توافق بیروت و تل‌آویو بر سر میدان‌های گازی مشترک؛ چه کسی برنده شد؟

اقتصاد۲۴ - اسراییل و لبنان، به توافقی تاریخی در تعیین مرز‌های آبی‌شان در دریای مدیترانه دست یافتند. این قرارداد، ۸۶۰ کیلومتر مربع از دریا را در سواحل این دو کشور پوشش می‌دهد. محل مورد مناقشه شامل بخشی از میدان گازی کاریش و بخشی از میدان قانا است که بهره‌برداری از آن‌ها تا به حال به دلیل اختلاف نظر‌ها و منازعات بین لبنان یا اسراییل ممکن نبود.

به گزارش «فراز دیلی » بر اساس این توافق که با میانجیگری ایالات متحده صورت گرفت، حق بهره‌برداری از میدان کاریش، در نزدیکی میادین گازی تامار و لویاتان، تمام و کمال به اسراییل تعلق گرفت. حق بهره‌برداری لبنان از میدان گازی قنا در حالی به رسمیت شناخته شد که طبق همین توافق برخی از درآمد‌های احتمالی از قنا که بخشی از آن در آب‌های اسراییل قرار دارد، به این کشور تعلق می‌گیرد. این کشور حالا ممکن است حدود ۱۷درصد از هر گونه سود حاصل از بهره‌برداری احتمالی از میدان قانا را حق خود بداند.

لبنان و اسراییل از زمان درگیری اول اعراب و اسراییل در سال‌ها ۱۹۴۹-۱۹۴۸ رسما در وضعیت جنگی قرار دارند. توافق مرز‌های آبی این دو کشور در حالی نوشته شد که هیچ مرز زمینی توافق شده‌ای بین آن‌ها وجود ندارد. پس از ۱۱ سال مذاکرات فرسایشی، توافق دو دولت در روز پنجشنبه به مناقشه چند دهه بر سر مرز‌های دریایی پایان داد. پیش از این توافق، حزب‌الله اسراییل تهدید کرده بود که بهره‌برداری از میادین گازی «پیش از توافق» را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت. اسراییل نیز چند پهپاد حزب‌الله را بر فراز تاسیسات نفتی‌اش سرنگون کرده بود.
منتقدان اسراییلی می‌گویند که دولت امتیازات بسیار زیادی به کشوری داده که در ۴۰سال گذشته دو جنگ بزرگ علیه آن انجام داده است. در لبنان نیز، حزب‌الله به دنبال این است که هرگونه سرزنشی را برای انجام معامله‌ای هرچند غیرمستقیم با دشمن دیرینش خنثی کند اصرار دارد که این توافقِ «فنی» هرگز به معنی تغییر مواضع سیاسی‌اش نیست. به نظر حامیان اما، توافق گازی لبنان و اسراییل، خطر درگیری با حزب الله بر سر ذخایر گاز را از بین برده و می‌تواند به طور بالقوه وابستگی لبنان به نفت ایران را کاهش دهد.

اسراییل چه نفعی برد؟

از نظر اقتصادی، این معامله به این معنی است که شرکت بهره‌بردار می‌تواند تقریبا بلافاصله و بدون ترس از هرگونه حمله در میدان کاریش، کار خود را آغاز کند. به طور طبیعی، اسراییل باید بتواند ظرف چند هفته بعد از آغاز عملیات بهره‌برداری، شروع به کسب درآمد کند.
از نظر سیاسی، «یائیر لاپید»، نخست وزیر کنونی این کشور استدلال کرده که این توافق باعث ارتقای ثبات منطقه می‌شود. «ما‌ها یحیی»، مدیر مرکز خاورمیانه کارنگی مستقر در بیروت، گفت: «این توافق به این معناست که هر دو کشور، حالا از حفظ آرامش در مناطق مرزی مشترک‌شان نفع اقتصادی می‌برند»؛ و این شاید مهم‌ترین مورد برای اسراییل باشد. درگیری گسترده بر سر میادین گازی، کل زیرساخت گازی اسراییل را تهدید می‌کرد و این احتمال حالا تا حد زیادی از بین رفته است.

چه سودی برای لبنان دارد؟

اگرچه هیچ‌کس دقیقا نمی‌داند که چه مقدار گاز در میدان قانا وجود دارد، در حال حاضر ارزش آن در مجموع حدود ۳میلیارد دلار برآورد می‌شود. این می‌تواند سالانه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار برای لبنان به ارمغان بیاورد. با این حال، لبنان از بهره‌برداری گاز در قانا فاصله زیادی دارد. این کشور قراردادی با غول انرژی فرانسوی توتال برای کار در این میدان منعقد کرده که به سال‌ها مطالعات اکتشافی و زیرساخت‌های بیشتری نیاز است. کارشناسان این حوزه می‌گویند که این اتفاق به احتمال زیاد تا پایان این دهه رخ نخواهد داد.

بیشتر بخوانید: امکان فراتر رفتن از توافق مرز‌های دریایی میان اسرائیل و لبنان

«مایک ازار»، تحلیلگر مستقر در واشنگتن و مدرس سابق اقتصاد بین‌الملل در دانشکده مطالعات بین‌الملل جان هاپکینز، در توییتر نوشت: «این توافق لزوما به کشف و بهره‌برداری لبنان از ذخایر نفت و گاز منتهی نمی‌شود. این توافق در نهایت برای اسراییل بسیار سودآورتر بود. آنچه لبنان به دست آورد اجتناب از مشکلاتی بود که در حال حاضر نمی‌تواند با آن مقابله کند».
سخنگوی حزب الله در واکنش به توافق تاریخی بین لبنان و اسراییل گفته: «وضعیت وخیم اقتصادی لبنان، روشن کرده است که تنها راه برای برون رفت از فروپاشی اقتصادی، میادین گازی ما است». این در حالی است که به عقیده کارشناسان، اگرچه درآمد گاز در نهایت بحران شدید اقتصادی لبنان را کاهش می‌دهد، اما احتمالاً سال‌ها طول خواهد کشید.

چه کسی برنده شد؟

هیچ کدام از این دو کشور در واقع برتر یا بنده این توافق نبودند. ناظران گفتند که اسراییل بیش از آنچه در ابتدا می‌خواست، قلمرو خود را واگذار کرد، اما در کوتاه‌مدت با فروش گاز تحت شرایط امنیتی بهبود یافته بیشترین سود را خواهد برد. لبنان نیز میدان گازی را به دست آورد، اما نمی‌تواند فورا از آن بهره برداری کند.
«آموس هوخشتاین»، نماینده ویژه آمریکا در امور انرژی بین‌المللی که بر سر این توافق مذاکره کرد، این هفته به چند رسانه گفت: «هر دو طرف می‌توانند در اینجا برنده شوند، زیرا هر دو طرف چیز‌های متفاوتی خواسته و به چیز‌های متفاوتی نیاز داشتند».