انقراض «مم» در سایه قاچاق اتوبوسی توله خرس‌های سیاه بلوچی

اقتصاد۲۴- خرس سیاه بلوچی یا به زبان مردم بلوچستان «مم» یکی از گونه‌های در معرض انقراض است؛ زیرگونه‌ای از خرس سیاه آسیایی که اگرچه آمار دقیقی از جمعیت در اختیار نیست، اما به عنوان گونه‌ای در معرض انقراض در فهرست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارد. به کزارش اعتماد و در مطلبی به قلم محمد بلوچ زهی امده است که
در کنار این خطر جدی، اما به نظر می‌آید بعضی از مسوولان داخلی و مرم این هشدار را نشنیده یا جدی نگرفته‌اند، چراکه تقریبا هر ماه خبری از شکار یا آزار این‌گونه به شدت دوست‌داشتنی منتشر می‌شود. انقراض یا کاهش شدید جمعیت مم، اما نه تنها به حق حیات‌وحش خلاصه نمی‌شود و ادامه پیدا کردن این شرایط به محیط زیست و زندگی عادی مردم بلوچستان هم لطمه فراوان وارد خواهد کرد. در ادامه یادداشت یکی از افراد مطلع از شرایط بلوچستان را می‌خوانیم که در کنار اشاره به آسیب‌ها و شرایط نگران‌کننده خرس سیاه بلوچی از راهکار‌های در دسترس هم سخن می‌گوید.

هر ساله در فصل زاد و ولد خرس سیاه بلوچی موارد متعددی از زنده‌گیری و قاچاق این حیوان که از گونه‌های بسیار نادر و در معرض خطر انقراض جانوری دنیاست در سایه غفلت‌ها و حاشیه امن ایجاد شده برای متخلفان، اتفاق می‌افتد که متاسفانه طی ماه‌های گذشته به گونه کم سابقه و نگران‌کننده‌ای تشدید یافته است.
اکنون این وضعیت چنان بغرنج شده که در ماه‌های اخیر چهار توله خرس سیاه بلوچی در حوزه پراکنشی جغرافیای بلوچستان زنده‌گیری، کشف یا از محدوده زیستی خود خارج شده و با روش اتوبوسی به استان‌های دیگر قاچاق شده که همین موارد رو به افزایش اینچنینی بر نگرانی‌های علاقه‌مندان به محیط زیست و دوستداران حیات وحش افزوده و نیز زنگ خطر جدی انقراض کامل این حیوان کم شمار و کمیاب را بلندتر از هر زمان دیگر به صدا درآورده است.
باید توجه داشت که چهار مورد کشف قاچاق اتوبوسی توله خرس‌های سیاه بلوچی یا زنده‌گیری‌های متعدد آن طی مدت بسیار کوتاه برای یک گونه جانوری کم شمار و در معرض خطر انقراض جهانی عدد بسیار بالا و قابل توجهی است و نیز هشداری جدی خواهد بود نسبت به بلندتر به صدا درآمدن زنگ خطر انقراض کامل این حیوان ارزشمند. این احتمال نیز باید در نظر گرفته شود که در بسیاری از مواقع قاچاق اتوبوسی یا حتی غیر اتوبوسی این حیوان در معرض خطر انقراض با موفقیت انجام گرفته و از دید مردم پنهان مانده تا موضوع به محیط زیست گزارش شود و نسبت به ضبط توله‌های این جانور نادر اقدام گردد.
برای آن دسته از موارد متعدد زنده‌گیری نیز که مادر از دست داده‌اند یا به هر طریق دیگر توسط مردم محلی زنده‌گیری شده و تحویل محیط زیست می‌شوند و سپس به پارک‌های نگهداری و حفاظت منتقل خواهند شد نیز نباید دل بست، چرا که برگرداندن یک حیوان به زیست طبیعی که از تولگی در فضایی غیر از محیط زیست خود پرورش یافته عملی قطعی تلقی نمی‌شود. چه بسا بسیاری از همین توله خرس‌هایی که در پارک‌ها نگهداری می‌شوند به دلایل مختلف از جمله فضا و تغذیه نامناسب تلف شوند که نمونه بارز آن «نادیا» است همان توله خرس سیاه بلوچی که سال گذشته در پارک زابل تلف شد.

بیشتر بخوانید: کشف دو توله خرس سیاه بلوچی از اتوبوس مسافربری

به هر جهت اکنون در پس غفلت‌ها و ضعف‌های ناشی از نظارت بر زیستگاه‌های این گونه در معرض خطر انقراض جانوری آنچه به رونق قاچاق این حیوان نادر منجر شده عواملی است، چون افزایش میل به نگهداری حیوانات وحشی کمیاب به ویژه حیواناتی فانتزیکی مانند خرس سیاه بلوچی در میان قشر مرفه جامعه، تقاضای بالای خرید و فروش این گونه خرس در بازار‌های قاچاق حیوانات، قیمت وسوسه برانگیز هر توله خرس، شباهت‌های رفتاری این حیوان با انسان، ایجاد شبکه‌های فروش خارج از مرز و ... همه این موارد دست به دست هم داده تا خرس سیاه بلوچی را به مرز انقراض کامل پیش ببرد.
خرس سیاه بلوچی که به زبان مردمان بلوچ «مم» نامیده می‌شود در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد و زیرمجموعه گونه‌های در معرض خطر انقراض دنیاست. برای این گونه نادر جانوری در کشور ما متاسفانه تاکنون نه تنها هیچ برنامه مدون عملی حفاظتی و نیز تخصیص اعتبار لازم به منظور جلوگیری از خطر انقراض کامل آن انجام نگرفته بلکه طی سال‌های اخیر با تشدید قاچاق و زنده‌گیری این حیوان و همچنین تلفات تاسف بار دور از چشم بیم‌ها را نسبت به زوال بیش از پیش «مم» مضاعف کرده است.

نباید از نظر دور داشت که طی ماه‌های گذشته تصاویر و ویدیو‌هایی از زنده‌گیری خرس سیاه بلوچی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و نیز همین حدود دو هفته پیش شماری از فعالان عرصه محیط زیست و دوستداران حیات وحش در بلوچستان از نگهداری یک توله در شرایط اسفناک در شهرستان سرباز خبر داده و خواستار توضیحات بیشتر متولیان محیط زیست در این باره شده‌اند، اما متاسفانه طبق معمول از سنگ صدا برخاست ولی از متولیان امر پاسخ نه! اکنون در تازه‌ترین مورد همین چند روز پیش دو توله خرس سیاه بلوچی دیگر در اتوبوسی حوالی گناباد پس از گزارش‌های مردمی از قاچاقچیان کشف و ضبط شده که در این مورد نیز هنوز اطلاع دقیقی از شرایط و وضعیت آن دو توله در دسترس نیست.
بی گمان افزایش قاچاق اتوبوسی توله خرس‌های سیاه بلوچی که ناشی از ضعف‌های نظارتی و حفاظتی است و نیز شمار بالای موارد زنده‌گیری و تحویل این حیوانات به محیط زیست ناشی از ناآگاهی‌های عمومی است نه تنها هزینه‌های گزاف معنوی را برای حیات وحش کم جان و نابسامان بلوچستان بر جای خواهد گذاشت بلکه از لحاظ مادی هزینه‌های نگهداری سازمان محیط زیست را با این وضعیت بالا خواهد برد. بنابراین با ادامه این روند و کاستی‌ها و ضعف‌های موجود بر سر راه پروژه حفاظت از خرس سیاه بلوچی که بدون تردید تاکنون مدون و عملی نشده؛ شایسته است مقامات سازمان محیط زیست پروژه حفاظت از این حیوان در خطر انقراض را پیش برده تا بیش از این بر خویش و حیات وحش هزینه تحمیل نکنند.
به هر روی باید در نظر داشت به جای بالا بردن هزینه‌های نگهداری موارد سریالی توله‌های کشف و ضبط شده که بی‌تردید برای کاهش خطر انقراض این حیوان ره به جایی نخواهد برد، بهتر است با تخصیص اعتبار، نظارت‌های مستمر، استخدام محیط‌بان، سرشماری، تعیین مناطق حفاظتی و نیز آموزش‌های لازم به منظور بالا بردن سطح آگاهی عمومی مردم منطقه گامی عملی و مهم در راستای جلوگیری از خطر انقراض کامل «مم» برداشته شود.