روایت پیدا شدن دو توله یوزپلنگ در توران؛ آیا پای قاچاقچیان در میان است؟

اقتصاد۲۴- یک روز مانده به «روز جهانی یوزپلنگ» که چهارم دسامبر است، دو توله یوز ماده در توران پیدا شدند. این دو توله را یک چوپان به پاسگاه محیط‌بانی تحویل داد و از همان زمان هم ابهامات بسیاری درباره‌شان مطرح شد. از چگونگی تولد یوز‌ها در پاییز گرفته تا چرایی بودن آن‌ها در دست چوپان. آنطور که مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست می‌گویند تاکنون خبری از مادر این دو توله یوز که سه هفته از عمرشان می‌گذرد و حالا نامشان «توران» و «آذر» گذاشته شده در دست نیست.

پیدا شدن این دو توله و ماده بودن هر دو در کنار امیدواری برای تکثیر این گونه در معرض انقراض، نگرانی‌هایی را هم به دنبال داشت. جدا شدن توله‌ها از طبیعت و زیستگاهشان مهمترین نگرانی بوده. آنطور که بهرام‌علی ظاهری، مدیرکل محیط زیست استان سمنان گفته؛ این دوقلو‌ها در سه هفته اخیر از شیر مادر خودشان تغذیه کردند در نتیجه وضعیت خوبی از لحاظ فیزیکی دارند و دامپزشکان هم مراقب این دو توله هستند: «آن‌ها هم اکنون به سایت پنج هکتاری نگهداری یوز‌ها در منطقه حفاظت شده توران منتقل شدند و تیم دامپزشکی نیز در محل حضور دارد. همچنین این یوز‌ها اولین وعده‌های غذایی‌شان را از شیر خشک تغذیه کردند.»
چوپانی که این دو توله را به پاسگاه محیط‌بانی تحویل داده در روایتی گفته «صدای توله یوز‌ها را از پشت بیشه شنیدم. ترسیدم سگ‌ها آن‌ها را بخورند. برای همین رفتم و آن‌ها را به آغل آوردم.» زمان دقیق گرفتن یوز‌ها توسط چوپان هنوز مشخص نیست و این در حالی است که شائبه قاچاق یوز‌ها هم در این میان مطرح شده است. با این حال آنچه بیش از همه باعث نگرانی فعالان حوزه حیوانات شده، ناتوانی برگشت این یوز‌ها به طبیعت است و این جداسازی که هنوز دلایل آن به صورت مشخص عنوان نشده بیش از هر چیز باید مورد توجه قرار گیرد.

تغییر اقلیم دلیل به دنیا آمدن یوز‌ها در پاییز؟

از ابتدای پیدا شدن توله‌ها، یکی از نکات مهم درباره آن‌ها زمان به دنیا آمدنشان بود. یوز‌ها اغلب در پاییز زایمان نمی‌کنند و در بهار توله‌هایشان را به دنیا می‌آورند و حالا آنطور که مرضیه موسوی، کارشناس پستانداران گوشتخوار دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست به ایسنا گفته، به دنیا آمدن آن‌ها در این فصل و از طرف دیگر جدا شدن آن‌ها از طبیعت باعث شده تا اتفاق خوبی برای این دو توله یک ماهه رخ ندهد: «به نظر می‌رسد شاید علت تاخیر در زادآوری با توجه به فاصله طولانی بین فصل بهار تا پاییز تغییر اقلیم باشد. تغییر اقلیم و خشکسالی در پدیده‌های زیست‌شناختی گونه‌ها مانند تولید مثل حیات وحش یا گل‌دهی گیاهان بی‌تاثیر نیست، اما باید بررسی کرد که آیا می‌توان این تاخیر در زادآوری را تنها به پای تغییر اقلیم گذاشت یا خیر؟»

او همچنین تحویل یوز‌ها توسط چوپان را دلیلی بر کمبود آموزش دانسته و در ادامه گفته: «در توران اقدامات بسیاری در جهت آموزش جوامع محلی انجام شده است. این اتفاق نشان می‌دهد که ما هنوز برای آموزش و آگاه‌سازی جوامع محلی عقب هستیم و به حد کافی این کار درست انجام نشده است. تلاش بیشتری باید در جهت آموزش جوامع محلی مانند دامداران وچوپانان -که جامعه هدف ما هستند- صورت بگیرد. چراکه تنها منطقه باقیمانده و دارای اهمیت به لحاظ زادآوری یوزپلنگ «توران» است. چوپان کار اشتباهی در جدا کردن توله یوز‌ها در طبیعت انجام داده است. در صورت مشاهده آن‌ها بدون مادر باید به محیط زیست گزارش می‌کرد، نه اینکه به برداشتن آن‌ها اقدام کند. احتمال آن وجود داشت که مادر توله‌ها به دنبال غذا رفته باشد، بدین جهت محیط‌بانان از دور به رصد توله‌ها می‌پرداختند و در صورت نیامدن مادر چاره‌ای می‌اندیشیدند.»

او جدا کردن توله‌ها از مادر و زیستگاه را اتفاقی غیرقابل جبران دانسته چراکه وقتی یوزی از طبیعت جدا شود و دست انسان به آن‌ها خورده و بوی انسان بگیرند، مادرشان دیگر آن‌ها را قبول نخواهد کرد و نمی‌توان در طبیعت رهایشان کرد. اکنون با دو چالش تولدشان در این فصل و جدا شدن از طبیعت مواجه هستیم: «این توله‌ها یک ماهه و بسیار نابالغ هستند. به عبارتی جداشدن از مادر برای آن‌ها خیلی زود بوده است. سازمان تمام تلاش خود را در جهت زنده ماندن آن‌ها انجام می‌دهد. اکنون در پاسگاه محیط‌بانی منطقه هستند و هنوز مشخص نیست که آیا به تهران منتقل خواهند شد یا نه؟»

در ۴۸ ساعت گذشته اثری از مادر دیده نشده

توله‌ها به دلیل سرد بودن هوا، سن پایین و به منظور حفظ جانشان، حدود نیمه شب به پاسگاه محیط‌بانی منتقل شدند. این را حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفته است. او همچنین تاکید کرده که انگیزه چوپان و اینکه سرنوشت توله‌ها چه خواهد شد، در دست بررسی است.
با این وجود صحبت‌هایی از انتقال آن‌ها به تهران در میان بود که حمیدرضا ابدالی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش با بیان اینکه تصمیم‌گیری نهایی در این راستا انجام نگرفته گفت: «ولی احتمالاً ابتدا از توران به سمنان و سپس به پردیسان تهران منتقل می‌شوند.»

او همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا این دو توله یوز ماده در آینده می‌توانند زوج مناسبی برای پیروز و بقای این حیوانات شوند، گفت: «در حال حاضر اگر هم این دو توله یوز به پردیسان تهران منتقل شوند، در یک محیط مشترک با پیروز قرار نمی‌گیرند. چرا که پیروز سن بالاتری دارد، ولی در آینده احتمال انتخاب دو توله یوز به عنوان زوج برای پیروز وجود دارد.»

جدا شدن توله‌ها از طبیعت و نبودن اثری از مادرشان از جمله دیگر مشکلاتی است که در حال حاضر وجود دارد. ابدالی می‌گوید: «طی ۴۸ ساعت گذشته دوربین‌های مداربسته هیچ اثری از مادر این دو توله یوز ثبت نکرده‌اند و این احتمال وجود دارد که مادر آن‌ها با وجود سگ گله چوپان از محل متواری شده باشد و همچنین هیچ اثری از تلف شدن مادر این دو توله یوز توسط دوربین‌ها ثبت نشده و این جای خوشحالی دارد و اطمینان نسبی می‌دهد که مادر توله‌ها زنده باشد. این در حالی است که قبل از شناسایی دو توله یوز جدید، دو یوز ماده که هر کدام ۴ توله داشتند در زیستگاه توران زندگی می‌کردند و شناسایی توله‌های جدید نشان می‌دهد زیستگاه آمادگی پذیرش این جانوران را دارد.»

بیشتر بخوانید: تولد ۲ توله یوزپلنگ در پارک ملی توران

پیدا شدن این دو توله همزمان با روز جهانی یوزپلنگ بود. زمانی‌که از سال ۲۰۱۰ برای توجه به این حیوان و اهمیتش انتخاب شد. این در حالی است که وضعیت و تعداد یوزپلنگ‌ها در دنیا بسیار نگران‌کننده است، زیرا این گربه‌سانان ارزشمند با خطر انقراض روبه‌رو هستند. آنطور که ایسنا نوشته، طبق بررسی‌های اخیر، امروزه حدود ۷۰۰۰ قلاده یوزپلنگ در طبیعت جهان باقی مانده است. همین موارد هم دلیلی بوده تا در سال ۲۰۱۶ میلادی یوزپلنگ به عنوان گونه آسیب‌پذیر در لیست قرمز «آی یو سی ان» (اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت) قرار گیرد.

یوزپلنگ‌ها توسط عوامل متعددی مانند از بین رفتن زیستگاه و چندپارگی جمعیتشان تهدید می‌شوند. نابودی زیستگاه بر اثر افزایش فعالیت‌های انسانی و نیاز به زمین بیشتر برای کشاورزی و صنعت و راه‌کشی رخ داده و از سوی دیگر، گله‌های ساکن در این زیستگاه‌ها توسط انسان‌ها تهدید می‌شوند و افزایش تفنگ‌های شکاری میان مردم آفریقا باعث کاهش شدید طعمه‌های یوز‌های این قاره شده است. نابودی زیستگاه باعث راندن یوز‌ها از یک ناحیه به ناحیه دیگر نمی‌شود بلکه یوز‌های ناحیه نابود شده را برای همیشه منقرض می‌کند.

علاوه بر این، مرگ و میر توله‌ها در یوز بسیار بالا است و کمتر از ۱۰ درصد توله‌های به دنیا آمده به سن بالای یک سال و نیم می‌رسند. مهم‌ترین دلیل‌های چنین مرگ و میری، کشته شدن توسط درندگانی، چون شیر، بیماری، رها شدن و کمبود غذا است. در بسیاری موارد، مادر به دلیل آن که خود غذایی برای خوردن نداشته و کاهش وزن پیدا می‌کند، توله‌هایش را رها می‌کند. حالا ما با دو توله در توران روبه‌روییم که معلوم نیست آیا مادرشان آن‌ها رها کرده؟ آیا برای قاچاق شدن از طبیعت جدا شده‌اند و یا منتظر مادرشان بودند تا با غذا برگردد؟ ما حالا با توران و آذر روبه‌روییم که امکان برگشت به طبیعت از آن‌ها سلب شده و به دلیل ماده بودنشان، جمعیت یوز‌های ایران، شانس به دست آوردن یوز‌های طبیعی از آن‌ها را از دست داده است. با این وجود پیدا شدن این دو توله نشان از جمعیت یوز زادآور در توران دارد و حالا تنها باید امیدوار بود که روند حفاظت از آن‌ها به درستی طی شود.