ادامه مذاکره، انتخاب مشترک تهران و واشنگتن

اقتصاد۲۴- چهارم تیرماه ۱۴۰۱ جوزپ بورل، دیپلمات ۷۵ ساله اسپانیایی در یکی از گرم‌ترین روز‌های ابتدایی تابستانی داغ در ساختمان وزارت خارجه ایران مورد استقبال حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه قرار گرفت. بهانه نخستین سفر مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران در دولت سیزدهم تکراری بود و شاید همین دستور کار یکسان بورل را بر آن داشت تا از همان نخستین دقایق دست دادن با وزیر خارجه ایران، سر بحث را باز کرده و همزمان با کنار زدن خبرنگاران و عکاسان برای ورود به اتاق محل مذاکره به میزبان ایرانی یادآوری کند که قرار است دوباره همه چیز را از نو مرور کنند.

انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در یک سال اخیر نقش پیام‌رسان میان ایران و ایالات متحده را ایفا کرده در سومین سفر به ایران همراه مقام مافوق خود شده بود تا شاید این باربا بالا رفتن سطح مذاکرات گره از کار فرو بسته احیای برجام بگشاید. در عکس‌های منتشر شده از آغاز دیدار بورل و امیرعبداللهیان، چهره خسته و گرفته انریکه مورا به چشم خبرنگاران خارجی در فضای مجازی آمد و برخی تلاش‌های بی‌وقفه او در چند ماه اخیر برای پرهیز از شکست مذاکرات را ستودند.

جوزپ بورل ۳ روز پس از سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه مهمان حسین امیرعبداللهیان در وزارت خارجه ایران بود. دو مقام روس و اروپایی در حالی در کوتاه‌ترین فاصله زمانی ممکن به تهران آمدند که روسیه و غرب از ماه فوریه به واسطه حمله نظامی روس‌ها به مسکو پرتنش‌ترین روز‌ها در روابط دوجانبه را تجربه می‌کنند. روسیه جنگ در اوکراین را ادامه می‌دهد و اروپایی‌ها هم بر زنجیره تحریم می‌افزایند.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه روز پنجشنبه در نشست خبری مشترک با همتای ایرانی هم از احیای برجام و رفع تحریم‌های ایران حمایت کرد و هم بر لزوم اتحاد تهران و مسکو در برابر تحریم‌های یکجانبه غرب و رسیدن به راهکار‌هایی مشترک برای دور زدن این تحریم‌ها تاکید داشت. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران معتقدند جنگ اوکراین تمایل غرب برای مصالحه با ایران در پرونده احیای برجام را افزایش داده است.
نخستین دیدار جوزپ بورل با وزیر خارجه ایران قریب به ۴ ساعت طول کشید که البته بخشی از آن هم به دلیل ضرورت ترجمه سخنان دو طرف بود. حسین امیرعبداللهیان که در نشست خبری روز پنجشنبه با سرگئی لاوروف وعده از سرگیری مذاکرات برای احیای برجام را داده بود در نشست خبری روز گذشته اعلام کرد که جوزپ بورل با پیشنهاد ایران پس از تصویب قطعنامه شورای حکام به تهران آمده است.

قاره اروپا برای ایران مهم است

حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه در نشست خبری با خبرنگاران رسانه‌های داخلی و خارجی با اشاره به محور‌های مورد بحث در رایزنی‌های دوجانبه با جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نوشت: گفتگو‌های طولانی، اما مثبتی را در خصوص همکاری‌های جامع جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا داشتیم. ایران به دنبال روابط متوازن با جهان است و در یک سیاست خارجی متوازن، قاره اروپا برای ما از جایگاه مهمی برخوردار است. حفظ و گسترش روابط با قاره اروپا به شمول تمام کشور‌های این قاره چه کشور‌های عضو اتحادیه اروپا و چه کشور‌های خارج از آن از جمله اولویت‌های ما در پیگیری مناسبات با این قاره است. سطح روابط و به ویژه مناسبات تجاری ایران و این قاره در تراز ظرفیت‌های موجود بین ایران و یکایک کشور‌های اروپایی نیست. امیدواریم در پی توسعه روابط دوجانبه و گفتگو‌های دوجانبه با یکایک کشور‌های اروپایی و همچنین در ادامه گفتگو‌ها و توافقاتی که امروز با آقای بورل داشتیم، شاهد توسعه و پیشرفت مناسبات باشیم.

نفع کامل اقتصادی از برجام مهم‌ترین مطالبه ایران

به گزارش خبرگزاری فارس، وزیر خارجه در ادامه به مساله مذاکرات وین پرداخته و گفت: از جمله موضوعاتی که مورد بحث و تبادل نظر قرار دادیم، بحث تداوم مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و طرف‌های دیگر برای لغو تحریم‌ها (احیای برجام) است. آقای جوزپ بورل چندی پیش از من در تماسی تلفنی پرسیدند که چگونه می‌توانیم بعد از بن بست و توقفی که در نتیجه صدور قطعنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حاصل شده کار را دنبال کرده و از این بن بست خارج شویم؟ من به ایشان گفتم که جمهوری اسلامی ایران همیشه از مسیر دیپلماسی و مذاکره عزتمند و البته مبتنی بر نتیجه استقبال می‌کند. از شما دعوت می‌کنم به تهران سفر کنید تا همه ابعاد مساله را با حضور تیم‌های مشترک مذاکراتی ما و هماهنگ کننده دنبال کنیم. در پی این گفتگو اکنون میزبان آقایان بورل و مورا و تیم دستیاران آن‌ها در تهران هستیم.

بیشتر بخوانید: موشکافی ریشه اصلی انشقاق در میان اصولگرایان

امروز گفتگو‌های مفصل، عمیق و دقیقی را درباره مطالبات ایران داشتیم و به بورل تاکید کردیم که اولا آمادگی داریم در روز‌های آینده مذاکرات را از سر بگیریم و ثانیا آنچه برای ایران مهم است، نفع کامل اقتصادی از توافقی است که در سال ۲۰۱۵ حاصل شده و هر موضوعی که بتواند نفع کامل اقتصادی ما را تحت تاثیر قرار بدهد، از نظر دولت آقای دکتر رییسی و جمهوری اسلامی ایران قابل قبول نخواهد بود. ما سعی می‌کنیم مشکلات و نقاط افتراقی که وجود دارد را در مسیر گفتگو‌هایی که به زودی از سر گرفته خواهد شد، برطرف کنیم. امیدواریم به صورت مشخص طرف امریکایی این‌بار واقع بینانه و منصفانه در مسیر مذاکرات و رسیدن به نقطه پایانی توافق، اقدامات مسوولانه و متعهدانه‌ای را انجام بدهد.

در برابر رژیم جعلی اسراییل دست بسته نیستیم

به گزارش خبرگزاری فارس، حسین امیرعبداللهیان در ادامه با اشاره به اینکه ما اقدامات تحریک‌کننده رژیم جعلی اسراییل را برنمی‌تابیم، افزود: جمهوری اسلامی ایران در مقابل اقدامات تهدیدآمیز رژیم صهیونیستی و از جمله اقدامات تخریب‌کننده این رژیم در بحث‌های مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران دست بسته نخواهد ماند. همچنین از جمله موضوعات مورد بررسی ما همکاری در حوزه انرژی، مبارزه با تروریسم و تداوم مبارزه با مواد مخدر و بحث مهاجرت بود، از جمله مهاجران افغانستانی که در جمهوری اسلامی ایران حضور دارند. برخی مباحث کنسولی و مطالبات ایران نسبت به هموطنان ما در بخش‌هایی از اروپا در این گفتگو‌ها مورد توجه قرار گرفت.
وزیر خارجه ایران در ادامه این نشست خبری اعلام کرد که آخرین وضعیت اوکراین، یمن و شرایط تداوم آتش‌بس در این کشور، سوریه و لزوم لغو تحریم‌ها علیه دمشق، افغانستان و ضرورت تشکیل دولت فراگیر در این کشور از جمله مسائل در حوزه بین‌الملل بوده که در گفت‌وگوی او با مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مطرح شده است.

جوزپ بورل: بن‌بست مذاکرات را شکستیم

«مذاکرات را در روز‌های آتی از سر خواهیم گرفت.» این جمله از زبان جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دستاورد نخستین دیدار او با وزیر خارجه ایران در تهران را به تصویر کشید.

به گزارش خبرگزاری فارس از نشست خبری امیرعبداللهیان و بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا سخنان خود را با اشاره به اینکه سفر من به تهران یک هدف اصلی دارد، آغاز کرده و گفت: برای این به تهران آمدم که این بن بست را شکسته و تنش‌ها را پیرامون مذاکرات برجام کم کنم. برای من ایجاد یک انگیزه و فرصت جدید برای قرار گرفتن دوباره گفتگو‌ها پیرامون برجام روی ریل مهم بود. خیلی خوشحالم که قرار است مذاکرات را درباره برجام در روز‌های آتی از سر بگیریم و این بن بست را بشکنیم. من مذاکرات را پیشنهاد کردم. در ماه مارس ما به یک متن با سوالات مختصر باقیمانده رسیده بودیم که قرار بود امریکا و ایران به آن‌ها پاسخ بدهند، چرا که کار کشور‌های ۱+۴ به پایان رسیده بود. قرار نبود این وقفه سه ماه طول بکشد. اکنون سه ماه گذشته و باید به کار سرعت ببخشیم. امروز بابت تصمیم تهران و واشنگتن برای ادامه مذاکرات خوشحالم. قرار است بعد از سفر من مذاکره ادامه یابد و تیم من به عنوان تسهیل‌کننده بین ایران و امریکا خواهند بود تا مسائل باقیمانده را رفع کنیم. رسیدن به توافق بر اساس متنی که روی میز گذاشتیم، بسیار مهم است.

جهان پس از جنگ اوکراین به برجام نیاز دارد

مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه با اشاره به اینکه احیای برجام برای همه ما، ایران و کل دنیا و اروپا مهم است، افزود: ما از ماه فوریه در دنیای متفاوتی زندگی می‌کنیم. چهار ماه پیش و قبل از اینکه یک وقفه‌ای در مذاکرات داشته باشیم روسیه تهاجم بی‌رحمانه‌ای علیه اوکراین آغاز کرد. این حمله در ژئوپلیتیک جهان یک زمین لرزه بزرگ با تغییرات گسترده بود که یکی از تبعات آن تغییر در روابط کشور‌ها بود. در چنین فضایی این توافق تاریخی ما اگر به نتیجه برسد، اهمیت آن بیش از پیش خواهد بود. دنیا به دنبال ثبات و امنیت است و با احیای برجام، جهان جای امن‌تری خواهد بود. با این توافق هم منافع کامل اقتصادی ایران تامین خواهد شد و هم نگرانی‌های جامعه بین‌المللی را درباره عدم اشاعه هسته‌ای، امنیت جهانی و ثبات منطقه‌ای رفع خواهد کرد.

ایران در منطقه قابل نادیده گرفته شدن نیست

براساس گزارش خبرگزاری فارس از این نشست خبری، بورل در ادامه با اشاره به تحولات در منطقه خلیج‌فارس گفت: ما به کشور‌های منطقه پیشنهاد می‌کنیم که روابط عمیق‌تری با هم داشته باشند و بر اساس برنامه گسترد‌ه‌تری از جمله در خصوص انتقال دیجیتال، تجارت و امنیت منطقه‌ای با هم همکاری کنند. نمی‌توان ایران را از این رویکرد منطقه‌ای مستثنی کرد. هیچ کس نمی‌تواند درباره ترتیبات منطقه خلیج فارس تصمیم بگیرد، بدون اینکه ایران را لحاظ کند. ایران بزرگ‌ترین کشور منطقه با پتانسیل زیادی در زمینه انرژی است. ما به همین خاطر باید به اجرای کامل برجام بازگردیم.

احیای برجام، آغاز همکاری‌های غیربرجامی خواهد بود

مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به اینکه برجام محور اصلی رایزنی‌های او با مقام‌های ایرانی است، گفت: خوشحال می‌شوم که دوباره به ایران بازگردم و درخصوص روابط دوجانبه بین ایران و اتحادیه اروپا به گفتگو بنشینم. ما پتانسیل عظیم همکاری در زمینه‌های مختلف از جمله در حوزه تجارت، نفت و گاز و مسائل دیگر داریم. ایران و اروپا هر دو بازار‌های بزرگی محسوب می‌شوند و اقتصاد‌های ما می‌توانند مکمل هم باشند. به همین خاطر است که ما باید برجام را دوباره روی ریل قرار بدهیم. ما مسائل دیگری را هم مورد بحث قرار دادیم از جمله مسائل کنسولی که مورد نگرانی دو طرف بود و معتقدم باید به این بحث‌ها ادامه دهیم.

توافق ضروری است

جوزپ بورل پس از نشست با حسین امیرعبداللهیان در توییترش نوشت: سفر من به تهران یک هدف اصلی داشت: ایجاد تکانه‌ای جدید برای مذاکرات و بازگرداندن توافق برجام به ریل. از زمانی که مذاکرات وین را متوقف کردیم، ۳ ماه گذشته است. ما باید پویایی‌های جاری افزایش تنش را کنار بزنیم و به کارمان سرعت بدهیم. ضروری است به سرعت توافق کنیم. در دیدار با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه ایران توافق کردیم که مذاکرات میان ایران و امریکا برای حل واپسین مسائل باقیمانده با تسهیل‌گری تیم من در روز‌های آینده از سر گرفته شود. روابط دوجانبه ما پتانسیل‌های زیادی دارد، اما بدون برجام نمی‌توانیم روابط‌مان را کامل توسعه بدهیم. [در این دیدار]همچنین موضوع‌های بسیار فوری مانند بازداشت نگران‌کننده شهروندان اتحادیه اروپا در ایران را مطرح کردم و خواهان آزادی آن‌ها شدم.

تکرار تجربه تابستان ۱۳۹۴؟

آیا نتیجه سفر جوزپ بورل به تهران به همان اندازه که عبارات مطرح شده در نشست خبری مشترک او با وزیر خارجه ایران گواهی دادند، مثبت خواهد بود؟ شکل و شمایل مذاکراتی که امیرعبداللهیان و بورل می‌گویند به زودی آغاز می‌شود، چگونه خواهد بود؟ آیا هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و ایالات متحده به وین بازگشته و در اتاق‌های جداگانه با پیام‌رسانی انریکه مورا کار برای حل اندک اختلاف‌های باقیمانده را ادامه خواهند داد؟ تا زمان تنظیم این گزارش جزییاتی که پاسخ به این پرسش‌ها به حساب بیایند، منتشر نشده است، اما به گفته برخی منابع داخلی هفته آتی، تاریخ از سرگیری رایزنی‌ها خواهد بود.

ساعتی پس از انتشار سخنان جوزپ بورل، یک مقام وزارت خارجه امریکا اعلام کرد: «ما آماده‌ایم به سرعت توافق اجرای کامل برجام را به سرانجام برسانیم، اما لازم است ایران مطالباتی که فراتر از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ هستند را کنار بگذارد.»

به گزارش «اعتماد»، برخی منابع پیش از سفر بورل به ایران هم اعلام کرده بودند که به‌رغم شام کاری که مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با راب مالی، رییس هیات مذاکره‌کننده امریکایی پیش از آمدن به تهران صرف کرده بود، واشنگتن پیام متفاوتی برای تهران از طریق مورا نفرستاده است. به نظر می‌رسد که جوزپ بورل با سفر به تهران به هدف مدنظر خود که شکستن بن‌بست در نتیجه فضای منفی پیش آمده میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از یک سو و تهران و ۱+۳ (تروییکای اروپایی به علاوه ایالات متحده) بوده، رسیده است. هرچند که این سفر انتظار‌ها برای حصول توافق در آینده‌ای نزدیک را افزایش داده، اما باید دید که تهران و واشنگتن که هر دو گزینه ادامه مذاکره را بر تداوم سکون ترجیح دادند در دور جدید مذاکراتی چه موضعی اتخاذ خواهند کرد؟ در حالی که تهران می‌گوید آنچه باقی مانده خطوط قرمز غیرقابل تغییر است، واشنگتن خواسته‌های تهران را فرابرجامی می‌داند.

بیشتر بخوانید: بورل: مذاکرات برجام را به سرعت آغاز می‌کنیم

مجموعه تحولات در یک سال و سه ماه گذشته از آغاز مذاکرات برای احیای برجام اثبات می‌کند که شاید خروج مذاکرات از بن‌بست امیدوارکننده و نشانه خوبی باشد، اما الزاما به معنای رسیدن به ایستگاه توافق نهایی نیست. در حالی که ایران و امریکا هرکدام توپ را در زمین دیگری فرض می‌کنند، واقعیت آن است که در تابستان ۱۴۰۱ درست مانند تابستان ۱۳۹۴، این اراده سیاسی مقام‌های ارشد نشسته در تهران و واشنگتن است که می‌تواند سوت پایان مذاکرات و احیای برجام را به صدا درآورد. آیا نتیجه برآورد هزینه و فایده توافق در این دو پایتخت به سود دیپلماسی خواهد بود؟ تا هفته دیگر صبر کنید.