پشت پرده تشریفات و پروتکل رسمی چشمگیر در جریان سفر اسد

اقتصاد۲۴- سفر هفته جاری "بشار اسد" رئیس جمهور سوریه مسکو اولین بار با پروتکل‌های تشریفاتی و رسمی صورت می‌گرفت. حتی پیش از سفر او اطلاعیه‌ای صادر شده بود. روزنامه روسی ودوموستی در تاریخ ۶ مارس در مورد مقدمات این سفر رسمی گزارش داد. استقبال از اسد در ترمینال دولتی فرودگاه بین المللی ونوکووا فرش قرمز، گارد افتخاری و گروه ارکستر را شامل می‌شد. هم چنین، میخائیل بوگدانوف معاون وزیر امور خارجه، الکساندر یفیموف سفیر روسیه در سوریه و بشار الجعفری سفیر سوریه در مسکو منتظر ورود اسد بودند.

به نقل از المانیتور، این در حالیست که اسد پیش‌تر از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱ میلادی چهار بار به صورت مخفیانه به روسیه سفر کرده بود. همان گونه که کارشناسان روس خاطر نشان ساخته اند این سفر "تا حد امکان رسمی و عمومی" نه تنها "نشان دهنده وضعیت تغییر یافته جهانی است بلکه انتظارات خاص روسیه و سوریه از این مذاکرات را نیز نشان می‌دهد".

با این وجود، هنوز برخی از موارد عجیب و غریب وجود داشت. فیلم ملاقات اسد در فرودگاه برای جلوگیری از نشان دادن هواپیمایی که او را به مسکو انتقال داده ویرایش شده بود. برخلاف ادعای کارشناسان روس مبنی بر آن که اسد دیگر در معرض تهدید نیست به نظر می‌رسد رئیس جمهور سوریه با هواپیمای ایلیوشین ایل-۶۲ وزارت دفاع روسیه که توسط مقام‌های مختلف آن کشور استفاده می‌شود از یک مسیر انحرافی از طریق حریم هوایی اردن و ایران به ونوکووا انتقال یافته بود.

مسکو هم چنین تلاش کرد تا با افزودن مشارکت اسد در گلریزان بر روی مقبره سرباز گمنام در باغ الکساندروفسکی به همراه یک گارد افتخاری این دیدار را رسمی‌تر جلوه دهد. علاوه بر این، مذاکرات در کرملین با هیئت‌هایی شامل وزرای اقتصاد، دفاع و دارایی انجام شد.

بیشتر بخوانید: فیلم/ اسکورت هواپیمای حامل بشار اسد توسط جنگنده‌های اماراتی

با این وجود، پرسشی که بسیاری از کارشناسان سیاست خارجی مطرح می‌کردند بی پاسخ باقی ماند: چرا قوانین معمول پروتکل دیپلماتیک پیش‌تر رعایت نشده بود؟ چرا در سفر‌های پیشین کسی برای اسد فرش قرمز پهن نکرده بود و منتظر او نبود؟ آیا اهمیت اسد برای کرملین اکنون به طرز چشمگیری افزایش یافته است؟

این پرسش‌ها واقعاً مهم هستند، زیرا چنین تفاوت‌هایی اغلب سیاست خارجی خاورمیانه را تشکیل می‌دهند. دست کم دو دلیل را برای رویکرد تازه روسیه می‌توان بیان کرد.

نخستین مورد آن که مسکو سفر‌های اخیر اسد به امارات متحده عربی و عمان را بدون هیچ گونه حمایت از جانب روسیه در نظر گرفته است. دوم آن که روسیه تصمیم گرفت به اسد لطف کند، زیرا اسد نیز به موافقت روسیه برای ادامه تماس با ترکیه و دیدار احتمالی با اردوغان رئیس جمهور ترکیه و شریک تجاری مهم مسکو نیاز دارد.

اسد در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به قول روزنامه روسی کومرسانت به معنای واقعی کلمه از طرف روسی برای همه چیز تشکر کرد. با این وجود، چنین لفاظی‌های تحسین آمیزی از سوی اسد واقعا نشان دهنده موضوع مهم و تازه‌ای نیست. یک منبع "المانیتور" در دستگاه دیپلماسی روسیه خاطرنشان ساخت که در سفر‌های متعدد هیئت‌های روسی به دمشق برای آماده سازی مقام‌های دولتی سوریه به منظور گفتگو با مخالفان سوری اسد همواره همان آمادگی را برای پذیرش ایتکار عمل‌های روسیه ابراز کرده بود.

یک منبع آگاه که اطلاعات دست اولی از روابط روسیه و سوریه دارد می‌گوید یک روز پس از مذاکرات اسد و پوتین مشخص شد که نشست معاونان وزرای خارجه ترکیه، روسیه، ایران و رژیم سوریه به دلایل فنی به تعویق افتاده است. یک دیپلمات پیشین روس می‌گوید:"به نظر می‌رسد اسد اولتیماتوم پیشین خود را به ترکیه ارائه داده و به همین خاطر مذاکرات را رها کرده است".

از یک سو، شرایط زندگی در مناطق تحت کنترل دمشق کماکان رو به وخامت است و امید‌های مردم برای مشارکت روسیه در بازسازی سوریه از بین رفته است.

از این نظر، هر گونه امتیازی از سوی مسکو از دید اسد یک ضرورت نیست و او می‌تواند کماکان لجاجت کند. برعکس با توجه به جنگ در اوکراین این مسکو است که اکنون بیش از آن که اسد به حضور روسیه نیاز داشته باشد به سر پل سوریه و آزادی عمل در منطقه مدیترانه نیاز دارد.

از سوی دیگر، اسد در حال حاضر به طور فعال با بازیگران منطقه به تنهایی در حال تعامل است و کرملین از مانور‌های خاص و احتمالی در پشت سر خود بیم دارد همان طور که در تشدید اوضاع در ادلب در سال ۲۰۲۰ میلادی با توافق سوریه و امارات متحده عربی این موضوع آشکار شد.
مسکو به خوبی از نیاز فوری رژیم سوریه به تامین مداوم نفت و مصالح ساختمانی آگاه است، اما در تمام این سال‌ها هیچ عجله‌ای برای ارائه کمک نداشته است.

خویشتن داری مسکو به دلیل تهدید تحریم‌ها نبود بلکه بدان خاطر بوده که صاحبان کسب و کار انگیزه‌ای برای کار همراه با ضرر ندارند.

ظاهرا پس از تحریم‌های گسترده و زیان‌های ناشی از آن بازرگانان روس دلیل چندانی برای تجدیدنظر در موضع پیشین خود نمی‌بینند.