سازمان ۶۰ ساله به زانو درمی‌آید؟

بازار نفت به دلیل تحولات سیاسی اخیر تا جایی ملتهب شده که نگرانی‌هایی درباره انحلال اوپک، این سازمان نفتی ۶۰ ساله به وجود آمده است. سنگ بنای این نگرانی توسط آمریکا گذاشته شد اما عملکرد برخی اعضا به آن دامن زد.

اقتصاد24 - آمریکا با خروج از برجام در سال گذشته و آغاز تحریم‌های نفتی علیه ایران، سنگ بنای التهاب در بازار جهانی نفت که با تعهد کاهش تولید اوپک به تازگی سر و سامان یافته بود را بنا گذاشت. هدف، حذف نفت ایران از بازارهای جهانی بود و برای رسیدن به این هدف از برخی اعضای اوپک خواست تا تولید خود را برای جبران خلأ نفت ایران افزایش دهند. از اینجا بود که نقش اعضای اوپک در بازی سیاسی آمریکا آغاز شد و عربستان میزان تولید خود را به رقم بی‌سابقه ۱۱ میلیون بشکه در روز رساند. این شاید نخستین و جدی‌ترین اقدام عربستان برای همراهی با آمریکا برای حذف نفت ایران از بازارهای جهانی و به تبع آن پشت پا زدن به تعهد ۶۰ ساله اوپک بود.

البته به نظر می‌رسد حمایت عربستان از آمریکا همچنان ادامه دارد؛ به طوری که کاخ سفید در اطلاعیه‌ای که برای عدم تمدید معافیت‌هایی که به مشتریان نفتی ایران داده بود، صادر کرد به نقش عربستان اشاره کرده و تاکید کرده بود ایالات متحده آمریکا به همراه عربستان سعودی و امارات متحده عربی، سه تولید کننده بزرگ انرژی و هم چنین دوستان و شرکایمان متعهد شده‌ایم که بازار جهانی نفت را تأمین کنیم. ما توافق کرده‌ایم که اقداماتی به موقع را اتخاذ کنیم تا در صورت حذف نفت ایران از بازار، تقاضای جهانی برآورده شود.

بررسی وضعیت چهار عضو اوپک

آمریکا اما در حالی از عربستان و امارات، دو عضو اوپک، به عنوان متحدان خود نام برده است که در این سوی ماجرا دو عضو دیگر این سازمان، یعنی ایران و ونزوئلا قرار دارند که تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه آن‌ها در حال اجراست.

از سوی دیگر در ونزوئلا، دولت نیکلاس مادورو، رئیس جمهور این کشور با تحریم‌های آمریکا و بحران سیاسی روبروست که در آن آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی و عرب طرف خوان گوایدو، رهبر مخالفان را گرفته‌اند. ونزوئلا با خطر فروپاشی اقتصادی روبرو شده زیرا فعالیت بخش‌های هیدروکربن این کشور فلج شده است. در روزهای اخیر نیز وضعیت وخامت بیش‌تری پیدا کرده و مخالفان تحت حمایت بخش‌هایی از نیروهای مسلح و امنیتی، شورشی را برای سرنگونی دولت حاکم آغاز کرده‌اند. با این حال، دولت مادورو که از حمایت روسیه، چین و ترکیه برخوردار است، همچنان در قدرت باقی مانده است.

استراتژی کاهش تولید اوپک پلاس با هدایت عربستان سعودی همچنان اجرا می‌شود اما بخشی از موفقیت آن ناشی از تبعات منفی تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا بوده است. سطح بالای پایبندی این گروه به توافق کاهش تولید (۱۲۸ درصد) به دلیل افت عرضه این دو صادرکننده بزرگ بوده است. همزمان عربستان سعودی، امارات متحده عربی و روسیه نقش خود را حفظ کرده و طبق توافق، عرضه خود را محدود نگه داشته‌اند.

این اتفاقات همانند پازل کنار هم قرار گرفته و باعث شده است زنگ خطر انحلال اوپک برای برخی تحلیل‌گران به صدا دربیاید. موضوعی که بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان نیز بارها به آن اشاره کرده و در مراسم افتتاح بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران گفت: برخی کشورها به دنبال آن هستند تا سه عضو پایه‌گذار اوپک را تضعیف کنند که این موضوع منجر به از بین رفتن اوپک خواهد شد.

البته محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل اوپک در حاشیه نمایشگاه نفت در تهران اعلام کرد: ما در ۶۰ سال تأسیس اوپک تاکنون با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده‌ایم، اما همیشه آنچه به ما کمک کرده، اتحاد میان کشورها بوده و اگر این اتحاد را حفظ کنیم، باز هم بر مشکلات غلبه می‌کنیم.

اوپک روزهای سخت‌تری به خود دیده است

در این راستا، نرسی قربان - تحلیلگر ارشد حوزه انرژی - به تاریخ ۶۰ ساله اوپک اشاره کرد و به ایسنا گفت: تاریخ اوپک پر از مسائل گوناگون است. اوپک روزهایی را به چشم دیده است که در آن دو اعضای بنیانگذار این سازمان هشت سال با یکدیگر جنگیدند. همچنین این سازمان شاهد روزهایی است که عراق خاک کویت را تصرف کرد، اما همچنان به حیات خود ادامه داد.

وی با تاکید بر این‌که مسائل پیش آمده بازار نفت باعث فروپاشی اوپک نخواهد شد، اظهار کرد: البته نمی‌توان انکار کرد که مسائل سیاسی بین اعضا بر ساختار اوپک فشار وارد می‌کند.

این تحلیلگر حوزه انرژی با اشاره به هدف تشکیل اوپک، توضیح داد: اوپک ساخته نشد تا اعضا علیه یکدیگر اقدام کنند، در واقع از آنجا که در سال‌های دهه ۵۰ و دهه ۶۰ میلادی شرکت‌های بین‌المللی نفتی در حق تولیدکنندگان نفت اجحاف می‌کردند، این سازمان بنیانگذاری شد تا از اعمال فشار خارجی بر اعضا جلوگیری کند.

قربان با بیان این‌که بودن اوپک بهتر از نبودن آن است، افزود: تصمیماتی که در اوپک گرفته می‌شود، جمعی است. تاکنون عربستان سعودی و امارات متحده عربی به طور صریح در جلسات این سازمان اعلام نکرده‌اند که تولید خود را با هدف جایگزینی با نفت ایران افزایش خواهند داد.

وی با تاکید بر این‌که اوپک دورانی را به خود دیده که از این دوران هم سخت‌تر هم بوده، اظهار کرد: زمانی عراق چاه‌های نفت کویت را آتش زد، اما اوپک به حیات خود ادامه داد. البته ممکن است عربستان سعودی اقداماتی را علیه ایران انجام دهد اما این موضوع هنوز در جلسات اوپک مطرح نشده است و به نظر من فروپاشی اوپک به دلیل این مسائل رخ نخواهد داد و تنها فشاری بر ساختار آن وارد خواهد شد.

منبع: ایسنا