۱۵ سال فیلترینگ بدون بازگشت، به بهانه اعتراضات

اقتصاد۲۴- پنج روز پس از مرگ مهسا امینی در ساختمان پلیس امنیت اخلاقی وزا و ادامه‌ی اعتراض‌های خیابانی به دستگیری و مرگ او، بعضی از کاربران اینترنت از مشکل اتصال و ورود به اینستاگرام خبر دادند. ساعت ۲۲ همان شب دسترسی به نرم‌افزار ارتباطی واتس‌اپ نیز بسته شد و کاربران بدون استفاده از فیلترشکن امکان ورود به این دو اپلیکیشن را نداشتند.

به گزارش فرازدیلی، اپ‌استور و گوگل‌پلی قربانی‌های بعدی بودند تا کاربران اینترنت در ایران نتوانند فیلترشکن یا نرم‌افزار‌های ارتباطی دیگر را دریافت کنند. تور فیلترینگ از همیشه گسترده‌تر شد و هر نرم‌افزار و پلتفرمی را شامل شد که امکان تبادل اطلاعات و گفتگو دارد. لینکدین، اسکایپ، وایبر، سیگنال و حتی بازی‌های آنلاین اینترنتی هم زیر تیغ رفتند.
با این‌که بسیاری از کاربران امیدوار بودند پس از آرام شدن جو عمومی، دوباره بتوانند از نرم‌افزارها، پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند، شواهد و زمزمه‌های نشان می‌دهد این بار وضعیت متفاوت است و به احتمال زیاد بعضی فیلتر‌ها و قطعی‌ها رفع نخواهد شد.

سابقه‌ قطع اینترنت همزمان با ناآرامی‌ها

قطع و محدودیت اینترنت در شرایطی مانند هفته‌های اخیر که کشور درگیر تجمع‌های اعتراضی‌ست، برای کاربران ایرانی تازگی ندارد، از سال ۸۸ تا کنون، دولت برای کاهش و قطع ارتباط در طول روز‌های اعتراضی از مسدودسازی سایت‌ها و حتی قطع آنتن‌دهی موبایل در ساعت‌ها و مناطق خاص استفاده کرده است.
اما نکته‌ مشترک این است که هر بار پس از آرام شدن وضعیت کشور، فیلتر بعضی سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزار‌های برای همیشه باقی ماند.

فیس‌بوک سال ۱۳۸۸ و پس از اعتراض به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری مسدود شد. ایلنا در این مورد نوشته بود کمیته تعیین مصادیق مجرمانه دستور فیلترینگ سایت فیس‌بوک و دیگر وب‌سایت‌های را صادر کرد؛ کمیته‌ای متشکل از نمایندگان برخی وزارتخانه‌ها از جمله اطلاعات و کشور و نیز قوه قضاییه. آن زمان هواداران میرحسین موسوی و مهدی کروبی با ایجاد صفحه‌ای در این شبکه‌ی اجتماعی، مبارزات انتخاباتی خود را به عرصه اینترنت نیز گسترانده بودند.

یوتیوب که قبلا سال ۱۳۸۵ به‌صورت موقت فیلتر شده بود، سال ۱۳۸۸ در دسته‌ی فیلترشده‌های همیشگی قرار گرفت و به سرنوشت فیس‌بوک دچار شد.

توییتر شبکه‌ اجتماعی دیگری بود که سال ۱۳۸۸ فیلتر شد، ولی دلیل مسدودی آن موضع‌گیری مدیر این شبکه‌ی اجتماعی عنوان شد. طی سال‌های اخیر بار‌ها درباره‌ی رفع فیلتر این شبکه‌ی اجتماعی حرف زده شده است، ولی دلیل تداوم مسدودی آن همان چیزی‌ست که این روز‌ها برای واتس‌اپ و اینستاگرام گفته می‌شود.

تلگرام اولین بار در طول روز‌های اعتراض به وضعیت گرانی در دی‌ماه سال ۱۳۹۶ مدتی از دسترس خارج شد و یک سال بعد بیژن قاسم‌زاده -بازپرس دادسرای فرهنگ‌و رسانه- در قدامی غیرقانونی دستور مسدودی همیشگی این نرم‌افزار محبوب و کاربردی را صادر کرد.

واتس‌اپ و اینستاگرام پس از تجمع‌های اعتراضی ۱۴۰۱ به فهرست نرم‌افزار‌های فیلترشده‌ی قبلی اضافه شده‌اند. فیلتر و مسدودسازی این دو پلتفرم به شکلی بوده است که بسیاری از کاربران حتی با فیلترشکن نمی‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند. با وجود کاهش ناآرامی‌ها این محدودیت‌ها کاهش پیدا نکرده است و شورای عالی فضای مجازی برای ادامه‌ی فعالیت این دو نرم‌افزار در ایران شرط غیرممکن گذاشته است.

وایبر و سیگنال هم احتمالا به این دو اضافه می‌شوند، هرچند وایبر قبلا یک بار فیلتر شده بود، ولی کاربران ایرانی کمتر از آن‌ها استفاده می‌کردند که با فیلتر واتس‌اپ دوباره سراغ وایبر و سیگنال رفتند که هر دو مسدود شدند.