بمب کثیف چیست و چرا روسیه در مورد آن صحبت می‌کند؟

اقتصاد۲۴ - بمب کثیف سلاحی است که مواد منفجره معمولی مانند دینامیت و مواد رادیواکتیو مانند اورانیوم را با یکدیگر ترکیب می‌کند. اغلب از آن به عنوان سلاحی برای تروریست‌ها و نه کشور‌ها یاد می‌شود، زیرا بیش از آن که قادر به از بین بردن اهداف نظامی باشد برای دامن زدن به ترس و وحشت طراحی شده است.

به نقل از سی ان ان، روسیه اوکراین را به برنامه‌ریزی برای استفاده از بمبی به اصطلاح کثیف متهم می‌کند ادعایی که کی‌یف و متحدان غربی‌اش آن را رد کرده و به عنوان عملیات پرچم دروغین (به عملیات‌هایی گفته می‌شود که توسط نهاد‌های نظامی، شبه نظامی، اطلاعاتی یا سیاسی به گونه‌ای انجام می‌شود که این تصور به وجود آید که گروه‌ها یا کشور‌های دیگری این عملیات را انجام داده‌اند. هدف از انجام عملیات پرچم دروغین مخفی نگه داشتن هویت مرتکبان اصلی یا بدنام کردن طرف مقابل و ایجاد بهانه‌ای برای حمله به اوست) روسیه قلمداد کرده‌اند تا مسکو از آن به عنوان بهانه‌ای برای تشدید جنگ علیه همسایه خود استفاده کند.

بمب کثیف سلاحی است که مواد منفجره معمولی مانند دینامیت و مواد رادیواکتیو مانند اورانیوم را با یکدیگر ترکیب می‌کند. اغلب از آن به عنوان سلاحی برای تروریست‌ها و نه کشور‌ها یاد می‌شود، زیرا بیش از آن که قادر به از بین بردن اهداف نظامی باشد برای دامن زدن به ترس و وحشت طراحی شده است.

مقام‌های اوکراینی بار‌ها اتهامات مسکو را رد کرده‌اند و وزیر امور خارجه اوکراین از بازرسان سازمان ملل دعوت کرده تا از آن کشور بازدید کنند و اوکراینی‌ها نشان دهند "چیزی برای پنهان کردن ندارند".

بیشتر بخوانید: تحریم‌های ایران علیه اروپایی‌ها چه سودی برای ایران دارد؟

روسیه چه ادعایی را مطرح می‌کند؟

مسکو بدون ارائه هیچ مدرکی ادعا می‌کند که موسساتی علمی و پژوهشی در اوکراین وجود دارند که به فناوری مورد نیاز برای ساخت یک بمب کثیف دسترسی دارند و کی‌یف را به برنامه‌ریزی برای استفاده از آن متهم می‌کند. وزارت دفاع روسیه در یک نشست خبری در تاریخ ۲۴ اکتبر اعلام کرد که اطلاعاتی در اختیار دارد که نشان می‌دهد کی‌یف در حال برنامه‌ریزی تحریک آمیز مرتبط با انفجار یک بمب کثیف است.

"ایگور کریلوف" فرمانده نیرو‌های دفاع زیستی، شیمیایی و پرتویی روسیه ادعا کرده که هدف از این اقدام تحریک آمیز متهم کردن روسیه به استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی در صحنه عملیات اوکراین و در نتیجه راه اندازی یک کارزار ضد روسی در جهان با هدف تضعیف اعتماد به مسکو است.

به گفته یک منبع امریکایی مطلع "سرگئی شویگو" وزیر دفاع روسیه این ادعا را در تماسی تلفنی با "لوید آستین" همتای امریکایی خود در تاریخ ۲۳ اکتبر مطرح کرده بود. هم چنین، شویگو اظهارات مشابهی را برای همتایان فرانسوی و بریتانیایی خود مطرح کرده است. پس از نشست غیرعلنی شورای امنیت سازمان ملل در تاریخ ۲۵ اکتبر معاون نماینده روسیه در سازمان ملل متحد به خبرنگاران گفت که او به شورا گفته که کشورش معتقد است که دو تاسیسات در اوکراین به طور بالقوه برای ساخت یک بمب کثیف کار می‌کنند.

جهان چگونه واکنش نشان داده است؟

ادعا‌های روسیه از سوی اوکراین، ایالات متحده، بریتانیا، اتحادیه اروپا و ناتو شدیدا رد شده است. آنان مسکو را به تلاش برای راه‌اندازی عملیات پرچم دروغین خود متهم کرده‌اند. "ولودیمیر زلنسکی" رئیس جمهور اوکراین در سخنرانی شبانه خود در تاریخ ۲۳ اکتبر گفته بود: "همگان همه چیز را خوب می‌دانند و آگاه هستند که منبع همه چیز کثیفی که در این جنگ می‌توان تصور کرد کیست".

کاخ سفید در تاریخ ۲۴ اکتبر اعلام کرد که "به بهترین شکل ممکن" هرگونه آمادگی احتمالی برای استفاده از یک بمب کثیف در اوکراین را زیر نظر دارد، اما شواهدی را نمی‌بیند که نشان دهنده استفاده قریب الوقوع از چنین سلاحی باشد. دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۴ اکتبر اعلام کرد که پس از دریافت درخواست مقام‌های کی‌یف بازرسانی را برای بازدید از دو تاسیسات هسته‌ای در اوکراین اعزام خواهد کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که نسبت به اظهارات روز یکشنبه فدراسیون روسیه درباره فعالیت‌های ادعایی در دو مکان هسته‌ای در اوکراین آگاهی دارد. آژانس بین المللی انرژی اتمی مکان این دو سایت را اعلام نکرد.

"دیمیترو کولبا" وزیر امور خارجه اوکراین در توئیتی در تاریخ ۲۴ اکتبر نوشت: "بر خلاف روسیه، اوکراین همیشه شفاف بوده و شفاف باقی می‌ماند. ما چیزی نداریم که پنهان کنیم".

آیا بمب کثیف یک سلاح هسته‌ای است؟

خیر، انفجار یک بمب کثیف توسط مواد منفجره معمولی ایجاد می‌شود. انفجار یک سلاح هسته‌ای توسط یک واکنش هسته‌ای ایجاد می‌شود مانند بمب‌های اتمی که ایالات متحده در جنگ جهانی دوم بر روی ژاپن پرتاب کرد. بر اساس سندی اطلاعاتی از وزارت امنیت داخلی ایالات متحده (DHS) "بمب هسته‌ای انفجاری ایجاد می‌کند که هزاران تا میلیون‌ها بار قوی‌تر از هر ماده منفجره معمولی است که ممکن است در یک بمب کثیف استفاده شود". انفجار یک سلاح هسته‌ای می‌تواند کل شهر‌ها را با خاک یکسان کند. برای مثال، (طبق گزارش کارزار بین المللی برای نابودی سلاح‌های هسته‌ای ICAN)  بمب اتمی که در سال ۱۹۴۵ میلادی بر روی ناکازاکی انداخته شد ۶.۲ کیلومتر مربع از شهر را محو کرد. مواد منفجره معمولی در یک بمب کثیف ممکن است تنها به چند ساختمان آسیب برسانند.

در همین حال، ابر قارچی ناشی از یک انفجار هسته‌ای می‌تواند ده‌ها تا صد‌ها مایل مربع را پوشش دهد و ذرات ریز مواد هسته‌ای (ریزش رادیواکتیو) را در آن منطقه پخش کند. به گفته وزارت امنیت داخلی ایالات متحده بخش عمده مواد رادیواکتیو حاصل از یک بمب کثیف در چند بلوک شهر یا چند مایل مربع پخش می‌شوند.

آیا تا به حال از بمب کثیف استفاده شده است؟

خیر، به گفته شورای روابط خارجی در سال ۱۹۹۵ میلادی شبه نظامیان چچنی یک بمب کثیف را در پارکی در مسکو جاسازی کردند، اما نتوانستند آن را منفجر کنند. گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر آن که سازمان‌های تروریستی مانند القاعده یا داعش بمبی کثیف ساخته یا در تلاش برای ساخت آن بوده اند، اما هیچ یک از آن گروه‌ها چنین بمبی را منفجر نکرده‌اند.

آیا مواد هسته‌ای در یک بمب کثیف کشنده هستند؟

وزارت امنیت داخلی ایالات متحده اشاره می‌کند که بعید است یک بمب کثیف بتواند دوز‌های بالایی از تشعشعات را ارسال کند تا "بر تعداد زیادی از مردم از نظر سلامتی یا مرگ و میر تاثیر فوری داشته باشد".

دپارتمان خدمات بهداشتی ایالتی تگزاس دلیل آن را این گونه توضیخ می‌دهد: برای ساخت بمبی کثیف که قادر به ارسال دوز‌های کشنده تشعشع باشد به مقادیر زیادی محافظ از سرب یا فولاد نیاز است تا از کشته شدن سازندگان آن در حین ساخت بمب جلوگیری شود. با این وجود، به گفته این مرکز ایالتی در تگزاس استفاده از چنین مواد محافظی بمب را حجیم ساخته و کار را برای جابجایی یا جاسازی آن دشوارتر می‌سازد و احتمالا به تجهیزات سنگین و ابزار‌های کنترل از راه دور نیاز خواهد بود تا میزان انتشار تشعشعات را محدود سازد.

در مورد قرار گرفتن در معرض تشعشع وضعیت چگونه است؟

طبق داده‌های خدمات بهداشتی تگزاس تشعشعات تولید شده توسط یک بمب کثیف سطوحی از قرار گرفتن در معرض تشعشعات مشابه با مقدار دریافتی تشعشع در طول تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس برای دندان را ایجاد می‌کند. این مرکز می‌نویسد: "شبیه شکستن یک سنگ است. اگر کسی بخواهد سنگ بزرگی را به سمت شما پرتاب کند احتمالا به شما آسیب می‌رساند و ممکن است به شما آسیب فیزیکی وارد کند. اگر همان سنگ را بردارند و آن را به قطعات کوچک‌تر تقسیم کنند و سپس آن را به سمت شما پرتاب کنند احتمال این که آسیب واقعی به شما وارد شود بسیار کمتر است".

بر اساس گزارش وزارت امنیت داخلی ایالات متحده شدت ابتلا به بیماری بر اثر در معرض تشعشع قرار گرفتن در طول زمان افزایش می‌یابد. آن وزارتخانه می‌افزاید: "پیاده روی حتی در فاصله کوتاهی از صحنه (انفجار) می‌تواند محافظت قابل توجهی ایجاد کند، زیرا با فاصله گرفتن از منبع میزان دوز تشعشع به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. افراد هم چنین باید بینی و دهان خود را بپوشانند تا از بلع هر گونه تشعشعات جلوگیری کنند، برای فرار از هرگونه ابر گرد و غبار در داخل خانه قرار گیرند، لباس‌های خود را در کیسه پلاستیکی انداخته و سپس به آرامی پوست شان را بشویند تا آلاینده‌ها را از بین ببرند".