امکان لغو روادید گروهی میان ایران و روسیه

اقتصاد۲۴-چندی پیش خبر‌ها از انجام پردازش اطلاعات مرکز Airbnb، که امکان رزرو آنلاین خانه و اتاق به جای هتل را در بسیاری از کشور‌ها در اختیار گردشگران و مسافران قرار می‌دهد و یکی از بازیگران اصلی در صنعت سفر و گردشگری است، حکایت داشتند که در نهایت این پردازش از تغییر رفتار مردم جهان در سفر پس از همه‌گیری کرونا خبر می‌دهد. از جمله این تغییرات، طولانی‌تر شدن مدت زمان سفرهاست. علاوه‌بر این، سرعت اینترنت در انتخاب مقصد عاملی اثرگذار شده و سفر‌های انفرادی و سفر‌های زنان به نسبت دوران پیش از همه‌گیری، بسیار افزایش یافته است.

از آنجا که بیماری همه‌گیر کرونا در سه سال گذشته، روش سفر مردم را تغییر داده، بسیاری با پایان محدودیت‌ها می‌خواهند مثل گذشته سفر کنند، اما اغلب به روشی متفاوت از گذشته. داده‌های Airbnb نیز نشان می‌دهد که یک‌پنجم رزرو‌ها در سال ۲۰۲۲ برای یک ماه اقامت در یک مقصد انجام شده است، ظاهرا مردم دوست دارند برای مدتی در یک مکان بمانند و آن مکان را به خانه‌ای دور از خانه خود تبدیل کنند. مسافران حتی به اقامت در حومه شهر‌ها علاقه‌مند شده‌اند. اقامت شبانه در حومه شهر در سال ۲۰۲۲ در آلمان در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدود ۶۰ درصد افزایش داشته است. همچنین بسیاری مشتاق هستند تعطیلات و یا سفر انفرادی داشته باشند. اقامت در مکان‌هایی که به نوعی با تاریخ و فرهنگ در پیوند است نیز در میان گردشگران بیشتر شده است.

قطعا این تغییر نگاه در میان گردشگران خارجی برای انتخاب مقصد سفر در جایگزین شدن برخی مقاصد جدید به جای مقاصد قدیمی تاثیرگذار خواهد بود. اما ایران چه برنامه‌ای برای جذب گردشگران اروپایی به عنوان بازاری قدیمی برای خود در نظر گرفته است؟ آیا باتوجه به کاهش محسوس تعداد گردشگران ورودی از اروپا و افزایش نسبی گردشگران چینی و روس در ایران، مسئولان گردشگری قصد تغییر بازار‌های هدف گردشگری را دارند؟ چه محصولی قرار است از این پس در بازار سفر ایران ارائه شود؟

علی اصغر شالبافیان (معاون گردشگری وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) در این خصوص به ایلنا گفت: توسعه محصولات گردشگری جدید مبتنی بر گرایش‌ها و تمایلات مصرف کننده و بازار‌های هدف ایران برای جذب گردشگر دو موضوع بسیار مهم در شرایط فعلی گردشگری کشور است. آنچه که در سطح دنیا اتفاق می‌افتد و کشور ما نیز از آن مستثنی نیست، آن است که در مشتریان گردشگری امروز به واسطه برخی از مولفه‌ها مانند شهرنشینی، دوربودن از محیط‌های طبیعی، افزایش حضور در شبکه‌های اجتماعی، افزایش درآمد و… میل به سفر و سلیقه سفر دستخوش تغییرات می‌شود. برای مثال وقتی می‌گوییم واحد‌های بومگردی مورد استقبال گردشگران قرار گرفته؛ از آن جهت است که امکان تجربه محیط‌های فرهنگی و زیست در محیطی غیر متعارف با زندگی عادی مردم در این محیط‌ها فراهم می‌شود. این معلولِ زندگی فعلی و فشار‌های زندگی شهری است از این رو زندگی روستایی برای گردشگران جذاب می‌شود. این روند فقط مخصوص ایران نیست بلکه در دنیا نیز شاهد آن هستیم که گردشگران به سمت اکولوژ‌ها می‌روند از این رو بیشتر بازار‌ها با توجه به نوع جدید سلیقه گردشگران درحال تغییر و وفق یافتن است.

بیشتر بخوانید:سرانجام سیم‌ کارت برای گردشگران خارجی به کجا رسید؟

او با اشاره به آنکه همین امر سبب شده تا گرایش‌های جدید در محصولات گردشگری بوجود آید، ادامه داد: مسن شدن جمعیت دنیا تمایل به استفاده از محصولات تندرستی را شدت بخشیده. یکی از دلایل رشد گردشگری سلامت خصوصا از نوع تندرستی حاصل افزایش امید به زندگی و مسن شدن جمعیت دنیاست. سیاست ما نیز توجه به چنین تغییراتی در عرصه گردشگری است چراکه عدم توجه به این موارد به معنای غفلت از گرایش‌هایی است که در آینده محصولات را شکل خواهد داد.

معاون گردشگری کشور با اشاره به بازار‌های هدف ایران گفت: اتفاقات و نوسانات سیاسی کشور مستقیما بر بازار‌های گردشگری بخصوص بازار هدف در اروپا و کشور‌هایی مانند آمریکا تاثیر می‌گذارد. نزدیک‌ترین مورد را می‌توان در اتفاقات سال گذشته شاهد بود. رسانه‌های کشور‌های غربی نیز این ناآرامی‌ها را با شدت بیشتری منعکس کردند و تقاضای ورود گردشگران خارجی نیز تحت تاثیر این تبلیغات قرار گرفت. همچنان هم اگرچه روند ورود گردشگر به کشور بهبود یافته، اما همچنان اثرات تبلیغات منفی علیه ایران، پابرجاست که امیدوایم بهبود یابد. اما این امر به این معنا نیست که باید این بازار‌ها را کنار بگذاریم چراکه سال‌هاست آژانس‌های ما روی این بازار‌ها به صورت سنتی کار کرده‌اند و شرکای تجاری خود را دارند همچنین ورود گردشگر از این بازار‌ها به تعدیل ایران هراسی کاذبی که رسانه‌های غربی دنبال می‌کنند، کمک می‌کند. از این جهت است که با وجود مسائل مختلفی که وجود داشت در نمایشگاه فیتور اسپانیا شرکت کردیم و حتا قصد شرکت در نمایشگاه ITB برلین را داشتیم که به جهاتی امکان پذیر نشد.

بازار سنتی گردشگری را کنار نمی‌گذاریم

شالبافیان همچنین از تلاش برای ایجاد مکانسیت‌هایی برای مصونیت بخشی برای آژانس‌های مسافرتی خبر داد و گفت: مصوبه‌ای را داشتیم که در آن آمده بود درآمد حاصل از گردشگری ورودی در زمره صادرات غیر نفتی قرار می‌گیرد و به موجب آن جوایز صادراتی در سال ۱۴۰۱ احیا شد و زمینه همکاری با صندوق ضمانت صادرات ایران فراهم شد تا آژانس‌هایی که در بازار اروپا و بازار‌هایی که دستخوش مناسبات سیاسی قرار می‌گیرند، را مصونیت‌بخشی کند و دولت از آن‌ها حمایت کند. موافقت اولیه گرفته شده و در حال مذاکره هستیم. در هر حال می‌توان گفت نوسانات و ناآرامی‌های موجود به معنای کنار گذاشتن بازار‌های اروپایی ما نیست چراکه این بازار‌ها می‌توانند تاثیر مثبتی در ایجاد چهره واقعی ایران در ذهن جهانیان داشته باشند. اما به هر ترتیب باید به فکر بازار‌های نو ظهور و جدید هم بود.

او اذعان داشت: گردشگر فرستی کشور‌های حوزه بریکس (BRIC) همچون برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی که اقتصاد در حال ظهور دارند، نیز قابل توجه است. چراکه درآمد سرانه آن‌ها در حال تغییر و تمایل سفر در میان اتباع این کشور‌ها در حال افزایش است. همچنین الگوی قالب در تمام دنیا، سفر به کشور‌های همسایه است. شاید ما معدود کشور‌هایی را داشته باشیم که الگوی گردشگری آن‌ها سفر از کشور همسایه‌شان نباشد. طبیعتا کشور‌های همسایه و کشور‌هایی که اشتراکات فرهنگی و سیاسی بیشتری با یکدیگر دارند از ثبات بیشتری برخوردارند. از این رو نباید از این بازار‌ها غفلت شود.

لغو روادید گروهی گردشگران ایران و روسیه

شالبافیان در پاسخ به این سوال که بخش خصوصی دولت را در عدم اجرایی شدن لغو روادید گروهی بین گردشگران ایران و روسیه مقصر می‌داند، گفت: قصوری نبوده. این موضوعات باید به صورت متقابل بین دو کشور ایران و روسیه پیش برود و طی این مدت حوادثی رخ داده که دست ما نبوده. بخش کلی این تفاهم‌نامه قبل از شیوع کرونا بسته شد. بعد از پاندمی، اواخر سال ۱۴۰۰ کرونا در ایران تقریبا مدیریت شد و ما آمادگی خود را به طرف روس اعلام کردیم، اما کشور روسیه به لحاظ مدیریت کرونا هنوز آمادگی لازم را برای پذیرش گردشگر نداشت. در شهریور ماه سال ۱۴۰۱ بود که آن‌ها آمادگی خود را اعلام کردند و طی دو جلسه برنامه اجرایی تفاهم‌نامه کلی پیگیری شد. این مهم باید به تایید نهاد‌های مسئول و ناظر در ایران و حتا روسیه می‌رسید. در نهایت طی دو ماه گذشته بعد از اعلام آمادگی از سوی طرف روس، تفاهم‌نامه اجرایی به امضاء رسید.

معاون گردشگری ادامه داد: به موازات این امر باید تعدادی آژانس مسافرتی معرفی می‌کردیم و طرف روس نیز باید این کار را انجام می‌داد. اعلام فراخوان و آماده‌سازی و تعیین نهاد هماهنگ کننده برای همکاری مشترک موضوعاتی بود که طی ماه‌های گذشته انجام شد. در نهایت آژانس‌های مسافرتی تعیین و به طرفیت معرفی شدند. پس از این امر نوبت به مکانیسم اجرایی رسید. از آن جهت که کانون اتومبیل‌رانی و جهانگردی از طرف ایران به عنوان نهاد هماهنگ کننده معرفی شد، نشستی با مسئولان و بخش خصوصی داشتیم تا نحوه اجرای این امر احصا شود. نباید فراموش کرد که لغو روادید گروهی ایران و روسیه یک توافق دوجانبه است و از آنجایی که نخستین مورد از این دست است که قرار است در اجرایی شدن آن آژانس‌های مسافرتی درگیر باشند، از این رو پروسه آن کمی زمان بر شده است؛ بنابراین گزارش، تمام این صحبت‌ها درحالی مطرح می‌شود که موافقت‌نامه‌ای بین دولت جمهوری اسلامی و فدراسیون روسیه درباره لغو روادید سفر‌های گروهی شهروندان دو کشور توسط وزرای امور خارجه در هشتم فرودین سال ۱۳۹۶ برابر با ۲۸ مارچ ۲۰۱۷ امضاء شد. برنامه اجرایی این موافقت‌نامه پس از وقفه‌ای حدودا چهارساله و درحالی‌که قرار بود از سال ۲۰۱۸ به اجرا گذاشه شود، سرانجام در خردادماه سال ۱۴۰۰ (ژوئن ۲۰۲۱) به امضاء مقامات گردشگری دو کشور رسید، اما باز اجرایی نشد. براساس این برنامه اجرایی اقدام مشترک، گروه‌های گردشگران ایران و روسیه از ۵ تا ۵۰ نفره که قصد سفر بین دو کشور را از طریق آژانس‌های مسافرتی داشته باشند، برای مدت ۱۵ روز اقامت، به ویزا نیاز نخواهند داشت.  

معاون گردشگری در پاسخ به این سوال که با توجه به گفته مسئولان امر اعتبار این توافق‌نامه تا دسامبر ۲۰۲۳ است با این وجود هنوز اجرایی نشده و اینکه آیا ممکن است مشکل جدیدی در این خصوص بوجود آید، گفت: این برنامه اجرایی قابلیت تمدید دارد. مکانیسم تمدید این تفاهم‌نامه در نظر گرفته شده. جای نگرانی نیست که با پایان ۲۰۲۳ امکان پیگیری این مهم نباشد.

نقشه راه رسیدن به ۱۵ میلیون گردشگر

شالبافیان همچنین درخصوص لایحه برنامه هفتم توسعه و برنامه و نقشه راهی که برای جذب ۱۵ میلیون گردشگری در افق ۱۴۰۶ در نظر گرفته شده، گفت: یکی از نکاتی که در کشور ما باید تقویت شود و محوریت برنامه هفتم توسعه نیز هست، تشویق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است. این سرمایه‌گذاری می‌تواند از ساخت هتل گرفته تا سازه‌های ساحلی و تجهیزات مورد نیاز گردشگری را شامل شود. احکامی که در برنامه توسعه هفتم آورده شده، تشویق حضور و حمایت از فعالیت‌های بخش خصوصی، کمک و تقویت سرمایه‌گذاری فعالان این حوزه، کاهش فرآیند‌ها و بروکراسی‌های سرمایه گذاری، ظرفیت‌سازی برای استفاده از نهاد‌های تسهیلگر و توسعه‌دهنده در امر سرمایه گذاری، تدبیر برای ایجاد شرکت‌های بهره‌بردار در حوزه گردشگری، تفویض اختیار برای تصمیم‌گیری پروژه‌های گردشگری ساحلی و دریایی به استان‌ها، در نظر گرفتن معافیت‌ها و مشوق‌ها برای ورود کشتی‌های گردشگری، وسایط نقلیه و تجهیزات گردشگری است. این موارد مطالبه بیش از دو دهه فعالان حوزه گردشگری به شمار می‌آید تا بتوانند تجهیزات مورد نیازخود را به کشور وارد کنند.

او ادامه داد: امیدواریم پیشنهاد وزارت میراث و گردشگری مبنی بر لغو روادید با برخی از کشور‌ها نیز کمک بیشتری برای تحقق این هدف اعمال شود. همچنین محصولات جدید از جمله گردشگری سلامت بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.