آیا آب در تهران جیره‌بندی خواهد شد؟

اقتصاد۲۴- در روز‌هایی که ناآرامی و اعتراضات حتی بر بازی‌های ایران در جام جهانی سایه انداخته، بحرانی بزرگ‌تر جامعه ایران را تهدید می‌کند؛ بحران آب. روز گذشته وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه فعال در حوزه آب با ارسال پیامک به شهروندان نقاط مرکزی ایران از آن‌ها خواستند با صرفه‌جویی از این بحران عبور کنند. آیا شرایط به گونه‌ای شده که وزارت نیرو دست‌ها را بالا برده است؟

به گزارش پیام ما، سد‌هایی که آب تهران را تامین می‌کنند با عنوان سد‌های پنج‌گانه معروف شده‌اند؛ امیرکبیر، لتیان، ماملو، لار و طالقان. ناگوار اینکه هر پنج سد در آذر ماه وضعیت نگران‌کننده‌ای دارند. بر اساس خبر‌هایی که در یک هفته گذشته در این باره منتشر شده ذخیره آب سد ماملو با کاهش ۷۰ درصدی نسبت به میانگین سال گذشته مواجه شده است. به این ترتیب حجم مفید مخزن این سد که ۲۲۲ میلیون متر مکعب است در حال حاضر ۴۶ میلیون متر مکعب آب دارد. سد امیرکبیر نیز این روز‌ها کاهش ۵۰ متری سطح آب نسبت به تراز بیشترین بهره‌برداری را تجربه می‌کند. درباره سد طالقان نیز با کاهش ۳۳ درصدی مواجه هستیم و در حالی که حجم مفقد مخزن این سد ۳۲۰ میلیون متر مکعب است، میزان کنونی ذخیره آب سد طالقان به ۱۶۸ میلیون متر مکعب می‌رسد. سد لتیان دیگر سد تهران هم اوضاع خوبی ندارد و بنا بر خبر‌های منتشر شده حجم آب این سد تنها در هفته گذشته یک میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده است. سد لار به عنوان آخرین سد از این سد‌های پنج‌گانه نیز با کاهش ۶۰ درصدی ذخیره آب نسبت به میانگین پنج ساله مواجه است. همین موضوع هم باعث شده زنگ خطر بحران آبی در پایتخت زده شود و مسئولان به شکل مداوم و پیوسته از شهروندان بخواهند در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.

این روز‌ها باران نمی‌بارد و حجم ذخیره سد‌ها هم کفاف مصرف پایتخت‌نشینان را نمی‌کند. یکی از نگرانی‌هایی که برای فعالان حوزه آب و کارشناسان این حوزه به وجود آمده، تامین آب از منابع زیرزمینی است. عددی که به گفته سخنگوی صنعت آب در حال حاضر به عدد ۵۰ درصد رسیده است؛ بنابراین آنچه امروز ساکنان تهران مصرف می‌کنند تنها ۵۰ درصدش از آب‌های سطحی است و نیم دیگر آن از آب‌هایی است که باید در نگهداشت و مصرف آن بیشترین وسواس و حساسیت را به خرج دهند. هر چند به نظر می‌رسد با وجود هشدار‌های مداوم همچنان مدیریت مصرف آب در تهران چندان جدی گرفته نمی‌شود و ۱۲.۵ درصد خانوار‌ها در شمار بدمصرف‌ها قرار می‌گیرند.

کاهش ۷۰ درصدی بارش در تهران

در این میان به گزارش اعتماد ، آمار و اطلاعاتی که فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب ارایه داده، نشان می‌دهد بر اساس ایستگاه‌های وزارت نیرو میزان دریافت آب‌های جاری ۲۸ میلیمتر است که در مقایسه با متوسط بلندمدت نیم قرن گذشته، ۱۶ درصد کاهش بارندگی رخ داده است.  

در حال حاضر ۳۸درصد سد‌های ایران پر هستند. این عدد معادل ۱۸ میلیارد مترمکعب آب است. اما نکته این است که میزان انباشت آب مخازن سد‌ها فقط ۲ درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است. به گفته سخنگوی صنعت آب، سد‌های مهم از ۱۰ تا ۷۰ درصد پرشدگی داشته‌اند؛ اما تهران با کاهش ۷۰ درصدی بارندگی روبه‌رو است. عددی که نسبت به سال گذشته ۲۱ درصد بیشتر شده است.  

چند روز قبل نیز خبرگزاری صداوسیما از کاهش ذخایر سد لتیان خبر داد و گزارشگر این رسانه در یک ارتباط تصویری زنده اعلام کرد که «ارتفاع حجم آب سد لتیان ۱۹ میلیون مترمکعب پایین‌تر از تراز طبیعی است که نسبت به هفته گذشته، یک میلیون مترمکعب کاهش داشته و این میزان آب بدون در نظر گرفتن آب سایر سدها، به اندازه مصرف ۶ روز شهروندان است.» هرچند این ادعا به سرعت تکذیب شد، اما شرایط سد‌های تهران آن‌گونه که شرکت آب منطقه‌ای تهران روایت کرده چندان هم روبه‌راه نیست.

در حال حاضر در تهران ۵۰ درصد از آب زیرزمینی و ۵۰ درصد از آب سطحی استفاده می‌شود. سخنگوی صنعت آب با اشاره به وضعیت منابع آبی تهران می‌گوید: ما در حال حاضر در تهران به بارش پاییز و زمستان امیدواریم تا طبق سال‌های نرمال دوباره مخازن به شرایط مطلوب برسد، اما در صورت تداوم شرایط کنونی اوضاع بحرانی خواهد شد. قاسم‌زاده تاکید دارد که تمام تلاش وزارت نیرو این است که قطعی آب اتفاق نیفتد. برای عبور از این شرایط باید بارندگی داشته باشیم، اما اگر این اتفاق نیفتد و کاهش بارندگی تداوم داشته باشد مشکل‌آفرین خواهد بود. تمام تلاش ما این است که آب در تهران جیره‌بندی نشود. ضمن اینکه ۴۵ درصد بارش‌ها نیز در فصل پاییز خواهد بود بنابراین امیدواریم که مخازن تغذیه شوند. 

مخازن سد‌های تهران چقدر آب دارند؟

بنا برگزارش پیام ما ، فیروز قاسم‌زاده، اما سخنگوی صنعت آب در نشست خبری خود با خبرنگاران درباره ذخایر سدهای تهران گفت: اکنون سدهای تهران ۷۰ درصد کاهش بارندگی دارند و مخازن ۱۶ درصد پر هستند که ۲۱ درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. به گزارش «ایلنا» به گفته این مقام مسئول از ابتدای سال آبی به طور متوسط ۲۸ میلی‌متر بارندگی داشته‌ایم که نسبت به متوسط بلندمدت (۵۴ ساله) ۱۶ درصد کاهش داشته، البته میزان بارندگی مشابه سال گذشته بوده و اختلاف اندک است.
قاسم‌زاده با بیان اینکه علی‌رغم کاهش بارندگی ورودی به مخازن سدها نسبت به سال گذشته ۱۳ درصد رشد داشته، اضافه کرد: میزان آب ورودی به سدهای کشور در حال حاضر ۲.۷ میلیارد متر مکعب است.
سخنگوی صنعت آب رقم خروجی از سدها را ۳.۸ میلیارد متر مکعب عنوان کرد و گفت: ۵ درصد آب کمتری از مخازن سدها خارج شده است.

هم چنین بر اساس اطلاعیه شرکت آب منطقه‌ای تهران، حجم مخازن سد‌ها در پنجم آذر امسال ۲۹۹ میلیون مترمکعب بوده و در روز مشابه سال گذشته این عدد معادل ۳۸۶ میلیون مترمکعب ثبت شده است که اختلاف آن ۸۷ میلیون مترمکعب کسری مخزن را نشان می‌دهد.
البته در شرایط نرمال در سد‌های تهران باید بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب ذخیره آبی وجود داشته باشد که در حال حاضر بیش از ۲۸۰ میلیون مترمکعب کمبود ذخایر آبی در سد‌های استان تهران مشاهده می‌شود که این کاهش‌ها به دلیل خشکسالی‌های پی در پی در استان تهران و استفاده از ذخایر آبی سد‌ها در طول سال اتفاق افتاده است.

بیشتر بخوانید: سرنوشت تلخ سد گتوند حالا در انتظار سد چم‌شیر

این شرکت اعلام کرد: «سال آبی گذشته نیز وضعیت مناسبی از نظر ذخیره سد‌های پنج‌گانه تهران نداشته‌ایم و در تمام سد‌های تحت پوشش با کاهش در ورودی مخازن سد‌ها مواجه هستیم. در مجموع شرایط برای هر پنج سد زیر حد نرمال و کمتر از میانگین است و تمام سد‌ها شرایط مشابهی را نسبت به سال‌های قبل از نظر کاهش میزان آورد و بارندگی تجربه می‌کنند.»
 آخرین وضعیت از سایر سد‌های تهران به این‌گونه است: «کاهش حجم سد‌های امیرکبیر ۱۷ میلیون مترمکعب، لتیان ۶ میلیون مترمکعب، لار ۵ میلیون مترمکعب، طالقان و ماملو هر دو ۲۹ میلیون مترمکعب نسبت به سال قبل است و بارش‌ها نیز تاکنون کمتر از میانگین و زیر نرمال بوده و تاکنون بارش قابل توجهی اتفاق نیفتاده است.»

شرکت آب منطقه‌ای در خصوص افزایش دما در آذرماه هم اعلام کرده: «سازمان هواشناسی افزایش دمای بین نیم تا یک و حتی دو درجه سانتیگراد را تا نیمه دوم آذر پیش‌بینی کرده است؛ البته این مساله در مناطق مختلف کشور متفاوت بوده، اما آنچه مسلم است، این روند نیز تا نیمه اول آذرماه همراه با افزایش میانگین دما ادامه خواهد بود.» همچنین با در نظر گرفتن میزان بارندگی، می‌توان گفت که «از ابتدای سال آبی جاری (۱۴۰۲-۱۴۰۱) میزان بارش‌ها نسبت به سال آبی قبل از آن ۵۹ درصد و نسبت به بازه بلندمدت ۷۰ درصد کاهش یافته است.»

جابه‌جایی بارش‌ها

سخنگوی صنعت آب معتقد است که موضوع تغییر اقلیم در سطح همه کشور‌ها و البته کشور‌های منطقه است. او می‌گوید: در حال حاضر در تمام دنیا تغییر اقلیمی حاکم است و کشور‌های خاورمیانه نیز طی ۲۰ تا ۴۰ سال آینده بدترین شرایط را تجربه می‌کنند یعنی در برخی مناطق رشد بارش و در برخی نقاط کم‌بارشی را شاهدیم. مثلا در استان‌های فارس، بوشهر، یزد، کهگیلویه رشد خوبی داریم، اما در سیستان و بلوچستان، تهران، قزوین، قم، همدان بارش کاهش یافته است. این جابه‌جایی بارش در دیگر کشور‌ها نیز رخ داده است.
قاسم‌زاده درباره میزان ورودی آب از سوی افغانستان به ایران هم گفت: در حال حاضر سد کمال خان شرایط مطلوب ندارد بنابراین افغانستان مطابق قبل رهاسازی آب را انجام نمی‌دهد طبق رایزنی‌هایی که داریم باید این اقدام صورت گیرد و مشکل سازه‌ای که قرار بود اصلاح شود باید اجرایی شود. به گفته او در حال حاضر هیچ ورودی از سمت افغانستان به چاه‌نیمه‌های سیستان و بلوچستان نداریم.