۲ سناریو پیش روی تورم؛ رونمایی از اثرات افزایش قیمت دلار در بهار

اقتصاد۲۴- تورم، غول سیاهی که برای دهه‌ها بر اقتصاد ایران سایه‌افکنده است، امسال نیز مهمان سفره‌های مردم است؛ همان‌طور که زنگ خطر آن حتی در نام‌گذاری سال ۱۴۰۲ «مهار تورم و رشد تولید» توسط رهبر معظم انقلاب نیز شنیده شد.
بنابر آخرین گزارش مرکز آمار ایران از تورم ماهانه در سال ۱۴۰۱، تورم ماهانه بهمن در کل نقاط کشور برابر با ۳.۵ درصد بوده و از ماه قبل حدودا ۰.۸ واحد درصد کمتر شده است. با این وجود سطح تورم مصرف کننده در این ماه همچنان بالا به حساب می‌آید. تورم ماهانه خوراکی‌ها در این مقطع برابر با ۴.۷ درصد بوده و از ماه قبل خود ۰.۶ واحد درصد بیشتر شده است.
وحید شقاقی، دانش آموخته دکتری اقتصاد از دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی تهران، در گفتگو با خبرآنلاین و در خصوص چشم‌انداز تورمی اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۲، گفت: «میانگین تورم ۵۰ ساله اقتصاد ایران حدود ۲۰ درصد است و میانگین تورم ۵ سال اخیر و از سال ۱۳۹۷ تاکنون، حدود ۴۰ درصد است. کشور‌هایی مانند ایران در ادبیات اقتصادی به ندرت پیدا می‌شوند و کشور‌های دنیا به ندرت تورم‌های دو رقمی و یا سه رقمی داشته‌اند. در ادبیات اقتصادی از تورم ۲ تا ۵ درصد، تورم خوب نام گذاری شده‌است و از تورم ۵ درصد به بالا تورم‌های بالا و بد هستند که منظور از آن تورمی است که مختل کننده تصمیم‌گیری‌های اقتصادی است.»

این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: «تورم آمریکا وقتی به ۹ درصد رسید بانک مرکزی این کشور تصمیم گرفت به هر نحوی که شده‌است و حتی ب تحمیل رکود به اقتصاد آمریکا و ضرر و زیان به بازار سرمایه و بورس آمریکا و تحمیل ضرر و زیان به بسیاری از بنگاه‌های فعال اقتصادی در اقتصاد آمریکا، تورم آمریکا را به ۲ درصد کاهش دهد و در این راه از ابزار نرخ بهره استفاده کرده‌است و آن را به بالای ۴.۵ درصد رسانده‌است. چراکه آمریکایی‌ها می‌دانند، تورم ۲ درصد می‌تواند محرک اقتصاد این کشور باشد.»

بیشتر بخوانید: سه سناریو برای رشد نقدینگی در سال آینده

شقاقی در ادامه با اشاره به اینکه اقتصاد ایران از جمله کشور‌هایی است که تحریم‌های دو رقمی را به صورت مداوم تجربه کرده‌است و میانگین تورم ۵۰ ساله اقتصاد ایران ۲۰ درصد است؛ گفت: «برای سال ۱۴۰۲ یک برآورد صندوق بین‌المللی پول و یک برآورد بانک جهانی را در اختیار داریم، که پیش‌بینی تورم ۴۰ درصدی را برای اقتصاد ایران کرده‌اند و در ۲ تا ۳ ماه اخیر نیز افزایش معنادار قیمت دلار را تجربه کردیم که به احتمال زیاد اثرات افزایشی قیمت دلار در فصل بهار ۱۴۰۲ در اقتصاد ایران تخلیه خواهد شد و به احتمال زیاد تخلیه افزایش قیمت دلار در بازار کالا و خدمات در بهار ۱۴۰۲ اتفاق خواهد افتاد.»

دو سناریو پیش روی اقتصاد ایران

این عضو هیئت علمی دانشگاه در ادامه افزود: «اگر در سال آینده بحث کاهش انتظارات تورمی عملا شدت گیرد و بحث بهبود روابط بین‌المللی و کاهش تحریم‌ها اتفاق افتد، می‌توان انتظار داشت که از فصل تابستان کاهش انتظارات تورمی، کنترلی بر قیمت دارایی‌ها و خدمات ایجاد کند و انتظار بنده این است که به واسطه افزایش قیمت دلار در زمستان ۱۴۰۱، افزایش قیمت‌ها در فصل بهار رخ خواهد داد و از فصل تابستان اگر بحث کاهش تحریم‌ها آغاز شود و بحث برجام دوباره اوج گیرد، می‌تواند به کاهش انتظارات تورمی و کاهش رشد قیمت کالا و خدمات منجر شود.»

این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: «متغیر‌های رشد پایه پولی و رشد نقدینگی عدد‌های بالایی را نمایش می‌دهند و رشد پایه پولی و نقدینگی ما بالای ۳۵ درصد است و کسری بودجه سال آینده نیز معنادار و بالای ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است و در حوزه ناترازی نظام بانکی نیز وضعیت روشن و مناسب و مطلوب نیست و در نتیجه متغیر‌های کلیدی افزایش تورم همچنان پا بر جا هستند، اما اگر انتظارات تورمی از فصل تابستان کاهش پیدا کند، ناترازی‌هایی که به آن‌ها اشاره شد، خود را پنهان نگه خواهند داشت چراکه انتظارات تورمی بسیار حائز اهمیت است.»

بیشتر بخوانید: نوسان رشد اقتصادی در ایران و شکاف ۲۸ درصدی نرخ رشد

او در ادامه گفت: «دو سناریو پیش روی اقتصاد ایران وجود دارد، سناریو اول بدون برجام و بدون کاهش انتظارات تورمی است که در آن احتمالا تورم بالای ۴۰ درصد وجود دارد و در سناریو خوشبینانه و با آغاز بحث برجام و برداشته شدن تحریم‌ها و با کاهش انتظارات تورمی در کوتاه مدت ممکن است موتور رشد قیمت‌ها خاموش شود و از تابستان شاهد فروکش رشد قیمت‌ها باشیم و در سناریو خوشبینانه تورم به محدوده ۲۵ درصد نیز می‌تواند کاهش پیدا کند.»

هیچ گاه ابرتورم را تجربه نکردیم

شقاقی در ادامه افزود: «چه در سناریو خوشبینانه و یا چه در سناریو بدبینانه هر دو تورم از جمله تورم‌های بالا هستند؛ ماهانه تورم‌های بین ۲ تا ۵ درصد از جمله تورم‌های مطلوب است، تورم ۵ درصد به بالا از جمله تورم‌های بالا هستند و در تورم‌های بالا، " تورم‌های بالا، بسیار بالا و ابرتورم " را داریم. ابرتورم زمانی اتفاق می‌افتد که تورم‌های ماهانه در یک اقتصاد بالای ۲۰ درصد باشد، مانند شرایطی که در آرژانتین و یا ونزوئلا اتفاق می‌افتد. اما ما هیچگاه ابرتورم را تجربه نکردیم و تورم در اقتصاد ایران همواره از جمله تورم‌های بالا بوده‌است و سال آینده همچنان تورم در اقتصاد ایران در سناریو خوشبینانه و یا بدبینانه از جمله تورم‌های بالا خواهد بود.»

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه با اشاره به اینکه تورم در اقتصاد پنج ریشه اساسی دارد که عبارتند از ناترازی پولی، ناترازی پوسته‌ای، ناترازی بانکی، کسری‌های تجاری و شکاف تولید؛ گفت: «ما در پنج ریشه شاهد بهبود وضعیت نیستیم و آن چه در اقتصاد ایران این پنج ریشه را شعله‌ور می‌کند بحث انتظارات تورمی است، در چند ماه اخیر نیز با وخیم‌تر شدن انتظارات تورمی، قیمت دلار حتی تا ۶۰ هزار تومان نیز پیش رفت و زمانی که بحث بهبود روابط منطقه‌ای با عربستان شروع شد و انتظارات تورمی فروکش کرد، قیمت دلار حتی تا ۴۰هزار تومان نیز پایین آمد.»

او در آخر گفت: «در اقتصاد ایران و در کوتاه مدت مسئله موثر انتظارات تورمی است، اما در میان مدت و بلند مدت ریشه تورم ۵ ناترازی‌است که به آن‌ها اشاره شد و تا زمانی که این ۵ ناترازی حل نشود همچنان مدیریت قیمت‌ها به انتظارات تورمی متصل خواهد بود.»