راه بی‌بازگشت ریاض به سوی روسیه

اقتصاد۲۴- نمایندگان اوپک‌پلاس کاهش ناگهانی تولید انبوه خود را بسیار متفاوت‌تر توصیف می‌کنند: عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان این تصمیم را مدیریت خونسردانه و تعیین قیمت انرژی مبتنی بر بازار توصیف کرد که همان عملکرد سالیانه اوپک‌پلاس است. به گفته بن‌سلمان، بازار‌ها فقط ۱ تا ۱/۱ میلیون بشکه در روز کاهش تولید خواهند داشت. وزیر انرژی عربستان علنا ادعای انگیزه سیاسی پشت این تصمیم را رد و احتمال رکود جهانی را علت اصلی آن بیان کرد.

در شرایط معمول ممکن است این چالش‌ها منطقی تلقی شوند. اما واقعیت‌های جغرافیایی کشورها، اهمیت این کاهش تولید را در میانه جنگ ادامه‌دار روسیه در اوکراین بیشتر کرده‌اند.

همه متوجه حضور بارز الکساندر نوواک، معاون نخست‌وزیر روسیه در مذاکرات اوپک‌پلاس شدند. در شرایط بد جنگ در اوکراین و اعلام سقف قیمت هماهنگ‌شده نفت خام از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا که قرار است ۵ دسامبر اعمال شود، منافع سیاسی روسیه به افزایش قیمت نفت خام تا جایی که امکان دارد، بستگی پیدا می‌کند.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، پایبندی به هرگونه سقف قیمتی (در سطحی که در اواخر امسال مشخص می‌شود) را قاطعانه رد کرده و ادعا می‌کند تولیدکنندگان روسی هیچ نفت یا گازی به کشور‌های موافق با این طرح، عرضه نخواهند کرد.

در این سناریو، روسیه گزینه‌های متعددی برای پاسخ به فشار غرب دارد. محتمل‌ترین اقدام می‌تواند فروش نفت به بازار‌های کمتر باشد (مانند بازار‌های جنوب و شرق آسیا و خریدارانی مانند چین که به خرید نفت و دیگر محصولات از روسیه ادامه می‌دهند) و شرط می‌بندد که افزایش قیمت نفت هرگونه ضرری را از طرف خریداران پایبند به سقف قیمت، جبران می‌کند (در حالت ایده‌آل، بازگشت قیمت‌ها به بالای بشکه‌ای ۱۰۰ دلار است که اوایل تابستان اتفاق افتاد).

در همین راستا، شرکت‌های نفتی روسی می‌توانند تولیدات خود را به‌گونه‌ای تعطیل کنند که بازار‌های نفت خامی که پیشتر تحت فشار بودند، دچار آشفتگی بیشتری شوند. در هر صورت، دولت روسیه شاهد سود‌های قابل‌توجهی در فروش نفت خام خواهد بود که اثر عکس سقف قیمت را خواهد داشت (شرکت نفت و گاز روس نفت سود خالص در نیمه اول سال را ۲/۷ میلیارد دلار اعلام کرده است).

به گزارش شورای آتلانتیک، تصمیم پیشگیرانه اوپک‌پلاس برای کاهش دو میلیون بشکه در روز از بازار‌های جهانی (با اینکه تخمین‌ها نشان می‌دهند احتمالا ۹۰۰ هزار بشکه کاهش یابد) فقط دو ماه قبل از اعمال سقف قیمت اجرا می‌شود. این موضوع یک هدیه کادوپیچ‌شده برای پوتین و عمدتا جنگ پرهزینه و پربرخورد در اوکراین است. سوال مهم این است که این تصمیم (که بدون شک توسط دولت سعودی هدایت و تسهیل شده) برای سیاست خارجی آمریکا و روابط گسترده آن در منطقه چه معنی‌ای دارد. سعودی‌ها به‌طور فزاینده‌ای آگاه هستند که چنین استقبال آشکاری از پوتین و منافع ژئوپلیتیکی روسیه به مزاج واشنگتن خوش نمی‌آید. تبعات سیاسی آشکار در پی این اقدام در حداقل‌ترین حالت ممکن می‌تواند احیای «لایحه نوپِک» در کنگره آمریکا باشد که مصونیت استقلال‌عمل اوپک را از بین ببرد و پرونده قضایی را برای محدود کردن فعالیت‌هایش فعال کند.

این تصمیم، درست نقطه مقابل پاسخ‌های خاموش و محتاطانه شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین و نارندرا مودی، رئیس‌جمهور هند به خشونت فزاینده پوتین در شرق اروپا و تهدید‌های روی‌هم جمع شده برای آغاز جنگ هسته‌ای در این قاره قرار دارد.

فارغ از خرید نفت روسیه (که با تخفیف زیاد اخیرا ۲۵ دلار کمتر از قیمت نفت برنت بوده)، از همان هفته‌های اول حمله غیرقانونی روسیه به اوکراین، نه چینی‌ها و نه هندی‌ها پیشنهادی را در قالب رفتار دموکراتیک، ادوات نظامی یا حتی دیگر حمایت‌های مستقیم ارائه نکرده‌اند. تصمیم سعودی‌ها برای کمک به مسکو که با کاهش تولید نفت خام اوپک‌پلاس و همراستا با منافع روسیه بود، ارزشمندترین و بحث‌برانگیزترین حمایت دوجانبه‌ای است که از فوریه ۲۰۲۲ تاکنون از کرملینِ شدیدا ایزوله اتفاق افتاده است.

بیشتر بخوانید: دبیرکل اوپک: تصمیم اوپک پلاس هیچ پیام سیاسی ندارد

ممکن است دلایل بی‌شماری برای تغییر استراتژی ریاض وجود داشته باشد که از اتحاد ضعیف‌اش با آمریکا به نفع موقعیت قابل بحث روسیه چرخیده است. عربستان‌سعودی در عمل تمایل بارزی به همکاری با روسیه دارد. با وجود آنکه جهان بازار‌های انرژی و انتقال انرژی را هدایت می‌کند، روسیه یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت خام در حال حاضر و شاید برای دهه‌های آینده باشد.

ائتلاف اوپک‌پلاس به‌طور گسترده‌ای در کمک به تولیدکنندگان نفت در سراسر پیچ‌وخم‌های انقلاب شیل (سنگ نفت)، پاندمی کووید-۱۹ و خیلی مسائل دیگر موثر بوده است. با وجود غافلگیری‌هایی که در آینده پیش خواهند آمد، سعودی‌ها ممکن است شرط ببندند که ائتلاف اوپک‌پلاس ارزش حفظ و نگهداری را دارد؛ حتی با وجود خطر اهانت به واشنگتن.

نکته اینجاست که با این تصمیم اوپک‌پلاس، پادشاهی عربستان عملا با بزرگترین دوستِ بزرگترین دشمن ژئوپلیتیکی‌اش، ایران، متحد شده است. چشم‌انداز احیای توافق عدم اشاعه میان آمریکا و ایران (که به برجام شناخته می‌شود) احتمالا در محاسبات هفته گذشته عربستان تاثیر داشته‌اند. بازگشت نفت خام ایران به بازار در ماه‌های آینده می‌تواند کاهش تولید از دیگر کشور‌های عضو اوپک را بر پایه خالص عرضه و تقاضا توجیه کند. پادشاهی عربستان احتمالا از چشم‌انداز توافق عدم اشاعه هسته‌ای دیگر که در‌های احتمالی را به روی همکاری‌های بیشتری میان ایران و آمریکا را هر چند به شکل محدود باز کند، خوشحال نشده است.

مشکل تمام این استدلال‌ها هر چقدر هم منطقی باشند این است که ریاض هنوز سیاستگذاران واشنگتن را عصبانی نکرده است. در عوض این کاهش شدید تولید، چالش موجود تولید انرژی را در سراسر دنیا به‌ویژه در کشور‌های کم‌درآمد و درآمد متوسط در حال توسعه که خیلی از آن‌ها در همین منطقه وجود دارند عاملان مصرف هیدروکربن‌ها در دهه‌های آینده خواهند بود.

توسعه کشور‌ها به‌ویژه در آسیا بحران تورم انرژی را بیشتر می‌کند. نمایندگان بزرگترین پالایشگاه کره جنوبی «انرژی اس‌کی» در این‌باره نسبت به «افزایش شدید قیمت نفت جهانی» هشدار می‌دهند؛ موضوعی که در سنگاپور و ژاپن بسیار منعکس شده است. علاوه بر آن، صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی می‌کند در سراسر کشور‌های در حال توسعه، درمیانه قیمت‌های بالای انرژی و فشار‌های ناشی از بدتر شدن تورم باعث ایجاد شوک اقتصادی می‌شود.

تصمیم سعودی‌ها برای سوگیری با منافع روسیه در زمان پردردسری اتفاق می‌افتد و در مفهوم کلی کوته‌بینانه است. اما شاید مهم‌تر از آن، درک استراتژیک طولانی‌مدت از این جدایی با آمریکا می‌تواند نادرست باشد. با این تصمیم، پادشاهی عربستان مدیر موثر و عاقل بازار‌های انرژی به نظر نمی‌آید و بیشتر متحد حزبی یک رهبر خاص به نظر می‌رسد. پوتین که به نظر می‌رسد موقعیت استراتژیک‌اش نسبت به همیشه ضعیف‌تر باشد. پادشاهی عربستان ممکن است تصور کند زمانی که جهت باد عوض شود، ائتلاف با آمریکا مثل همیشه پابرجا باقی می‌ماند. اما با وجود تغییر حال و هوای کاخ سفید و کنگره نسبت به ریاض این فرض عربستان می‌تواند به مرحله آزمایش گذاشته شود.

البته که زمان و توسعه‌گری‌های آینده می‌تواند روش استراتژیک پادشاهی را تنظیم کند. فاصله چندانی با ماه دسامبر و اعمال سقف قیمت برای نفت روسیه نداریم. اگر میزان قابل‌توجهی از حجم نفت روسیه جابه‌جا شود یا اگر پوتین در اقدامی تلافی‌جویانه تولید را متوقف کند، عربستان فرصتی دوباره دارد تا تعهد خود به قیمت‌های به ثبات رسیده نفت خام جهانی را ثابت کند. با این حال در این مقطع احتمال چنین موضوعی بسیار کم است. فعلا پادشاهی عربستان از این راه بی‌بازگشت عبور کرده و فقط چند سیگنال وجود دارد که سعودی‌ها رویکردشان را به این زودی‌ها تغییر دهند. زمان نشان می‌دهد که روسیه ارزش‌اش را دارد یا نه.

منبع: هم میهن آنلاین