انسان از چه زمانی تبخال زد؟!

اقتصاد۲۴- داده‌های DNA دندان‌های یک انسان ۱۵۰۰ ساله، منشا باستانی سویه ویروس هرپس را که باعث تبخال می‌شود، آشکار کرده است. بر اساس این داده‌های ژنومی، ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-۱) که امروزه حدود ۳.۷ میلیارد نفر در سراسر جهان را مبتلا می‌کند، حدود ۵۰۰۰ سال پیش ظهور کرده و تکثیر شده است.

شارلوت هالدکرافت، متخصص ژنتیک از دانشگاه کمبریج گفت: «ویروسی مانند تبخال در مقیاس زمانی بسیار بزرگتری تکامل می‌یابد. تبخال صورت تا آخر عمر در میزبان خود پنهان می‌شود و فقط از طریق تماس دهانی منتقل می‌شود، بنابراین جهش آن به آرامی و در طول قرن‌ها و هزاره‌ها رخ می‌دهند؛ بنابراین ما باید تحقیقات عمیقی را انجام دهیم تا بفهمیم چگونه ویروس‌هایی مانند این تکامل می‌یابند.»

ویروس‌های خانواده تبخال دارای تاریخچه گسترده و طولانی هستند که چندین گونه را در بر می‌گیرد و به میلیون‌ها سال قبل باز می‌گردد. از ۱۱۵ ویروس هرپسی که در حال حاضر آن‌ها را می‌شناسیم، تنها هشت مورد انسان را آلوده می‌کنند. ویروس هرپس سیمپلکس ۱ (HSV-۱) شایع‌ترین این ویروس‌ها است که با ایجاد تبخال همراه است. آلودگی به هر یک از این ویروس‌ها مادام العمر است و تاکنون هیچ درمان قطعی برای آن پیدا نشده است.

بیشتر بخوانید: اگر این نشانه را دارید، در معرض آلزایمر هستید

اینکه چگونه HSV-۱ به عنوان سویه انسانی غالب ظاهر شد، معمایی بود که سال‌ها دانشمندان را درگیر خود کرده بود، زیرا ردیابی آن به طرز شگفت انگیزی دشوار است. با همین مقدمات بود که تیمی از محققان دانشگاه کمبریج تصمیم گرفتند برای حل این معما به شواهد باستانی رجوع کنند. از آنجایی که توالی‌یابی DNA سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر شده است، باستان‌شناسان در سال‌های اخیر، کتابخانه‌هایی از DNA بازیابی شده از بقایای باستانی را جمع‌آوری کرده اند. از طریق همین کتابخانه ها، دانشمندان کمبریج به دنبال آثار HSV-۱ در پرونده‌های باستان شناسی رفتند، اما موارد مورد انتظار بسیار اندک بود.

مریام گوئلیل ژنومیست از دانشگاه تارتو در استونی گفت: «از سه هزار پرونده DNA بررسی شده ما تنها چهار مورد ابتلا به ویروس تبخال را پیدا کردیم. این چهار فرد در بازه زمانی هزار ساله بودند. جدیدترین آن‌ها مرد جوانی در هلند بود که احتمالاً در سال ۱۶۷۲ در جریان یورش فرانسوی‌ها به دهکده اش کشته شده بود. سایش دندان هایش نشان می‌داد که او یک سیگاری شدید بوده و از لوله سفالی برای سیگار کشیدن استفاده می‌کرده است.»

دو نفر دیگر اهل کمبریج در بریتانیا بودند. یکی مرد جوانی از اواخر قرن چهاردهم بود که در محوطه یک بیمارستان خیریه قرون وسطایی به خاک سپرده شده بود. دندان‌های او علائم قابل توجهی از آبسه‌های دندانی وحشتناک را نشان می‌داد. دیگری که یک زن بالغ بود که بین قرن‌های ششم تا هفتم در کمبریج شایر زندگی می‌کرد و دندان‌های او نیز نشانه‌هایی از بیماری لثه را نشان می‌داد. اما قدیمی‌ترین مورد یک مرد بالغ از روسیه بود که حدود ۱۵۰۰ سال پیش از دنیا رفته است. با استفاده از همین چهار مورد، تیم قادر به تعیین توالی DNA تبخال، تفاوت بین این چهار مورد، و تعیین نرخ جهش برای سویه امروزی HSV-۱ بود.

یافته دانشمندان یک جدول زمانی را نشان داد که ویروس HSV-۱ احتمالاً در عصر برنز و پس از مهاجرت انسان‌ها از علف‌زار‌های استپی اوراسیا به اروپا و دیگر نقاط، پدید آمد. کریستیانا شیب، باستان شناس دانشگاه کمبریج گفت: «به نظر می‌رسد ویروس تبخال از همان زمانی که انسان آفریقا را ترک کرد با ما همراه بوده، اما با این حال، چیزی در حدود ۵۰۰۰ سال پیش اتفاق افتاد که باعث شد یک سویه از هرپس بر بقیه سویه‌ها غلبه کند.»

این باستان شناسان باور دارند که نوعی تغییرات در روابط اجتماعی شاید عامل اصلی این تغییر بزرگ بوده باشد. از عصر برنز و به دنبال آن شکل گیری اجتماعات پیچیده احتمالا مناسبات عاطفی میان افراد را نیز پیچیده‌تر کرده باشد و شاید در چنین شرایطی بود که عمل بوسیدن در میان افراد خانواده و نزدیکان رواج پیدا کرده باشد. عمل بوسیدن به باور این دانشمندان اصلی‌ترین عامل غلبه سویه کنونی تبخال در میان انسان هاست که اکنون می‌دانیم از پنج هزار سال پیش ظاهر شده است. با این همه، این دانشمندان تأکید می‌کنند که ژنوم‌های باستانی بیشتری برای تکمیل مطالعات خود نیاز دارند. این در حالی است که تاریخ فرهنگی بوسیدن نیز باید شناخته شود.