است که بنا بر آمار‌های همین وزارتخانه، تنها در همان سال ۲.۴ میلیون نفر از ایرانیان به واسطه هزینه‌های بالای درمانی زیر خط فقر قرار گرفته‌اند. خانواده‌هایی که به ناگاه به دلیل بیمار شدن یکی از اعضا و عدم پوشش بیمه‌ای لازم ناچار می‌شوند ۲۵ الی ۴۰ درصد از سبد هزینه متعارف خانوار را به درمان فرد بیمار اختصاص دهند. به باور نویسندگان این مقاله، این واقعیت که بخشی از جمعیت کشور همواره در معرض آن قرار دارد از نشانگر‌های ظهور جامعه ریسک در ایران است.

نشانگر سوم در این تحقیق، گرایش گسترده به سرمایه‌گذاری‌های پرریسک عنوان شده است. به گفته نویسندگان، یکی از برجسته‌ترین مظاهر و نشانگر‌های ظهور جامعه ریسک بازاری در ایران گرایش شکل گرفته در میان ایرانیان به انواع پرریسک سرمایه‌گذاری برای حفظ ارزش دارایی‌های‌شان است. استقبال گسترده از تعاونی‌ها و موسسات مالی و اعتباری غیرقانونی یا شبه قانونی که با وعده سود‌های هنگفت دارایی‌های انبوهی را طی سال‌های نخست نیمه اول دهه ۹۰ از مردم جذب کردند و سپس در سال ۱۳۹۶ بحران ورشکستگی‌های پی در پی و سرانجام اعتراضات سراسری دی ۹۶ را رقم زدند، نمونه‌ای از الگوی نوپدید سرمایه‌گذاری پرریسک در ایران است. همچنین از ابتدای سال ۹۹ و همزمان با آزادسازی سهام عدالت در بازار سرمایه و رشد شاخص بورس هجوم انبوه مردم به بازار سرمایه نشانه‌ای از رفتار پرریسک در سرمایه‌گذاری است. در اقدامی جالب توجه با تشویق مسوولان دولتی و حاکمیتی نیز همراه شد و هرچند در فروردین ۱۳۹۹ شاخص بازار بورس تهران را به رکورد بی‌سابقه دو میلیون و ۱۰۰ هزار واحد رساند؛ اما با سقوط تاریخی شاخص در مرداد همان سال و تداوم این روند کاهشی در ماه‌های پس از آن، بسیاری از افرادی را که به قصد حفظ ارزش دارایی‌های‌شان و بعضا با فروش دارایی‌های مصرفی، به بازار سهام آمده بودند متحمل زیان‌های هنگفتی ساخت. به گفته نویسندگان استقبال گسترده مردم از بازار سرمایه که به‌طور طبیعی بازاری برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است و اخیرا گرایش به سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها، رفتاری کاملا نوپدید متناسب با ریسک‌های نوظهور در اقتصاد تحریمی ایران است که به همراه خود، پیامد‌هایی بلندمدت را از قبیل کاهش بُرد چشم‌انداز سود و زیان (گرایش به سود کوتاه‌مدت)، کاهش آستانه ناکامی (فرد با کوچک‌ترین ناکامی احساس شکست می‌کند و با کمترین کامیابی خود را موفق و پیروزمند می‌داند) و غلبه رفتار سوداگرانه در مناسبات فردی و اجتماعی دارد.

نویسندگان آخرین نشانگر جامعه ریسک در ایران را «بی‌اطمینانی فزاینده نسبت به قابلیت دولت در صیانت از مردم در برابر ریسک‌های جهانی» عنوان کرده و معتقدند ایجاد احساس رهاشدگی و بی‌پناهی در بخش‌های مختلف جامعه، نتیجه این روند نااطمینانی فزاینده است که شکل‌گیری آن به‌طور عمده بر اثر مشاهده ناکامی‌های پی درپی دولت در کنترل مخاطراتی بوده که از تصمیمات خود دولت (تصمیمات حاکمیتی) ناشی شده است. بر اثر این قبیل اقدامات، این تصور در بخش‌هایی از جامعه شکل گرفته که گویی دولت، منافع ذی‌نفعان خصوصی را به منافع عامه مردم ترجیح می‌دهد. در این میان همزمان با گسترش و پراکندگی امکانات رفاهی در جامعه، راه‌هایی برای سوء‌استفاده یا استفاده بی‌ضابطه از امکانات توسط تعداد قابل توجهی از صاحبان رانت گشوده شده که زمینه تعمیق نابرابری ساختاری در جامعه و تشدید وضعیت ریسک، به خصوص برای بخش‌های متوسط و ضعیف جامعه ایران را فراهم کرده است.

منبع: روزنامه اعتماد

ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت انواع موتورسیکلت در بازار امروز + جدول

قیمت انواع زعفران + جدول

عکس/ شهادت سرهنگ جواد نارنجی ۲۹ روز پس از حمله اسراییل

عکس/ قیمت جالب بستنی و قهوه و چای ۹۰ سال پیش در منوی مهم‌ترین کافه تهران

اینفوگرافی/ بیشترین آب مصرفی ایران در کجا استفاده می‌شود؟

عکس/ لباس و ژست عجیب اشرف پهلوی ۶۵ سال پیش در جشن عروسی سوم اش

عکس/ بیلبورد‌های شهرداری تهران در حد روزنامه دیواری مدارس

عکس/ سلام نظامی سرلشکر باقری و موسوی در شهر سری زیرزمینی ارتش

عکس/ چهره دیده نشده از مادرزن سنان بن انس سریال مختارنامه در ۶۶ سالگی

قیمت خودرو‌های سایپا امروز پنجشنبه ۲ مرداد ۱۴۰۴ + جدول

عکس/ طعنه کاریکاتوری روزنامه اصلاح طلب به سخنگوی دولت

عکس/ چهره خاص سحر قریشی ۱۶ سال پیش در اولین فیلم سینمایی اش با انگشتر عجیب

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

عکس/ تیپ متفاوت شهید حسن باقری ۵۴ سال پیش در کنار قلعۀ فلک‌الافلاک خرم‌آباد

عکس/ چهره دیده نشده از سردار سلیمانی ۲۴ سال پیش در حال کوتاه کردن موهایش

عکس/ حضور بازرگان، رهبری و داریوش فروهر ۴۶ سال پیش در جمع فرماندهان شهربانی

عکس/ چهره متفاوت ثریا اسفندیاری ۴۱ سال پیش با عینک و کلاه خاص در یک مراسم

۶ کشوری که بیشترین دستمزد‌های جهان را ارائه می‌دهند

فیلم/ یک مار وسط برنامه صداوسیما مهمان زن را نیش زد!

ثبت دمای ۵۰ درجه و بالاتر در ۹ شهر خوزستان

عکس/ پست عاشقانه ملیکا شریفی‌نیا برای آقای بازیگر

فیلم/ پاسخ سردار وحیدی به احتمال دوباره جنگ

عکس/ دانش‌آموزان ایرانی در المپیاد جهانی فیزیک گل کاشتند

پشم شویی سنت کهن عشایر ارسباران

ماجرای توزیع ۱۰۰ تن کالا میان اتباع غیرمجاز افغانستانی

فرمانده کل ارتش پیغام داد

وزیر خارجه انگلیس تهران را تهدید کرد!

فیلم/ تصاویر جدید از برخورد موشک‌های ایران به پالایشگاه حیفا

عکس/ پرچم ایران در سریال مختارنامه جلب توجه کرد

فیلم/ تغییر چهره بهمن هاشمی بعد از کاشت مو و عمل زیبایی

اسطوره کشتی کج درگذشت

فیلم/ تنبیه شدید و عجیب وزیر نیرو برای برخی مردم!

فیلم/ درگیری مردم سیستان با انواع بیماری در پی طوفان‌های گرد و خاک

آتش‌سوزی مرگبار در ترکیه+ عکس

مهلت خرید اوراق بیمه سهام تغییر کرد

فیلم/ حضور رئیس ستادکل نیرو‌های مسلح در مراسم چهلم شهید باقری

فیلم/ واکنش وحیدی به ادعای نقش عامل نفوذی در لو رفتن جلسه سران قوا

عکس/ حضور سردار قاآنی و فرمانده‌کل ارتش و سپاه در مراسم چهلم سرلشکر باقری

فیلم/ اظهارات تازه عراقچی در خصوص غنی سازی اورانیوم

فیلم/ تالاب انزلی آتش گرفت

جمال وارنر بازیگر مشهور آمریکایی غرق شد

عکس تکان‌دهنده از کودک فلسطینی روی جلد مجله دیلی اکسپرس

عکس/ آبشار نوژیان لرستان جوش‌وخروش آب میان جنگل

ستاره اهل آلبانی به استقلال قیمت داد

عکس دیده نشده از ساختمان شرکت اتو ایران ۷۴ سال پیش در خیابان سعدی تهران

عکس/ نمایی بی نظیر از عمارت مسعودیه تهران ۱۳۴ سال پیش با معماری خاص

عکس/ دیدار عراقچی با خانواده شهید محمد باقری

فیلم/ فقط ۹ درصد مصرف آب در بخش خانگی است

عکس لو رفته از بشار اسد در مسکو

جاده چالوس مسدود می‌شود

دختران هندبال ایران پنجم آسیا شدند

هادی ساعی رئیس آکادمی تکواندو آسیا شد

وضعیت هوای پایتخت دوباره قرمز شد

واکنش پاکستان به مذاکرات ایران و اروپا در استانبول

فیلم/ مشاهده یک قلاده خرس قهوه‌ای در ارتفاعات فیروزکوه

عکس/ گپ و گفت سردار قاآنی با فرمانده جدید هوا و فضا

قیمت روز زعفران + جدول

قیمت انواع موتور سیکلت در بازار + جدول

زمان و مکان دقیق مذاکرات ایران و اروپا اعلام شد

قیمت دینار عراق امروز + جزئیات

قیمت لیر ترکیه امروز + جزئیات

آتش‌سوزی گسترده در دامنه‌های کوه سنندج

عکس/ صف خرید مخزن آب در مولوی تهران