رمزگشایی از مذاکرات برجامی؛ باقری و امیرعبداللهیان در اردن

اقتصاد۲۴- حاشیه نشست بغداد ۲ برای مشارکت و همکاری به میزبانی امان پایتخت اردن میزبان مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیرخارجه ایران بود تا مذاکرات متوقف‌شده وین برای احیای برجام را مورد بحث و رایزنی قرار دهند. به نظر می‌رسد محور اصلی این دیدار بررسی آخرین روند مذاکرات احیای برجام و رفع تحریم‌ها و همچنین نوع موضع‌گیری برخی از مقامات اتحادیه اروپا و غربی درباره تحولات اخیر ایران بوده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، جوزپ بورل در جریان این دیدار که دیروز سه‌شنبه در منطقه «بحرالمیت» برگزار شد، از ضرورت بازگرداندن برجام خبر داد. با این حال او مدل احیای توافق را نه بر مبنای بسته پیشنهادی ماه اوت، بلکه بر اساس مذاکرات وین تشریح کرد. این به این معنی است که طرفین همچنان دچار اختلاف نظر هستند و نیاز به مذاکرات بیشتر -به ویژه با تاکید غرب بر مبنای لحاظ کردن متغیر‌های جدید- وجود دارد. دنیای اقتصاد در کشف مورس از گفتگو‌های بورل و امیرعبدالهیان به دشواری‌های احیای برجام اشاره کرده که ساعاتی بعد شاهد از غیب رسید و در اظهار نظر بایدن مبنی بر اینکه برجام مرده‌است، اما نمی‌توانیم آن را اعلام کنیم، منعکس شد.

در میز گفتگو چه گذشت؟

در این ملاقات امیرعبداللهیان ضمن اعلام آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای جمع‌بندی مذاکرات وین بر اساس پیش‌نویس بسته مذاکراتی که نتیجه ماه‌ها مذاکرات سخت و فشرده است به طرف‌های مقابل توصیه کرد که با پرهیز از سیاسی‌کاری و با اتخاذ رویکردی سازنده و واقع‌بینانه، تصمیمات سیاسی لازم را برای اعلام توافق بگیرند. وزیر امورخارجه ایران همچنین رویکرد کشور‌های غربی در حمایت از ناآرامی‌ها و وضع تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران به بهانه‌های واهی حمایت از حقوق بشر مردم ایران را محکوم کرد. وی حمایت از حقوق بشر را جزو اصول پایه‌ای انقلاب اسلامی دانسته و ضمن یادآوری رویکرد کشور‌های غربی در نقض حقوق بشر ملت ایران از جمله در همراهی با تحریم‌های غیرقانونی آمریکا، ریختن اشک تمساح از سوی این کشور‌ها در حمایت از حقوق مردم ایران را باورپذیر ندانست.

امیرعبداللهیان با تبیین موضع و رویکرد اصولی جمهوری اسلامی ایران در حمایت از تمامیت ارضی اوکراین و تاکید بر راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای خاتمه جنگ و حل بحران اوکراین، آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای رفع هر سوءتفاهم در تعامل مستقیم با طرف اوکراینی را نیز اعلام کرد. جوزپ بورل نیز در این ملاقات، با تشریح مواضع و رویکرد‌های اتحادیه اروپا در قبال جمهوری اسلامی ایران طی ماه‌های اخیر، موضوع برجام و مذاکرات هسته‌ای را جدا از سایر موضوعات در دستورکار دو طرف دانست و بر عزم اتحادیه برای پیشبرد و به نتیجه رساندن مذاکرات وین تاکید کرد.

توییت بورل

پس از این دیدار، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار توییتی به رمزگشایی از محتوای گفت‌وگوی خود با وزیر خارجه ایران پرداخت. بورل پس از پایان این دیدار که علی باقری مذاکره‌کننده ارشد ایران و انریکه مورا هماهنگ‌کننده مذاکرات ایران و ۱+۴ نیز حضور داشتند، نوشته است: توافق کردیم که کانال‌های ارتباطی را باز نگه داریم و برجام را بر اساس مذاکرات وین بازگردانیم. وی نوشت: در بحبوحه وخامت روابط میان ایران و اتحادیه اروپا دیداری ضروری با حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه ایران در اردن داشتم. بورل در ادامه مواضع مداخله جویانه کشور‌های اروپایی و اتحادیه اروپا در امور داخلی ایران افزود: (در این دیدار) بر ضرورت توقف فوری حمایت نظامی از روسیه و سرکوب داخلی در ایران تاکید شد.

تاکید بورل بر اینکه باید برجام را بر اساس مذاکرات وین و نه پیش‌نویس مذاکرات وین در ماه اوت احیا کنیم، نشانه‌ای از اختلاف نظر به‌ویژه درباره مسائل پادمانی است که مذاکرات را از اوت تاکنون در شرایط بن‌بست قرار داده است. در واقع از زمانی که مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بسته پیشنهادی خود را برای پاسخ ایالات متحده و جمهوری اسلامی بر روی میز گذاشت، ایران به این پیش‌نویس پاسخ منفی داد و مذاکرات از اوایل شهریور تاکنون در تعلیق قرار گرفته است. استدلال تهران این بود که توافق باید زمانی اعلام شود که مسائل پادمانی بین ایران و آژانس حل و فصل شده باشد تا تبدیل به اهرمی برای فشار بر ایران نشود. از این‌رو تا تعیین تکلیف این مساله اختلافات همچنان وجود خواهد داشت و طبیعتا احیای برجام هم دور از دسترس است.

بیشتر بخوانید:  سیگنال‌های برجامی؛ دیدار حسین امیرعبداللهیان و علی باقری با جوزپ بورل و انریکه مورا

در این میان هیات پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک روز قبل از دیدار بورل و امیرعبداللهیان تهران را ترک کردند. هنوز مشخص نیست جزئیات این دیدار‌ها چه بوده و آیا دو طرف توانسته‌اند به حل و فصل مسائل پادمانی به عنوان مهم‌ترین گره برجام دست پیدا کنند یا خیر. با این حال قرائن حاکی از آن است که طرفین هنوز آمادگی دستیابی به توافق را ندارند و همزمان هم تمایل ندارند سطح بازی را وارد یک حوزه پرتنش کنند. ایران و طرف‌های غربی می‌خواهند روزنه دیپلماسی همچنان باز بماند. اما اینکه خط قرمز کجاست پرسشی است که پاسخ آن را تا حدی خبرگزاری رویترز مورد اشاره قرار داده است: غنی‌سازی ۹۰ درصدی ایران. ایران هنوز این اقدام را در دستورکار قرار نداده و این مساله نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی هم به دنبال بستن روزنه‌ها برای احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ نیست. اگرچه رفتار ایران از زمان خروج ترامپ از برجام در اردیبهشت ۹۷ تاکنون این را نشان داده و بار‌ها به دنبال احیای توافق بوده است.

رمزگشایی نورمن

لارنس نورمن خبرنگار وال استریت ژورنال در رشته توییتی به رمزگشایی از توییت نسبتا مبهم جوزپ بورل پرداخت. نورمن در این رشته نوشت: برای همه کسانی که درباره این نشست انتظار معامله بزرگ دارند، سه نکته مهم وجود دارد: وخامت روابط اتحادیه اروپا و ایران کاملا واضح است. نخستین نکته کمک ایران به روسیه است. تنها نتیجه برجام باز نگه داشتن کانال‌های ارتباطی است، اما بدون پیشرفت و بدون تغییر. هیچ بحث اساسی درباره توافق وجود نخواهد داشت. اینکه درباره بازگرداندن برجام بر اساس مذاکرات وین صحبت به میان آمده، به این معنی است که ایران باید پیش‌نویس ماه اوت را بپذیرد. با وجود این هر کسی که نفهمد واقعیت درباره برجام تغییر نکرده است و چشم‌انداز واقعی احیای آن وجود ندارد، چه به صورت رسمی یا تفسیری، توهم زده یا ناصادق است.

با این حال و به فرض پذیرش بسته بورل در ماه اوت از سوی ایران، پرسش مهم‌تر این است که آیا غرب و به ویژه آمریکا دیگر تمایلی به پذیرش این بسته دارد یا خیر. به ویژه با توجه به بروز دو متغیر مهم جنگ اوکراین و ناآرامی‌های ماه‌های گذشته در ایران که هر دو بسیار مورد توجه غرب قرار گرفت و بار‌ها ضمن حمایت از اعتراضات در ایران اعلام کرد که برجام دیگر اولویت واشنگتن نیست و مسائل مهم‌تری روی میز است. اعمال بسته‌های تحریمی چندگانه در حوزه حقوق بشر نشان‌دهنده این رویکرد غرب است. در همین خصوص رابرت مالی مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای آمریکا طی ماه‌های گذشته بار‌ها از عدم مطلوبیت برجام برای آمریکا سخن گفته است. مالی دیروز سه‌شنبه در توییتی نوشت این اولین بار نبود که ایران به توافقی که روی میز بود و مورد نظر همه طرف‌ها قرار داشت پشت کرد. این مورد امید جمعی ما را برای بازگشت سریع و متقابل به اجرای برجام ازبین برد. اگرچه این الزاما به معنای شکست مذاکرات و از دستور کار خارج شدن برجام نیست، اما واشنگتن به دنبال لحاظ کردن متغیر‌های جدید در توافق است تا امتیازات کمتری را در میز مذاکره واگذار کند.

تلقی آمریکایی‌ها و به‌طور کلی غربی‌ها این است که اکنون زمان مناسبی برای تحت فشار قرار دادن تهران برای گرفتن امتیازات بیشتر است. پیش‌تر امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه اعلام کرده بود نیاز به بازنگری در توافق بر اساس متغیر‌های جدید داریم. لارنس نورمن در توییتی دیگر با طرح این سوال که دولت بایدن چه خواهد کرد، در توییتی نوشت: اگر ایران تقاضای پادمان را کنار بگذارد و متن بورل را بپذیرد، خیلی محتمل است که دولت بایدن اعلام کند علاقه‌ای ندارم. باید به سوالات به وضوح پاسخ دهید بر این مبنا می‌توانم بگویم که آیا پیشرفت کرده‌ایم یا خیر. باقی بیشتر چرخش‌های فریبنده است.