جنگ طلا در قره‌باغ؛ انگلیسی‌ها در منطقه چه می‌کنند؟

اقتصاد۲۴ - با سفر ریچارد مور، رئیس سرویس مخفی اطلاعاتی ام آی ۶ انگلیس، به ارمنستان و دیدار وی با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، تنش فعلی در قره باغ کوهستانی وارد مرحله‌ای سرنوشت ساز شده است. در مورد جزئیات این دیدار خبر دقیقی منتشر نشده و صرفا به ذکر این موضوع اکتفا شده که دو طرف در مورد موضوعات مربوط به امنیت بین المللی و منطقه‌ای گفتگو کرده اند. اما چه موضوعی باعث شده تا رئیس ام آی ۶ در بحبوحه اعتراض‌ها و اعتصاب‌های بی سابقه سرتاسری در انگلیس که در نیم قرن اخیر تاکنون بی سابقه بوده است، سراسیمه به ایروان سفر کند.

به نظر می‌رسد تداوم بحران قره باغ کوهستانی (آرتساخ) و بی نتیجه ماندن نقشه‌های باکو، ترکیه، اسرائیل و انگلیس برای شکستن مقاومت مردم آرتساخ و نفوذ به این منطقه حساس و تصاحب معادن طلا، مس و مولیبدن منطقه مذکور که در مجموع بیش از ۶۰ میلیارد دلار ارزش دارد، برای انگلیس چاره‌ای جز خروج از پشت پرده و عیان کردن نقش خود در این بحران باقی نگذاشته است.

بیش از شش روز است که گروهی از شبه نظامیان و ماموران امنیتی و اطلاعاتی جمهوری باکو در پوشش فعالان محیط زیست با اظهار نگرانی در مورد آلودگی زیست محیطی ناشی از فعالیت معادن طلای منطقه آرتساخ نظارت بر این معادن را خواستار هستند و رژیم علیف با قطع گاز به مدت چهار روز، اعلام منطقه پرواز ممنوع بر فراز جاده لاچین و آرتساخ، به راه انداختن پیکار‌های تبلیغاتی و رسانه‌های مختلف و فشار وارد کردن بر سربازان صلح بان روسیه و تحریک روحی و روانی آن‌ها برای دست به اسلحه بردن و ایجاد تنش و درگیری سعی می‌کند به هر نحو ممکن فرصتی برای نفوذ به این منطقه و کشتار صدهاهزار تن از ارامنه و در نهایت تسخیر معادن طلای آرتساخ و تقدیم آن‌ها به دولت انگلیس به دست آورد. تنها قربانی این رفتار‌های ضدانسانی حکومت باکو مردم عادی هستند که برای زندگی در یک منطقه کوهستانی دچار مشکل شده اند و بسیاری از بیماران ساکن در آرتساخ نیز با شرایط وخیمی دست و پنجه نرم می‌کنند.

شرکت انگلیسی Anglo-Asian Mining که از سال ۱۹۹۷ حقوق بهره برداری از سه معدن طلا در مناطق تحت کنترل ارامنه را به دست آورده بود محرک تمام این فتنه انگیزی هاست. سوال اساسی آن است که خاندان علیف بر چه اساسی از سال‌ها قبل از تسلط بر مناطق مذکور، حقوق استفاده از معادن یادشده را به انگلیسی‌ها واگذار کرده بودند و بابت این خوش خدمتی چه وعده‌ها و کمک‌هایی دریافت کرده بودند. این شرکت که تا سه روز قبل در این زمینه سکوت کرده بود، سرانجام بیانیه‌ای صادر کرد و خواستار بهره برداری از معادن طلای منطقه وجنلی و سایر مناطق قره باغ کوهستانی شد که همگی فاصله بسیار اندکی از مرز ایران دارند و در صورت تسلیم شدن ارمنستان و حضور و فعالیت این شرکت انگلیسی در منطقه مذکور تهدید امنیتی تازه‌ای برای جمهوری اسلامی شکل خواهد گرفت. Anglo-Asian Mining پس از پایان جنگ ۴۴ روزه قره باغ هم بیانیه‌ای صادر کرده و از اشتیاق خود برای آغاز سریع فعالیت در منطقه مذکور خبر داده بود.  

قره باغ کوهستانی و نواحی اطراف آن سرشار از ذخایر طلا، مس و سایر فلزات ارزشمند است و طی چندین دهه، درآمد‌های معدنی این بخش به تقویت جمهوری قره باغ کوهستانی و ارامنه ساکن در آن کمک کرد. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۹، حدود ۱۳ درصد از تولید ناخالص قره باغ کوهستانی حاصل استخراج منابع مختلف معدنی بوده که آن را به منبع اصلی درآمد‌های مالیاتی آرتساخ تبدیل کرده است. در طول جنگ در قره باغ کوهستانی، ارامنه کنترل خود بر بخش زیادی از این معادن سودآور و بیشتر نیروگاه‌های برق آبی را از دست دادند و حالا علیف قصد دارد به علت فشار انگلیس باقی مانده معادن آرتساخ را نیز تقدیم لندن کند. ولی فعلا با مقاومت مردمی و نیز ایستادگی نیرو‌های صلح بان روسیه مواجه شده است.

اگر ارامنه کنترل آرتساخ و معادن طلای این منطقه را به انگلیس و باکو واگذار کنند، از نظر اقتصادی به شدت تضعیف شده و توان مقاومت و ایستادگی ارمنستان در برابر تجاوزات مکرر باکو نیز کاهش می‌یابد. شکست ارمنستان از باکو در آرتساخ زمینه را برای اشغال بخش‌های بیشتری از این کشور فراهم می‌آورد و به تهدید تمامیت ارضی ارمنستان در جنوب این کشور و استان حساس سیونیک می‌انجامد، استانی که باکو، ترکیه، اسرائیل و انگلیس برای گذراندن دالان تورانی ناتو از آن برنامه ریزی‌های جدی دارند. وزیر جنگ ترکیه نیز اخیرا تصریح کرده ارتش اردوغان که برای آموزش نظامیان باکو وارد این کشور شده تا زمان باز شدن دالان مذکور در جمهوری باکو باقی می‌ماند. نتیجه این تحول قطع مرز ایران و ارمنستان، محاصره ایران توسط کشور‌های به اصطلاح جهان ترک، افزایش توان باج گیری و چانه زنی کشور‌های غربی، اردوغان و علیف در برابر ایران، تشدید تهدید نیرو‌های تکفیری، وهابی، نظامیان ناتو و تجزیه طلبان مزدور و در نهایت حذف ایران از مسیر‌های ترانزیتی کالا و انرژی و خسارات سنگین اقتصادی و امنیتی برای کشور خواهد بود.

در این شرایط سکوت سهمگین مقامات جمهوری اسلامی ایران عجیب و غیرقابل درک است. تحولات آرتساخ نسبت مستقیمی با امنیت و تمامیت ارضی کشور دارد و موفقیت باکو، ترکیه، اسرائیل و انگلیس در پیشبرد اهدافشان در این منطقه باعث خواهد شد، آن‌ها به سرعت برای توطئه‌های بعدی در استان سیونیک ارمنستان و سپس در مناطق آذری نشین ایران فعال شوند.  

بیشتر بخوانید: قره‌باغ، منطقه‌ای که خط قرمز تمامیت ارضی ایران است

شاید راز این سکوت در مداخله‌ها و نقش آفرینی برخی سهامداران شرکت انگلیسی Anglo-Asian Mining نهفته باشد که احتمالا لابی کثیف و قدرتمندی را در تهران شکل داده و مانع از نقش آفرینی فعالانه‌تر جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز می‌شوند.

در میان افرادی که از تجارت طلا با انگلیس سود می‌برند می‌توان به لیلا و آرزو علیف، دختران الهام علیف اشاره کرد که طبق اسناد پاناما میلیون‌ها دلار سود از این طریق به جیب خود سرازیر کرده اند. جان سنونوی آمریکایی، هفتاد و پنجمین فرماندار نیوهمپشایر (۱۹۸۳–۱۹۸۹) و رئیس کارکنان کاخ سفید در دوره رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا جرج بوش پدر هم ۹ درصد از سهام شرکت معدنی انگلیسی را در اختیار دارد. اما رضا وزیری، بزرگترین سهام دار Anglo-Asian Mining است و ۲۸ درصد از سهام شرکت مذکور را کنترل می‌کند. وی که قبل از انقلاب اسلامی در ایران مسئولیت‌های مختلف دولتی داشته، قبلا حقوق انحصاری استفاده از شش معدن طلای قفقاز را به دست آورده بود که سه معدن از این مجموعه در خاک ارمنستان قرار دارند. رضا وزیری به راحتی به نخست وزیر آذربایجان و وزیر نفت این کشور دسترسی دارد و باید روابط احتمالی وی با برخی شخصیت‌ها و افراد ذی نفوذ در داخل کشور مشخص شود. آیا این فرد با توجه به توان اقتصادی گسترده خود از جمله عوامل تاثیرگذار لابی آلوده باکو در تهران محسوب می‌شود؟ اگر پاسخ این سوال مثبت است، رضا وزیری چه پول پاشی‌هایی در تهران دارد و چه اشخاصی با دریافت پول از او اجازه نمی‌دهند جمهوری اسلامی ایران علیه حکومت ضدبشری علیف موضع گیری قاطع تری داشته باشد و تلاش برای نسل کشی ارامنه در آرتساخ را با قاطعیت محکوم کند؟  

در جریان تجمعات شبه نظامیان باکو در جاده لاچین تعدادی مزدور تجزیه طلب با پرچم باشگاه تراکتورسازی تبریز نیز مشاهده شده اند. نحوه حضور این افراد در تجمع مذکور و ارتباط آن‌ها با منافع انگلیس و باکو نیز پرسش مهم دیگری است که باید به آن پاسخ داده شود.  

جمهوری اسلامی باید تعلل و بی تصمیمی در ارتباط با تحولات حساس قفقاز را متوقف کند و در این زمینه رایزنی‌های گسترده‌ای با ارمنستان، روسیه، هند و چین به عمل آورد. تهدیدات محور شرارت ترکیه، باکو، انگلیس با پشتیبانی لجستیکی و رسانه‌ای رژیم صهونیستی در قره باغ روز به روز ابعاد گسترده‌تر و پیچیده تری به خود می‌گیرد و محاصره کنندگان آرتساخ که پیش از این تنها از دغدغه‌های زیست محیطی خبر می‌دادند به علت عدم برخورد قاطع از دو روز قبل خواستار حضور نیروی‌های امنیتی و نظامی جمهوری باکو در آرتساخ، تاسیس دفاتر گمرک و وزارت کشور در این منطقه و جلوگیری از انتقال هر گونه سلاح به آرتساخ توسط ارامنه برای دفاع از خود شده اند. عدم توقف این پیشروی تدریجی، تبعات بسیار خطرناکی برای آینده ارمنستان و هم پیمانان آن به خصوص روسیه و ایران خواهد داشت.

منبع: دیپلماسی ایرانی، احسان موحدیان