سریال تکراری کسری بانک‌ها و سقف کاذب نرخ بهره

اقتصاد۲۴، آمار‌های رسمی نشان می‌دهد که نرخ بهره بین بانکی علیرغم کاهش جزئی، همچنان بالا بوده و فاصله آن تا سقف کریدور سود، کم است. از طرف دیگر میزان پول پاشی بانک مرکزی در بازار شبانه در هفته اخیر رکورد چند ساله را شکسته است.

استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی در سطح بالا

باوجود آن که در بازار شبانه تزریق پول در بانک‌ها با بالاترین نرخ سود انجام می‌شود، اما همچنان استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی در سطح بالایی قرار گرفته است. این اقدام در نتیجه یک داستان تکراری ست؛ کسری منابع بانک ها.

منظور از بازار بین‌بانکی یا بازارشبانه، بازاری است که در آن بانک‌هایی که در دوره‌های مالی کوتاه مدت روزانه یا هفتگی کسری منابع دارند از بانک‌های دارای منابع مازاد یا بانک مرکزی، براساس یک نرخ مشخص استقراض می‌کنند. نرخ سود در این معاملات در بازه ۱۷ تا ۲۲ درصد قرار دارد. دو کف و سقفی که در اختیار بانک مرکزی است ودر صورتی که بانکی نتواند با نرخ‌های پایین تری از سایر بانک‌ها استقراض کند می‌تواند با این نرخ از بانک مرکزی استقراض کند. به عبارتی دیگر، بالاترین نرخ سود بده بستان دراین معاملات متعلق به بانک مرکزی است.

افزایش نرخ بهره بین بانکی برای کنترل تورم

نرخ بهره بین بانکی یک ابزار سیاستگذاری متعارف در دنیاست و یکی از اهداف آن کنترل تورم است. افزایش نرخ بهره بین بانکی از دو کانال می‌تواند به کنترل تورم کمک کند.

اول اینکه با افزایش سود بین‌بانکی، هزینه خلق پول برای بانک‌ها افزایش می‌یابد و به این ترتیب عرضه پول در اقتصاد که عامل اصلی تورم است، کاهش پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید:  تراز تجاری منفی؛ سایه تحریم‌ها بر تجارت خارجی در سال ۱۴۰۱

از سوی دیگر افزایش نرخ بهره بین‌بانکی، موجب افزایش سود سپرده‌ها و اوراق دولتی می‌شود که این موضوع مردم را به سپرده‌گذاری در بانک‌ها و خرید اوراق دولتی ترغیب می‌کند. اتفاقی که باعث کاهش تقاضا برای خرید دارایی‌هایی مانند طلا، ارز و خودرو شده و قیمت آن‌ها را کاهش می‌دهد.

نرخ بهره بین بانکی یک قدم تا سقف

طبق داده‌های بانک مرکزی در تاریخ ۲۳ فروردین، نرخ بهره بین بانکی به ۴۳/۲۳ درصد رسیده که ۰۳/ ۰ واحد درصد نسبت به نرخ قبلی کاهش پیدا کرده است. هرچند این نرخ افزایشی جزئی پیدا کرده، اما همچنان بالاست و فاصله آن تا سقف کریدور سود، کم است.

بررسی این شاخص مهم از فروردین سال گذشته حاکی از آن است که روند صعودی نرخ بهره بین‌بانکی از بهمن ماه آغاز شده و از هفته منتهی به ۳۰ آذرماه، وارد کانال ۲۱درصدی شد. این نرخ تا چندین هفته در همین کانال در نوسان بود، ولی از ۲۶ بهمن ماه رکورد جدیدی در کانال ۲۲درصدی به ثبت رساند و حالا این نرخ در کانال ۲۳درصدی در نوسان است.

بانک مرکزی در واکنش به افزایش نرخ سود بین‌بانکی، کریدور این نرخ را که پیش از این از ۱۴ تا ۲۲ درصد بود به ۱۷ تا ۲۴ درصد افزایش داد، اما نرخ بهره بین‌بانکی بار دیگر به سقف کریدور جدید خود نزدیک می‌شود. از آنجایی که این نرخ متناسب باعرضه و تقاضا تعیین می‌شود، این بالا بودن نرخ بهره بین‌بانکی نشان‌دهنده افزایش تقاضای بانک‌ها برای منابع مالی است.

یک داستان تکراری؛ کمبود منابع بانک‌ها

در همین راستا آمار‌ها نشان می‌دهد که تزریق بانک مرکزی که در بازار شبانه به شیوه اعتبارات قاعده‌مند (دریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) بوده، در هفته منتهی به ۲۳ فروردین با نرخ سود ۲۴ درصد برابر با ۸۰ هزار و ۴۱۰ میلیارد تومان بوده که بی سابقه‌ترین سطح عملیات بازار شبانه در سال‌های اخیر بوده است.

همانطور که پیشتر به آن اشاره شد بالاترین نرخ سود دراین معاملات به بانک مرکزی تعلق دارد. در این صورت یک پرسش مطرح می‌شود: چرا بانک‌ها حاضر به متحمل شدن چنین هزینه‌ای هستند؟

این موضوع از دو دیدگاه قابل بررسی است:

الف) بانک‌های دارای مازاد، حاضر به قرض دادن به یکدیگر با نرخ‌های قبلی نیستند.

ب) نیاز بانک‌ها به نقدینگی به حدی بالا رفته که ناچارند که از این طریق به تامین مالی بپردازند.

در نهایت آن چه عاملی مهم در این رویداد تلقی می‌شود کسری شدید منابع در بازار بین بانکی است. اتفاقی که هنوز بانک‌ها را متقاضی دریافت پول نگه داشته است.

مسئله کسری بانک‌ها داستان تازه‌ای نیست، اما همواره یکی از مهم‌ترین معضلات اقتصاد ایران بوده که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران تورم زایی بالایی را به دنبال دارد.

کمبود منابع بانک‌ها موجب افزایش استقراض‌ها از بانک مرکزی می‌شود. تزریق منابع بانک مرکزی به شبکه بانکی، به‌صورت مستقیم روی پایه پولی تاثیر می‌گذارد و با افزایش پایه پولی و افزایش حجم پول پرقدرت، منجر به ایجاد تورم خواهد شد.