پنج چهره خبرساز سیمای ۱۴۰۱

اقتصاد۲۴- سال ۱۴۰۱ مانند بسیاری از سال‌های دیگر سال چندان آرامی برای تلویزیون نبود.

آنچه تحولات سال گذشته تلویزیون را بیشتر در کانون توجه قرار داد، یکسالگی تیم تازه مدیران این سازمان بود. به تعبیری می‌توان این سال را اولین سالی دانست که عملکرد پیمان جبلی و مدیران زیر مجموعه‌اش به خروجی رسید و قابل ارزیابی و داوری شد. آن‌ها که در میانه سال پیش‌تر در ساختمان شیشه‌ای جام‌جم مستقر شدند، حال سکان‌دار اصلی تحولات بودند و به همین دلیل بخشی از آنچه در قاب تلویزیون شاهد بودیم ماحصل مستقیم تصمیم گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها آن‌ها بود.

در کنار این اتفاق که به ساختار درونی صداوسیما بازمی‌گردد، در سال ۱۴۰۱ فضای کلی جامعه هم چندان آرام نبود و بخشی از تحولات سیاسی و اجتماعی هم عملکرد سازمان صداوسیما را به‌عنوان تریبون اصلی نظام، بیشتر تحت تأثیر خود قرار داد.

در این گزارش بخشی از تحولات یکساله تلویزیون را با محوریت کارنامه و عملکرد پنج چهره خبرساز به مرور گذاشته‌ایم؛ ترکیبی که حتماً می‌شد گزینه‌های دیگری را هم در آن لحاظ کرد و این تنها ترکیبی به انتخاب ماست.

یکی از مدیران تاثیرگذار و تصمیم‌ساز در صداوسیمای سال ۱۴۰۱ حتماً وحید جلیلی است. قائم مقام رییس صداوسیما در امور فرهنگی و یکی از چهره‌های منتقد و صاحب نظر جبهه فرهنگی انقلاب. جلیلی سال‌ها در حوزه رسانه فعالیت داشت و از مهمترین سمت‌ها و فعالیت‌های او که بروز و ظهور جدی هم داشته است می‌توان به ریاستش بر شورای سیاست‌گذاری جشنواره فیلم عمار اشاره کرد.

او با ورود پیمان جبلی به صداوسیما یکی از سکانداران اصلی این سازمان شد و در حکمی از طرف پیمان جبلی رییس صداوسیما به عنوان قائم مقام رییس سازمان در امور فرهنگی و دبیر ستاد تحول رسانه ملی منصوب شد.

رییس سازمان در این حکم که به تاریخ ۲۵ آذرماه ابلاغ شده است از جلیلی بسیج حداکثری ظرفیت‌های ارزشمند داخل و خارج سازمان برای ارتقاء محتوایی و کیفی برنامه‌ها مطابق ماموریت‌های چهارگانه سازمان در حکم مقام معظم رهبری را خواستار شده است.

از جمله ماموریت‌های رییس سازمان به جلیلی فارغ از ارتقا و کیفی سازی محتوا، «کاهش موازی‌کاری‌ها و چابک‌سازی» بود که برمبنای همان هر از گاهی زمزمه‌های مختلفی درباره تغییرات ساختاری در سازمان شنیده می‌شود و تاکنون بیشتر به چابک‌سازی در ساختار بخش خبری منجر شده است؛ از کاهش موازی‌کاری‌های محتوایی مثل ادغام برخی بخش‌های خبری و حذف بخش‌های خبری که سال‌ها روی آنتن بوده‌اند تا تغییر اداری و ساختاری باشگاه خبرنگاران جوان، واحد مرکزی خبر و…

همچنین امسال دو شبکه «شما» و «ایران کالا» هم حذف شدند که می‌تواند از نتایج همین چابک‌سازی‌ها باشد.

وحید جلیلی تا پیش از قبول این مسئولیت عموماً با عنوان چهره منتقد شناخته می‌شد او سال ۹۸ با همین رویکرد، انتقادات سخت و جدی‌ای را به صداوسیما وارد کرد. نامه‌هایی که به شماره‌های چندم رسید و باعث شد برخی از چهره‌های فرهنگی نیز به سخن بیایند و له یا علیه این نامه‌نگاری‌ها سخن بگویند.

حالا از آذرماه ۱۴۰۰ که جلیلی حکم فرمان تحول در رسانه ملی و سیاستگذاری‌های فرهنگی را به دست گرفته است بیش از یک سال می‌گذرد و بسیاری منتظرند تا خروجی آنتن را در دوره مدیریتی این چهره منتقد رصد کنند. رصدی که ماه‌هاست آغاز شده و انتظار دارد جلیلی همان قدر که بیرون از صداوسیما صریح و منتقدانه عمل می‌کرد روی آنتن هم خروجی فکری او را ببیند.

سال گذشته طی وقایعی که پایان شهریور و پاییز ۱۴۰۱ رخ داد هنرمندان مختلفی موضع گرفتند. برخی صرفاً یک رفتار غلط را نقد کردند به صحنه‌هایی که خشم عمومی را برانگیخته بود واکنش نشان دادند و ضمن تقبیح چنین رفتار‌هایی خواستار برخورد با آن‌ها شدند. برخی، اما با موضع‌گیری‌ها و واکنش‌های هیجانی بر نوعی نفرت‌پراکنی دمیدند. برخی هم این میان بودند که با واکنش‌هایی زودهنگام و از روی عصبیت درخواست‌هایی غیرمتعارف و غیرمنطقی مطرح کردند که از جمله آن‌ها می‌توان به مهران مدیری اشاره کرد.

مهران مدیری بازیگر، کارگردان و طنزپرداز سینما و تلویزیون است که سال‌های اخیر بیشتر به اجرای مجموعه «دورهمی» مشغول بوده است. مجموعه‌ای که در چند فصل از شبکه نسیم روی آنتن رفت و فصل‌های اخیر آن برای ایجاد نوعی تغییر و درآمدن از کلیشه و تکرار به یک مسابقه بدل شد. فصل پایانی این مجموعه در تابستان به تصویربرداری رسید و هنوز پخش بخش‌هایی از این مجموعه باقی مانده، اما دیگر روی آنتن نرفت.

مدیری در واکنش خود که به صورت ویدئویی آن را منتشر کرد به اتفاقات روز اشاره کرد و بعد با بیان اینکه صداوسیما حق ادامه پخش دورهمی را ندارد گفت «به عنوان سازنده، طراح، مجری و کارگردان این برنامه اعلام می‌کنم که نمی‌خواهم حتی یک فریم از تصویر من به هیچ بهانه‌ای در هیچ شبکه‌ای پخش شود»

چند روز بعد ناصر قدیرکاشانی تهیه‌کننده مجموعه «دورهمی» گفتگویی کرد و درباره اظهارنظر اخیر مهران مدیری و تغییر در وضعیت پخش برنامه مطرح کرد: مالکیت اینگونه برنامه‌ها متعلق به سازمان صداوسیماست. روال قرارداد با سازمان هم به این صورت است که سازمان هزینه تولید برنامه را پرداخت می‌کند، تهیه‌کننده برنامه را تولید می‌کند و در نهایت تحویل سازمان می‌شود. تصمیم گیرنده در رابطه با پخش یا عدم پخش برنامه سازمان صداوسیماست.

قدیرکاشانی در گفتگوی خود همچنین اعلام کرد که مدیری دستمزد خود از این مجموعه را به طور کامل دریافت کرده است. نکته که باعث شد برخی موضع‌گیری مدیری را کمتر با از سر دلسوزی و همراهی با مردم بدانند به ویژه که در همان روز‌ها دستمزد ۳۰ میلیارد تومانی او از این برنامه هم در شبکه‌های اجتماعی بازتاب زیادی یافت.

مدیری با یک فاصله‌ای از ویدئوی اول، ویدئوی دیگری منتشر کرد. او ویدئوی اولش را هم که جنجال بسیاری آفرید حذف کرد و در ویدیویی که این بار خلاف اظهار نظر اولش بود مشخص کرد از ابتدا شتابزده و هیجانی سخن گفته و به نوعی معترف شد که اشتباه کرده است.

او با لحنی که با آرامش بیشتری از ویدیوی قبلی همراه بود ابتدا درباره حق مالکیت آثاری که در تلویزیون ساخته است صحبت کرد و با تأکید گفت مالکیت هر اثری که ساخته می‌شود توسط من یا دیگران با سازمان صداوسیماست و تصمیم برای پخش یا عدم پخش برای هر برنامه با این سازمان است.

سپس روی کلیدواژه‌های وطن و خاک تاکید کرد و با اشاره به واکنش‌ها و موضع‌گیری‌های آن روز‌ها عنوان کرد که بدیهی است همه ما عِرق ملی از مهمترین مسائل‌مان است و همیشه داشتیم، داریم و خواهیم داشت، اما دیگرانی نه از این کشور دیگرانی نه از این مردم، همیشه خواستند در طول این سال‌ها هر اتفاقی که در این مملکت افتاده، آن اتفاق و مردم حتی آدم‌ها را به‌نفع خودشان مصادره و ضبط کنند، اتفاقات و مردم را مال خود کنند و این خیلی ناجوانمردانه است.

این سخنان مدیری البته باعث نشد «دورهمی» که حالا به محاق رفته بود بتواند به پخش برسد. پیمان جبلی چندین بار درباره پخش این مجموعه گفته بود باید بررسی شود و در آخرین اظهار نظرات بیان کرد که فعلاً پخش ادامه دورهمی در دستور کار نیست.

یکی از پرتکرارترین نام‌هایی که سال گذشته سوژه اخبار رسمی و حواشی شبکه‌های اجتماعی و حتی شوخی‌های مردم شده بود مهران رجبی بود. او در روز‌هایی که تلویزیون به واسطه نبود برنامه‌ها، چهره‌ها و حتی برند‌ها و استعداد‌های جدید سیبل نقد‌ها قرار گرفته بود اجرای یکی از برنامه‌های سرگرمی محور شبکه سه سیما پربیننده‌ترین شبکه سیما را به عهده گرفت. مجموعه «خودمونی» که با فضایی رقابتی خانوادگی چند شب در هفته روی آنتن رفت.

در دورانی که همزمان شده بود با بازیگری‌اش در سریال مسعود ده نمکی که نقشی مشابه اکثر نقش‌های سریالی‌اش را بر عهده داشت؛ و به این‌ها اجرای یک برنامه دیگر را هم در شبکه سلامت اضافه کنید که همه باعث شد مخاطب یک باره احساس کند به تعداد شبکه‌های تلویزیونی مهران رجبی می‌بیند. حتی یک بار هم مهمان برنامه‌ای در شبکه نسیم شده بود و این‌ها بازار شوخی و انتقاد به او را با هم داغ کرده بود.

انتقاد‌ها البته در سطحی بالاتر به تلویزیون و تصمیمات کلان صداوسیما بود که چطور مثلاً برای اجرای دو برنامه سراغ یک نفر رفته است یا چطور آنقدر دستش از مجریان و متخصصان امر خالی شده است که هم سرگرمی محور‌ها و هم یک برنامه در شبکه تخصصی سلامت هر دو به یک بازیگر رسیده است.

خود رجبی البته پس از مدت‌ها سکوت در گفتگویی رادیویی به استودیو هشت گفته بود که «برنامه «پیرانه سر» در شبکه سلامت و هم سریال «آزادی مشروط» که از شبکه یک سیما پخش می‌شود، سال گذشته تولید و تصویربرداری شد، اما امسال به پخش رسیدند و الان همزمان برنامه «خودمونی» هم روی آنتن رفته است.»

گمانه‌زنی‌های مختلفی هم سال گذشته نسبت به حضور رجبی در برنامه‌های مختلف می‌شد از اجرای «دورهمی» به جای مهران مدیری گرفته تا همین اواخر که اسم او هم به عنوان گزینه‌های اجرای برنامه‌های تحویل سال مطرح شده بود. با این حال رجبی به‌اندازه این شایعات سوژه و تیتر اخبار رسمی هم شده بود مثلاً داوری جشنواره فیلم عمار هم از دیگر سمت‌هایی بود که به عهده گرفت و شاید سال گذشته به اندازه همه کار‌های عمرش به چشم آمده بود.

حضور او در رویداد‌ها و اجرای برنامه‌های تلویزیونی و حتی استیج‌های خارج از تلویزیون باعث شد مردم ویدیو‌های مختلفی هم درباره او بسازند و با او شوخی کنند که از اجرای برنامه «سمت خدا» به جای نجم‌الدین شریعتی تا گرم کردن و رفتن به زمین بازی فوتبال را در بر می‌گرفت!

بهروز افخمی را این سال‌ها با سخنان شاذ هر از گاهش بیشتر شناخته‌ایم. با صراحت کلامی که دارد و سایه ژورنالیستی کلامش که خوب بلد است چطور خودش، برنامه‌اش یا آثارش را در کانون توجه قرار دهد و اگر هم عمدی نداشته است همیشه دلیلی برای حضورش در صدر اخبار به وجود آمده است. مورد اخیرش هم برمی‌گردد به فاصله همین یکی دو روز پیش که مدیر شبکه پنج سیما اخباری درباره آخرین سریال ساخته شده توسط او مطرح کرد.

ساخت سریال «رعد و برق» از قبل از کرونا کلید خورد چند باری متوقف شد و حین تولید به کنداکتور رمضانی سال ۱۴۰۰ راه پیدا کرد، اما به دلیل تعویق در تولید از آنتن حذف شد و تا امروز که رمضان ۱۴۰۲ است هنوز این سریال به پخش نرسیده و حواشی اش هم ادامه پیدا کرده است.

اخیراً سعید اشناب در توضیحاتی درباره تکلیف این سریال گفته است «احتمالاً کار به دعوای حقوقی برسد، اغراق نباشد ده‌ها قولی که کارگردان و تهیه‌کننده به ما داده‌اند هیچ‌کدام انجام نشده است و به‌احتمال زیاد حدس می‌زنم با اقامه دعوای حقوقی، کار به انجام برساند.»

افخمی هم چند باری درباره سریالش توضیحاتی داده بود که یکی از آن‌ها در باب طولانی شدن کار اهمیت به کیفیت تولید سریال بوده است.

افخمی سال گذشته بعد از مدت‌ها دوباره با اجرای برنامه «هفت» بازگشت که آخرین بار محمدحسین لطیفی بر صندلی اجرای آن تکیه زده بود. «هفت»‌ی که این بار هم تغییرات هویتی داشت و پس از یک دهه از شبکه سه به شبکه نمایش کوچ کرد و هم دوباره درگیر فضای حاشیه‌ای شد.

بیشتر بخوانید: پریناز ایزدیار در نقش جیران عروس شد

مهمترین جنجال هفت در سال گذشته به سخنان ابوالقاسم طالبی برمی‌گشت که باعث شد در فضای مجازی و حتی رسمی رسانه‌ای و هنری مورد انتقاد و واکنش‌های تند و تیز قرار بگیرد.

تکلیف این برنامه برای ادامه پخش البته هنوز مشخص نیست و افخمی در اظهارنظر‌های اخیرش صراحتاً اعلام نکرده است که اجرای برنامه را همچنان بر عهده خواهد داشت یا خیر. البته بخشی از سخنان بهروز افخمی حتی اگر هم از چاشنی صراحت برخوردار باشد گویی از طرف خود گوینده هم ضمانت اجرایی ندارد. مثلاً قبل از اجرای هفت او یک بار گفته بود درگیر ساخت فیلم است، اما به فاصله اندکی به عنوان مجری هفت سوژه خبر‌ها شد.

او بعد از آخرین فیلمش فرزند صبح هم چند باری در رادیو و مصاحبه‌هایش اعلام کرد که این آخرین فیلم اوست و می‌خواهد با همان از دنیای سینما خداحافظی کند.

بعد از آن، اما هم تهیه کنندگی فیلم «استاد» را پذیرفت که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر اکران شد و هم برای فیلم بعدی خود پروانه ساخت دریافت کرد.

سال ۱۴۰۱ کمترین حضور رسانه‌ای را در تلویزیون داشت هم در برنامه تحویل سال تلویزیون مجری نبود و هم برنامه‌ای برای تولید نداشت. علیخانی این روز‌ها در خوی سعی در کمک و همیاری به مردم آسیب دیده زلزله دارد.

اما ابتدای سال ۱۴۰۱ آخرین فصل از «عصر جدید» را به آنتن برد و به اذعان خود صداوسیما این برنامه پربیننده‌ترین برنامه نوروز سال گذشته بوده است.

بر اساس نظرسنجی‌ای که مرکز تحقیقات صداوسیما در هفت روز اول سال جدید منتشر کرده بود برنامه عصر جدید با ۸۲.۳ درصد مخاطب و رضایت ۸۶.۵ درصدی عنوان پربیننده‌ترین ویژه برنامه تحویل سال را کسب کرد. آن هم در نوروزی که می‌توان گفت از چهره‌ها و برند‌های رقیب خالی نبوده است و مخاطب انتخاب‌های بیشتری برای تماشا داشته است.

با این حال او در دیگر ایام سال در تلویزیون حضور نداشت نه با «عصر جدید» و نه برنامه دیگری و نه حتی اجرای تحویل سال که شاید بیشترین اجرای این برنامه‌ها در تلویزیون را خود او با برنامه‌های متفاوتش تجربه کرده باشد.

پایان «عصر جدید» که در بهار امسال پرونده‌اش بسته شد علیخانی را هم وارد فهرست مجریانی که کرد که برای ممنوع الکاری شان در تلویزیون شایعه سازی می‌شد و در این شایعات و گمانه زنی‌ها اسم علیخانی و رامبد جوان بعد از «عصر جدید» و «خندوانه» بار‌ها در شبکه‌های اجتماعی مطرح شد.

تا اینکه پس از چندین ماه محسن برمهانی معاون سیما در گفتگویی صریح با خبرگزاری مهر به جزئیات ماجرا پرداخت و ابتدا درباره نبود علیخانی بیان کرد که «احسان علیخانی برنامه‌ساز است نه مجری و دلیل غیبتش هم مشخص است…»

او شایعات پایان تحمیلی «عصر جدید» را هم رد کرد و گفت «من خودم شب اختتامیه «عصر جدید» رفتم به او خدا قوت بگویم و درباره برنامه هم صحبت شد. آن زمان خودش گفت شرایط «عصر جدید» به گونه‌ای است که الان نمی‌تواند ادامه‌اش بدهد. حرفش هم این بود که یافتن استعداد‌ها ظرفیت انباشته‌ای داشته که طی سال‌ها بوده و در چند دوره این برنامه سراغ آن ظرفیت رفته‌اند و الان باید فضا مجدد بازیابی شود. درباره نمونه‌های دیگر هم همین‌طور بوده است. مثل رامبد جوان و برنامه «خندوانه» که شایعه کردند ما تعطیل کرده‌ایم. در حالی که زمانی که من خودم با آقای جوان صحبت کردم، او در کش و قوس طراحی برنامه جدیدی غیر از «خندوانه» بود.»