ناامیدی از بازگشت الواح هخامنشی به سرزمین مادری

اقتصاد۲۴- در حالی که قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از ممانعت ایالات متحده از بازگشت الواح هخامنشی به ایران خبر داده و گفته «در حال حاضر حدود ۱۷هزار لوح هخامنشی در اختیار موسسه شیکاگو قرار دارد»، یک پژوهشگر میراث فرهنگی و آثار باستانی امیدی چندانی به بازگشت این الواح به کشور ندارد و در عین حال از تاثیر لابی‌گری افرادی می‌گوید که از داخل کشور و در راستای منافع طرف آمریکایی این دعوای حقوقی فعالیت می‌کنند.

قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از ممانعت ایالات متحده از بازگشت الواح هخامنشی به ایران خبر داده است. علی دارابی که در حاشیه نشست مدیران پایگاه‌هایی میراث ملی و جهانی با خبرنگاران گفتگو می‌کرد، با بیان این‌که ۱۳ پرونده استرداد آثار تاریخی روی میز این وزارتخانه قرار دارد، گفته «استرداد آثار تاریخی فرآیندی بسیار پیچیده دارد. برای تعدادی از آن‌ها اقامه دعوا شده و سال گذشته ۲۷ قلم به کشور برگردانده شد.» به گزارش ایسنا، دارابی در عین حال گفته «در حال حاضر پرونده مهم بازگشت الواح هخامنشی است که (حدود ۱۷هزار لوح) در اختیار موسسه شیکاگو قرار دارد.» او تاکید کرده در این پرونده «با کشوری طرفیم که با اندک بهانه، در روند کار گره می‌اندازد و مشکلاتی را ایجاد می‌کند.» قائم مقام وزارت میراث فرهنگی افزوده است: «بنا بود این الواح چندماه قبل به ایران تحویل داده شود.

این اراده سران آمریکا است که [بازگشت الواح هخامنشی را]با موضوعاتی گره زده، آن هم وقتی دادگاهی برگزار شده و حکم صادر شده است.» قائم‌مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در موضوع صادر نشدن مجوز بازگشت الواح هخامنشی از سوی «اوفک» یا همان «دفتر کنترل دارایی‌هایی خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا» پاسخ داده است: «خیر! هنوز اجازه نداده. اوفک محدودیت و ممنوعیت‌هایی ایجاد می‌کند.» دارابی همچنین نسبت‌به برخی اظهارنظر‌ها در خصوص بازگشت الواح هخامنشی تا حدود ٢ ماه آینده واکنش نشان داد و با تاکید بر این‌که «نمی‌توان زمان دقیقی مشخص کرد»، این اوضاع را ناشی از تعدد پرونده‌هایی خوانده که همچون پرونده بازگشت الواح هخامنشی در دست بررسی دولت جمهوری اسلامی است. او گفته است: «هم ما در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم وزارت خارجه و هم معاون اول ریاست‌جمهوری تلاش می‌کنیم که آثار برگردد، اما ١٣ پرونده روی میز است.»

به گفته دارابی از این ١٣ پرونده، بعضی تا حدودی پیش رفته و برخی به زمان بیشتری نیاز دارد. او که از تلاش دولت انقلابی برای استرداد این آثار تاریخی سخن گفته، در عین حال به تحولات جهانی به‌عنوان عاملی تاثیرگذار در کامیابی یا ناکامی این تلاش‌ها اشاره و تاکید کرده که این تحولات جهانی در اختیار دولت نیست.

بیشتر بخوانید: نفت توقیف شده ایران بارگیری شد

دارابی در حالی از گره‌افکنی کاخ سفید در مسیر بازگشت الواح هخامنشی به ایران سخن می‌گوید که در روز‌های پایانی اردیبهشت‌ماه امسال نیز در قامت قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از همکاری و تلاش وزارت خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات و بررسی و پیگیری آن در قالب یک پروتکل همکاری با سایر دستگاه‌ها خبر داده بود. او که پس از چند سال مدیریت در سازمان صداوسیما، احتمالا از آن‌جا که وزیر کنونی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از مدیران پیشین سازمان صداوسیما است، در این کرسی و جایگاه حساس به‌کار گرفته شده، در سخنانی که اواخر اردیبهشت‌ماه امسال روی خروجی ایسنا قرار گرفت، با اشاره به تعدد آثار تاریخی در خارج از کشور که بخشی به‌بهانه مطالعه از کشور خارج شده و بخشی نیز قاچاق شده‌اند، گفته بود: «برای استرداد باقی آثار در حال اقدام هستیم و وزارت خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات نیز براساس گزارش‌هایی که ما در اختیارشان گذاشته‌ایم، درحال گفتگو هستند.»

او با اشاره به روند طولانی استرداد این دست آثار تاریخی، تاکید کرده بود که گاهی روند استرداد چنان طولانی می‌شود که عمر یک دولت برای اتمام کار کفاف نمی‌دهد و بر این اساس گفته بود: «باید رایزنی شود!» هرچند دارابی در همان سخنان روز ٢٨ اردیبهشت‌ماهش نیز آن‌جا که صحبت به استرداد الواح هخامنشی رسیده بود، تاکید داشت که «بازگشت بخشی از این آثار به بهانه‌های واهی و تحریم تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. بخشی از این آثار نیز صرفاً به اقدام نیاز دارد تا اعلام؛ اجازه بدهید اقدامات انجام شود.».

اما در حالی چندماه گذشته شاهد تاکید موکد و مکرر این مواضع سیاسی از سوی این مقام ارشد در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بودیم که به‌گفته یک پژوهشگر میراث فرهنگی و آثار باستانی، به‌جز اصرار کاخ سفید بر حفظ این آثار بی‌بدیل و ارزنده تاریخی که با توجه به منافع هنگفت مادی و معنوی آن، دور از انتظار هم نیست، جای خالی «همت مدیران و مسئولان ایرانی» نیز در این پرونده احساس می‌شود. عبدالمجید ارفعی که نخستین مترجم استوانه کوروش از زبان اصلی بابلی‌نو به فارسی است، در این رابطه به «پیام ما» می‌گوید: «آقای استارپر و تیمش طبیعتاً نمی‌خواهند اولا آن شهرتی را که در سایه در اختیار داشتن این الواح تاریخی به دست آورده‌اند، از دست بدهند. ثانیاً نمی‌خواهند سرمایه هنگفتی را که در مسیر مستندسازی این الواح به سوی آن‌ها سرازیر شده، از دست بدهند.»، اما این تنها نیمی از ماجراست و آن‌چه در این راستا در ایالات متحده می‌گذرد. حال آن‌که به‌هرحال ایران طرف دیگر این دعوای حقوقی است و آن‌چه در این راستا در ایران می‌گذرد نیز طبیعتاً خالی از اهمیت نیست.

ارفعی در این رابطه می‌گوید: «در ایران متاسفانه اوضاع خوب نیست و اینجا هم لابی‌های امریکایی‌ها فعال است. درواقع کسانی که در ایران برای طرف آمریکایی لابی می‌کند و سنگ آنان را به سینه می‌زنند، در این داستان موثرند و لابی‌گری این افراد در عمل باعث تشویق امریکایی‌ها است تا از ارسال کتیبه‌ها به ایران خودداری کنند.»

این پژوهشگر زبان‌های باستانی معتقد است این لابی‌گری‌ها در بخش‌های مختلف دستگاه‌های مسئول در ایران فعال است و به طعنه می‌گوید: «گاهی یک سفر خارجی یا یک امتیاز باعث می‌شود که افرادی داخل کشور خودمان طرف آمریکایی‌ها را بگیرند؛ متاسفانه آن‌ها چشم آبی و بلوند هستند و ظاهراً حتی از نگاه هم‌وطنان‌مان هم این چشم‌آبی‌ها به ما سرسیاهان برتری دارند!» او با اشاره به منافع گسترده‌ای که در اختیار داشتن این الواح برای طرف آمریکایی‌ها به‌همراه دارد، تاکید کرد که طرف امریکایی حتی حاضر نیست نتایج مستندنگاری‌هایی را که روی این الواح انجام داده، در اختیار ایران نیز قرار دهد.

بیشتر بخوانید: بازداشت مدیر حقوقی زاکانی؛ در شهرداری چه می‌گذرد؟

ارفعی می‌گوید: «آقای استارپر در ایمیلی که به آقای وودز زد، صراحتاً اعلام کرده که حاضر نیست این الواح را در اختیار ایران قرار دهد. آقای وودز هم این مسئله را به اطلاع آقایان طالبیان و بهشتی مسئولان وقت سازمان میراث فرهنگی رساند که آمریکا حاضر نیست این الواح را به ایران تحویل دهد. آن‌ها علناً این مساله را اعلام کرده و هیچ پروایی نیز از بیان این موضع نداشتند.» او با اشاره به حضور در جلسات متعددی که در حدود یک دهه گذشته به این منظور در ایران تشکیل داده، گفت: «من بار‌ها در جلسات به آقایان گفته‌ام که هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی دادگاه فدرال بایستد. وقتی اعلام کردند که برای ارسال ١٧٠٠ لوح از مجموع الواح هخامنشی مجوز صادر کردیم، ایران باید وکلای خود را می‌فرستاد و تقاضای استرداد تمامی محموله الواح هخامنشی را اعلام می‌کرد، اما متاسفانه چنین نکردند و اجازه دادند امریکایی‌ها هر کاری که می‌خواستند انجام دهند.

در نهایت نیز ایرانی‌ها به همان ١٧٠٠ لوح بسنده کردند و حتی جشن گرفتند که این ١٧٠٠ لوح را به کشور بازگردانده‌اند.» اشاره ارفعی به حدود ١٧ هزار لوحی است که بجز این حدود ١٧٠٠ لوح مسترد شده، همچنان در خاک ایالات متحده و در اختیار موزه‌های این کشور است. این در حالی است که او در پاسخ به پرسش دیگر «پیام ما» در این خصوص که آیا در نهایت می‌توان نسبت‌به استرداد ١٧ هزار لوح دیگر امید بست، به ناامیدی و افسوس می‌گوید: «نمی‌دانم! آن‌چه مسلم است بازگشت این الواح به ایران، حق ماست و نیازمند آن‌که همتی در کار باشد. اما آخرین خبری که دارم مربوط به همان دورانی است که جلساتی برای استرداد آن ١٧٠٠ لوح برگزار می‌شد و پس از آن، به‌واقع نمی‌دانم مسئولان ایرانی چه می‌کنند».

منبع: پیام ما