دریای سرخ روی بمب ساعتی؛ زنگ خطر برای بازار نفت و کشتیرانی تجاری به صدا درآمد!

اقتصاد۲۴-جهان شاهد سومین ماه بحران در خاورمیانه و جنگ غزه است، بحرانی که لهیب‌های رو به گسترش آن از همان ابتدا دیده می‌شد و بار‌ها مقامات کشور‌های منطقه نسبت به آن هشدار داده بودند. اکنون با حملات نیرو‌های انصارالله یمن به دریای سرخ و کشتی‌های مرتبط با رژیم اسراییل، این حوضه و کانال سوئز، شاهراه اصلی اتصال دریایی شرق به غرب، به صحنه رویارویی نیرو‌های مقاومت و اسراییل بدل شده است. این امر به‌طور جدی اقتصاد جهانی و همچنین ثبات منطقه و تلاش موفقیت‌آمیز آن‌ها برای اختلال در کشتیرانی از طریق دریای سرخ را مختل خواهد کرد. حملات نیرو‌های انصارالله یمن به کشتی‌های تجاری مرتبط با رژیم اسراییل و در راستای حمایت از مردم غزه در ۱۹ نوامبر آغاز شد و اکنون به نظر می‌رسد که شدت گرفته باشد.

هفته گذشته نیرو‌های انصارالله یمن با شلیک موشک‌های بالستیک ضد کشتی به سوی چندین کشتی در حال عبور از دریای سرخ و اصابت موفقیت‌آمیز یکی از این موشک‌ها، برای اولین‌بار در تاریخ استفاده از این دست سلاح، به یکی از آن شناورها، نشان دادند که در حمایت از جنبش‌های مقاومت منطقه سر کوتاه آمدن ندارند. به نظر می‌رسد که شرکت‌های کشتیرانی به خوبی پیام را دریافت کرده‌اند، چراکه پنج شرکت کشتیرانی بزرگ دنیا اعلام کردند که کشتی‌های کانتینری خود را از تنگه باب‌المندب دور خواهند کرد، آبراهی راهبردی که کشتی‌ها باید از طریق آن به سمت کانال سوئز حرکت کنند. کانال سوئز بیش از ۱۰ درصد بار تجارت جهانی را بر دوش دارد. حال روزنامه وال استریت ژورنال گزارش می‌دهد که هدف جنبش انصارالله پس از حمایت‌های غرب و به ویژه ایالات متحده از ادامه حملات خونین اسراییل به نوار غزه، مختل کردن عبور و مرور دریایی از طریق کانال سوئز است، امری که می‌تواند به شدت اقتصاد اروپا و غرب را بر سر قیمت نفت و زنجیره تامین متاثر کند. هراس از حملات انصارالله، ایالات متحده را به تکاپو برای تشکیل ائتلافی دیگر در خاورمیانه واداشته است.

خیز برای تعریف ائتلافی پرهزینه

روز دوشنبه، پنتاگون اعلام کرد که در حال طراحی عملیاتی امنیتی برای حراست از ترافیک دریایی در برابر موشک‌های بالستیک و حملات پهپادی انصارالله یمن است. این تلاش که عملیات «نگهبان رفاه» نام دارد، شامل بریتانیا، بحرین، فرانسه، نروژ و برخی دیگر از کشور‌ها خواهد بود. به گزارش خبرگزاری رویترز، بسیاری از بزرگ‌ترین خطوط کشتیرانی جهان، تولیدکنندگان نفت و دیگر صاحبان محموله در روز‌های اخیر شروع به انحراف کشتی‌ها از منطقه کردند که این امر باعث افزایش قیمت نفت و نرخ بیمه شد. بریتیش پترولیوم، غول نفتی جهان، روز دوشنبه آخرین شرکتی بود که حرکت نفتکش‌های خود را در دریای سرخ متوقف کرد. چندین نفر از بزرگ‌ترین صاحبان کشتی‌های کانتینری همچون مرسک، CMA CGM، هاپاگ لوید و شرکت کشتیرانی مدیترانه (MSC) نیز تصمیم گرفته‌اند تا برخی کشتی‌های خود را از مسیر درگیری منحرف کنند. به نظر می‌رسد همین امر ایالات متحده را نسبت به ادامه‌دار بودن تهدیدات انصارالله هراسان کرده و با انتقال این هراس به سایر جهان در پی آن است که ائتلافی علیه آن ترتیب دهد. لوید آستین، وزیر دفاع ایالات‌متحده این تهدیدات را مشکلی بین‌المللی خواند. آستین که روز دوشنبه در تل‌آویو با نخست‌وزیر اسراییل و وزیر جنگ این بازیگر دیدار داشت، بر عزم جزم خود برای پایان دادن به تهدیدات دریایی انصارالله تاکید کرد.

بیشتر بخوانید: شکاف بین اهداف و واقعیت‌های جنگ اسرائیل و حماس؛ اسرائیل برآشفته شد

به ادعای افراد مطلع، مقامات امریکایی تلاش دارند تا از حمایت عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دو بازیگر اصلی جنگ داخلی یمن نیز برخوردار شون، اما به ادعای نیویورک‌تایمز، هر دو کشور ترجیح داده‌اند از صحنه نزاع و درگیری دور بمانند، چراکه به ادعای این نشریه انصارالله هر دو کشور را، در صورت اقدام نظامی علیه این جنبش، تهدید به حملات موشکی و پهپادی به زیرساخت‌های‌شان کرد.

نفت گروگان درگیری‌ها در دریای سرخ

سه اتحاد بزرگ کشتیرانی، متشکل از ۱۰ شرکت برتر کشتیرانی جهان، به کشتی‌ها و نفتکش‌های خود اخطاریه‌ای با مضمون «در انتظار بمانید» در مسیر‌های ترافیک دریای سرخ صادر کرده‌اند، به این معنی که از آن‌ها خواسته شده به صورت موردی به حرکت خود ادامه دهند یا مسیر خود را تغییر دهند. گزارش‌ها حاکی از آن است که به‌طور متوسط روزانه ۱۷ کشتی از کانال سوئز عبور می‌کنند. ناظران و کارشناسان حمل و نقل اکنون گزارش می‌دهند که اگرچه ترافیک دریایی از طریق کانال سوئز هنوز از روند معمول خود خارج نشده، در روز‌های آتی و با ادامه تهدیدات دریایی علیه حمل و نقل از طریق دریای سرخ، این روند رو به کاهش خواهد گذاشت. همین امر زنجیره تامین را سست خواهد کرد و به افزایش قیمت نفت خواهد انجامید.

حتی بدون تهدیدات انصارالله در دریای سرخ، درگیری بین اسراییل و حماس تا کنون، جریان جهانی نفت خام و محموله را به داخل و خارج از اسراییل به شدت کند کرده است. جریان نفت حتی تا روز دوشنبه همچنان از طریق دریای سرخ به شکلی نسبتا عادی در حال عبور بود، اما پس از خروج بریتیش پترولیوم، معامله‌گران و کارگزاران نفتی و تجاری این نگرانی را پنهان نکرده‌اند که این رویه سایر شرکت‌های بزرگ کشتیرانی و بازرگانی را نیز ترغیب به اقدامی مشابه کند. آن‌طور که ناظران حمل و نقل ارزیابی می‌کنند، برای اقتصاد جهانی، اختلال در حمل و نقل در خاورمیانه می‌تواند به شدت بر افزایش قیمت انرژی و مواد خام که عمدتا از مبدا خلیج فارس و چین حرکت می‌کنند، تاثیر بگذارد. این نگرانی زمانی جدی‌تر می‌شود که بدانیم کاهش سطح آب در کانال پاناما باعث کاهش سرعت ترانزیت از طریق این آبراه شده است. حتی بدتر از آن، ادامه تحریم‌های روسیه به دلیل جنگ اوکراین و مه‌آلود بودن چشم‌انداز صلح در آن منطقه، اهمیت روزافزون دریای سرخ برای حمل و نقل انرژی را دوچندان می‌کند. اگر دریای سرخ به منطقه ممنوعه برای اکثر نفتکش‌ها بدل شود، پس از آغاز جنگ اوکراین و تحریم‌های مرتبط با آن علیه روسیه که این کشور را مجبور به یافتن بازار‌های جدید برای فروش نفت خود کرد، این دومین‌بار طی دو سال گذشته خواهد بود که بازار جهانی نفت دوباره رنگ و رو عوض خواهد کرد.

ریچارد متیوز، مدیر تحقیقات کارگزاری بین‌المللی کشتیرانی گیبسون به نیویورک‌تایمز گفت که این امر می‌تواند باعث افزایش قیمت نفت و نرخ بیمه و کرایه حمل و نقل نفتکش‌ها شود. به عقیده متیوز، درست است که از صبح روز دوشنبه که شرکت بریتیش پترولیوم از ترافیک در دریای سرخ انصراف داده است، بیشتر شرکت‌های نفتکش همچنان مایلند کشتی‌های خود را از طریق همین آبراه به مقصد برسانند و از جهش قیمت جلوگیری کنند، اما به نظر می‌رسد این تمایل طولانی نخواهد بود و باید شاهد افزایش قیمت نفت در آینده‌ای نزدیک باشیم.

مانور محرمانه تل‌آویو و واشنگتن

در چنین شرایطی، بلند‌پایه‌ترین مقامات اطلاعاتی و دفاعی اسراییل و ایالات‌متحده دور جدیدی از دیپلماسی میدانی را در خاورمیانه با هدف احیای گفتگو‌ها برای آزادی اسرای اسراییلی و پایان دادن به جنگ غزه آغاز کرده‌اند. به گزارش وال استریت ژورنال، این گفتگو‌ها پس از کشته شدن سه اسیر اسراییلی توسط این بازیگر، فوریت بیشتری پیدا کرده است. این حادثه درخواست‌های عمومی در اسراییل برای اولویت دادن به آزادی اسرا را بر دیگر اهداف نظامی تقویت کرده است. اکسیوس نیز به نقل از دو منبع آگاه گزارش داده که دیوید بارنیا، مدیر آژانس جاسوسی اسراییل، موساد جمعه شب در اروپا با محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر قطر، برای گفتگو درباره ازسرگیری مذاکرات برای آزادی اسرا در دست حماس در غزه دیدار کرده است. این اولین دیدار مقامات ارشد اسراییلی و قطری از زمان بر هم خوردن آتش‌بس هفت روزه‌ای بود که منجر به گسترش عملیات نظامی اسراییل به جنوب غزه شد. یکی از منابع به اکسیوس گفته است که این مذاکرات «تن‌ها یک آغاز» است و تاکید کرد که این روند «طولانی، دشوار و پیچیده» خواهد بود. همین منبع فاش کرده که ویلیام برنز، رییس سازمان سیا و عباس کامل، رییس اطلاعات مصر در جریان سفری محرمانه به منطقه تلاش دارند تا با اعمال فشار درگیری‌ها را متوقف کرده و زمینه را برای آزادی اسرا هموار کنند.

توافق قبلی پس از کش و قوس‌های زیاد، در هم شکسته شد و پس از آن حملات اسراییل به غزه هم در بعد کمی و هم کیفی شدت گرفت و باعث شد مناطقی که تا پیش از آن برای غیرنظامیان امن به نظر می‌رسید، به جهنم بدل شود. در همین راستا، موساد در بیانیه‌ای اعلام کرد، روز پنجشنبه، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، به مدت دو ساعت با بارنیا در تل‌آویو دیدار کرد و در مورد تلاش‌ها برای از سرگیری مذاکرات برای آزادی اسرا گفتگو داشت.

چند صدایی در ساختار سیاسی امریکا

تلاش‌ها برای برقراری آتش‌بس در غزه همچنان ادامه دارد. در تازه‌ترین تحولات، شورای امنیت سازمان ملل متحد رای‌گیری برای پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی امارات متحده عربی برای توقف پایدار درگیری‌ها در غزه را به تعویق انداخت تا به دیپلمات‌ها فرصت بیشتری داده شود تا به مخالفت‌های امریکا نسبت به متن پیش‌نویس قطعنامه پاسخ دهند. این رای‌گیری قرار بود روز دوشنبه در نیویورک برگزار شود، اما ایالات متحده گفت که نمی‌تواند از اشاره به «توقف کامل درگیری‌ها» حمایت کند، با این حال ممکن است درخواست «تعلیق درگیری‌ها» را بپذیرد. کشور‌های عربی که بر سر متن مذاکره می‌کردند، اکنون ترغیب شده‌اند تا پیشنهاد کاخ سفید را بررسی کنند تا دست‌کم این بار بتوانند از وتوی ایالات‌متحده جلوگیری کنند. نیویورک‌تایمز نیز گزارش می‌دهد که اختلافات در داخل دولت ایالات‌متحده بر سر جنگ غزه و حمایت کاخ سفید از ادامه عملیات ارتش اسراییل در غزه در حال افزایش است. برخی مقامات کاخ سفید معتقدند این امر باعث شده سوءظن جنوب جهانی نسبت به نیات و استاندارد دوگانه ایالات‌متحده در مورد تجاوز نظامی بیشتر شود، چراکه کاخ سفید همواره به دنبال حمایت از اوکراین بوده، اما نسبت به کشتار گسترده فلسطینیان در غزه بی‌تفاوت است.

هر چه هست تاکنون تلاش‌ها برای سرد کردن آتش جنگ در غزه نه تنها ناکام مانده که خود بر هیزم ریختن بر آن و گسترش شعله‌های جنگ افزوده است. بحران رو به گسترش در آبراه دریای سرخ و کانال سوئز می‌تواند در روز‌های آتی به رویارویی تمام عیار جنبش‌های مقاومت در منطقه و حامیان اسراییل و در راس آن‌ها ایالات‌متحده بینجامد. حتی اگر چنین نشود، با افزایش قیمت تمام شده نفت و دیگر مواد خام در مقصد می‌تواند کشور‌های اروپایی را در زمستان درگیر بحران اقتصادی کند.