معمای زیرسویه جدید کرونا در ایران؛ انکار وجود زیرسویه جدید از جهل است نه دانایی!

اقتصاد۲۴- اگرچه سازمان جهانی بهداشت شیوع ویروس کرونا را از وضعیت اضطراری خارج کرد، اما این ویروس همچنان دارد سویه به سویه خودش را تغییر می‌دهد، زیرسویه‌های جدید اومیکرون چند هفته‌ای هستند که دوباره مورد توجه نظم و نظام بهداشتی جهان قرار گرفته‌اند. مقامات سازمان جهانی بهداشت نسبت به شیوع سویه جدیدی از ویروس کرونا به نام «اریس»، با نام علمی «ای‌جی.۵» (EG.۵)، هشدار داده و آن را در بخش سویه‌های «تحت نظارت» دسته‌بندی کردند، آن‌طورکه یورونیوز گزارش داده سازمان بهداشت جهانی گفته که اریس با قدرت واگیر بالا اصطلاحاً «توانایی گریز از برابر سیستم ایمنی بدن» را دارد، هرچند خطر آن کم ارزیابی می‌شود.
اما «اریس» تنها زیرسویه کرونا نیست که این روز‌ها درباره آن گفته و شنیده می‌شود، سویه جهش یافته جدید BA ۲.۸۶ که «پیرولا» هم نامیده می‌شود، نخستین بار ماه گذشته میلادی در دانمارک شناسایی شد و یورونیوز براساس گزارش‌های جهانی درباره آن نوشت: «این گونه تا کنون ۷۳۵۰ بار در ۵۱ کشور توالی‌یابی شده است.»

علاقه کرونا به حیات انسان...

جهش و شناسایی سویه‌های جدید کرونا با توجه به شناختی که از رفتار ویروس‌ها داریم اصلاً اتفاق عجیبی نیست، طوری‌که حمید سوری، اپیدمیولوژیست درباره آن به خبرآنلاین می‌گوید: «جهش‌های ویروسی برای عامل بیماری‌زایی که هنوز دوران اپیدمی را سپری می‌کند امری متداول است.»

بیشتر بخوانید: هشدار سازمان جهانی بهداشت نسبت به افزایش ابتلا به کرونا

ویروس‌ها علاقه دارند با میزبان خود به سطح مشخصی از همزیستی برسند، طوری‌که هم آن‌ها بتوانند به حیات خودشان ادامه دهند و هم میزبان‌شان کاملاً از بین نرود، سوری با بیان این توضیحات ادامه می‌دهد: «معمولاً در اپیدمی‌ها تا یک دوره چندساله ویروس با میزان بود که در کرونا این میزبان انسان است به یک همزیستی می‌رسد، آن هم برای این‌که خود ویروس برای ادامه حیات نیاز به میزبان دارد و خارج از بدن انسان نمی‌تواند زنده بماند، در نتیجه ویروس علاقه ندارد همه میزبان‌های خودش را از بین ببرد چراکه خودش بی‌خانمان می‌شود. وقتی این همزیستی ایجاد می‌شود میزان کشندگی و شدت بیماری کاهش پیدا می‌کند، یعنی افراد بیمار می‌شوند، اما مانند سویه دلتا که مرگ‌ومیر بالایی داشت نیست.»

بدون نظام ژنومیک انکار ویروس جهل است نه دانایی

همواره وقتی صحبت از شناسایی سویه یا زیرسویه جدید یک ویروس می‌شود اولین پرسشی که مطرح شده این است که در کجا شناسایی شده است، حالا که زیرسویه‌های «اریس» یا «پیرولا» بر زبان‌ها افتاده‌اند، اولین پرسش این است که آیا در ایران شناسایی شده‌اند؟ دراین‌باره بابک عشرتی، معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، به ایسنا گفته که: «موارد جدید کرونا مانند BA.۲.۸۶ که با نام «پیرولا» شناخته می‌شود یا EG ۵.۱ (اریس) و... نیز هنوز در ایران شناسایی نشده است اما، این احتمال که به ایران نیز برسند وجود دارد.»

دراین‌باره سوری به خبرآنلاین می‌گوید: «این‌که ما بخواهیم بگوییم یک سویه یا زیرسویه کرونا وارد کشور شده است یا نه نیاز به نظام مراقبت ژنومیک دارد، در این نظام باید یک تعداد مشخص از موارد ابتلا با یک فرآیند مشخصی از سنجش را انتخاب و بررسی کنیم و ببینیم که آیا واقعا این سویه‌ها یا زیرسویه‌ها وارد کشور شده‌اند یا نشده‌اند.»
او ادامه می‌دهد: «نظام مراقبتی ژنومیک در کشور ما وجود ندارد، ممکن است یکسری تست‌های ژنتیکی پراکنده انجام شود، اما به این معنا نیست که با این اقدام می‌توانیم موارد را شناسایی کنیم، انکار عدم وجود یک زیرسویه در کشور بدون این‌که ما نظام ژنومیک داشته باشیم ناشی از جهل است نه دانایی، مگر این‌که تصادفاً در میان این تست‌های اندکی که در کشور گرفته می‌شود ورود سویه یا زیرسویه جدید معلوم شود؛ بنابراین انکار آن پایه علمی ندارد؛ لذا ممکن است افرادی مبتلا وجود داشته باشند که حاوی یک سویه یا زیر سویه جدید کرونا هستند، اما ما نتوانستیم آن‌ها را پیدا کنیم.»

چرا باید زیرسویه‌ها سریع شناسایی شوند؟

اگرچه زیرسویه‌های جدید کشندگی موارد قبلی مانند سویه دلتا را ندارند، پس چرا اهمیت دارد ما آن‌ها را به‌کمک نظام ژنومیک سریع شناسایی کنیم، سوری در پاسخ به این پرسش به خبرآنلاین می‌گوید: «اگر بتوانیم سریعاً ورود زیرسویه جدید را شناسایی کنیم به ما کمک می‌کند دشمن بیولوژیک خودمان را بشناسیم تا بتوانیم مقابله مناسب با آن را داشته باشیم، مثلاً از دانستن این اطلاعات می‌توانیم در تولید واکسن‌های جدید کمک بگیریم، یا مثلاً از اطلاعات به‌دست آمده می‌توانیم در درمان‌ها استفاده کنیم، چراکه ممکن است سویه‌ها و زیرسویه‌های جدید برای مراقبت درمان و پیشگیری نیازمند رویکرد متفاوتی باشند، لذا نیاز هست که بدانیم به چه عامل بیماری‌زا و ساختار ژنتیکی مواجه هستیم تا بتوانیم تیر‌های خودمان را به هدف بزنیم، نه این‌که در تاریکی تیری بیندازیم که شاید به هدف بخورد.»

سوری قبل‌تر در یادداشتی در واکنش به شیوع زیرسویه‌های جدید کرونا نوشته بود: «کسب اطلاع در خصوص روند پاندمی کرونا و واریانت‌های جدید بسیار مهم است؛ آنچه که در هر کشوری وظیفه نظام سلامت است آمادگی (preparedness) و رصد جدی طغیان‌ها (outbreaks) در کشور است که اقدام مهمی در این خصوص در کشور شاهد نیستیم.»