علائم یائسگی زودرس و راه‌های پیشگیری از آن

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: یکی از مرحله‌های طبیعی زندگی زنان «یائسگی» است. زمانی که دوره باروری زن به اتمام می‌رسد، به مرحله یائسگی یا منوپاز وارد می‌شود. این مرحله در مرحله‌ای از سن زنان رخ می‌دهد که بالای ۴۵ سال هستند. این دوره در بیشتر زنان از ۵۰ تا ۵۵ سالگی شروع می‌شود، اما اگر یائسگی زودتر از سن گفته شده اتفاق بیفتد، به آن یائسگی زودرس می‌گویند که یک حالت غیرطبیعی است. این حالت غیرطبیعی می‌تواند برای زن ایجاد چالش کند. در صورتی که این دوره از زندگی زن در سنی پایین‌تر از سن طبیعی یائسگی اتفاق‌ بیفتد، ممکن است که مشکلاتی برای او پدید بیاید.

عوامل یائسگی زودرس 

ممکن است به دلیل بیماری یا درمان‌های خاص یائسگی زود هنگام ایجاد شود، یا حتی شاید علت شناخته شده‌ای هم نداشته باشد. عوامل احتمالی زیر ممکن است باعث یائسگی زود هنگام شوند:

• سابقه خانوادگی: زنانی که سابقه خانوادگی یائسگی زود هنگام دارند، بیشتر ممکن است به آن مبتلا شوند.

• سیگار کشیدن: زنانی که سیگار می‌کشند دو سال زودتر از زنان غیرسیگاری یائسه می‌شوند. معمولاً علائم یائسگی در آن‌ها بیشتر است. تحقیقات نشان داده طول عمر زنان سیگاری مبتلا به یائسگی زود هنگام دو سال کمتر از زنان غیرسیگاری است.

• شیمی درمانی یا پرتو درمانی لگن: این درمان‌ها گاهی به تخمدان آسیب می‌زنند و بر اثر آن قاعدگی به طور موقت یا دائم قطع می‌شود. همچنین، ممکن است بارداری را دچار مشکل کنند یا امکان باردار شدن را از بین ببرند.

• جراحی برداشتن تخمدان‌: برداشتن هر دو تخمدان با عمل جراحی سبب بروز علائم یائسگی می‌شود. بعد از این عمل، قاعدگی متوقف می‌شود و سطح هورمون‌ها به سرعت کاهش می‌یابد. همچنین، علائم شدیدی مانند گرگرفتگی و کاهش میل جنسی بروز خواهد یافت. با کاهش سطح استروژن، خشکی واژن و فرج رخ می‌دهد و به تدریج ضخامت رحم کمتر و دهان آن کوتاه‌تر می‌شود.

• جراحی برداشتن رحم: در برخی زنان که جراحی برداشتن رحم را انجام داده اند، تخمدان‌ها سر جای خود هستند. در چنین شرایطی، قاعدگی متوقف می‌شود و زن دیگر نمی‌تواند باردار شود، اما ممکن است یائسه نشود. زیرا تخمدان‌ها به تولید هورمون‌ها ادامه می‌دهند.

• جراحی برداشتن تخمدان‌: برداشتن هر دو تخمدان طی عمل جراحی ممکن است سبب بروز علائم یائسگی شود. بعد از این عمل، قاعدگی متوقف می‌شود و سطح هورمون‌ها به سرعت کاهش می‌یابد. همچنین، علائم شدیدی مانند گرگرفتگی و کاهش میل جنسی بروز خواهد یافت.

• جراحی برداشتن رحم: در برخی زنان که جراحی برداشتن رحم را انجام داده اند، تخمدان‌ها سر جای خود هستند. در چنین شرایطی، قاعدگی متوقف می‌شود و زن دیگر نمی‌تواند باردار شود، اما ممکن است یائسه نشود. زیرا تخمدان‌ها به تولید هورمون‌ها ادامه می‌دهند. این زنان، ممکن است یائسگی طبیعی را ۱ یا ۲ سال زودتر از زمان مورد انتظار تجربه کنند.

• بیماری‌های خاص: بیماری خود ایمنی مانند تیروئید و آرتریت روماتوئید نیز ممکن است به یائسگی مرتبط باشد. این شرایط نادر است، اما گاهی سیستم ایمنی بدن (که به طور معمول با بیماری‌ها مبارزه می‌کند) به اشتباه به تخمدان‌ها حمله می‌کند و آن‌ها را از تولید هورمون باز می‌دارد.

• ویروس نقص سیستم ایمنی و ایدز: زنان مبتلا به ویروس HIV، که عفونت آنان به خوبی با دارو کنترل نمی‌شود، ممکن است یائسگی زود هنگام را تجربه کنند. همچنین ممکن است زنان مبتلا به ایدز گرگرفتگی‌های شدیدتری را نسبت به زنانی که HIV ندارند، تجربه کنند.

• اختلال ژنتیکی: زنانی که برخی کروموزوم‌ها را ندارند یا با مشکلات کروموزومی به دنیا آمده‌اند، ممکن است یائسگی زود هنگام را تجربه کنند. به طور مثال، زنانی که با اختلالی به نام سندرم ترنر به دنیا می‌آیند. در این سندروم فرد به طور کامل کروموزوم X یا بخشی از آن را ندارند. به همین دلیل، تخمدان‌های این افراد هنگام تولد به طور طبیعی شکل نمی‌گیرد و چرخه قاعدگی آنان و زمان یائسگی نرمال نخواهد بود.

• سندرم خستگی مزمن: زنان مبتلا به این سندرم خستگی شدید، ضعف، درد عضلانی و مفصلی، از دست دادن حافظه، سردرد، خواب نامناسب و علائم دیگری دارند. تحقیقی نشان می‌دهد زنان مبتلا به سندرم خستگی مزمن بیشتر ممکن است به یائسگی زود هنگام قبل از ۴۰ سالگی یا یائسگی قبل از ۴۵ سالگی مبتلا شوند.

• صرع: صرع نوعی اختلال تشنجی است. زنان مبتلا به صرع بیشتر دچار نارسایی زودرس تخمدان می‌شوند؛ همین امر منجر به یائسگی می‌شود و شیوع یایسگی زودرس در این افراد بیشتر از سایر زنان است.

علایم یائسگی زودرس

قاعدگی‌های نامنظم یا قاعدگی‌هایی که به طور قابل ملاحظه‌ای طولانی‌تر یا کوتاهتر از حالت عادی باشند، می‌توانند نشانه‌های اولیه یائسگی زودرس باشند. علایم دیگر یائسگی زودرس عبارتند از:

• خونریزی شدید

• لکه بینی

• دوره‌های پریودی که بیش از یک هفته طول می‌کشد

• مدت زمان طولانی‌تر در بین پریود‌ها

• از دست دادن کنترل مثانه

• خشکی واژن

• تغییر در احساسات یا میل جنسی

درمان یائسگی با دارو

پزشکان و متخصصان زنان، استفاده از دارو برای درمان یائسگی زودرس را با چند راهبرد انجام می‌دهند. هورمون درمانی انواع مختلفی دارد و برای کنترل خشکی واژن و گرگرفتگی انجام می‌شود. درمان‌های هورمونی موضعی در داخل واژن است و هورمون درمانی خوراکی با قرص‌های ضدبارداری خوراکی انجام می‌شود. استفاده از ژل و کرم لوبریکانت برای رفع خشکی واژن و تسهیل انجام عمل جنسی نیز یکی دیگر از روش‌های درمانی است. در افرادی هم که به‌دنبال یائسگی زودرس در خلق و خو دچار اختلال می‌شوند، عصبی و یا منزوی و مضطرب می‌شوند، دارو‌های ضد افسردگی و ضد اضطراب نیز تجویز می‌شود.

درمان یائسگی زودرس با طب سنتی

در روش طب سنتی، متخصصان بدون استفاده از دارو‌های شیمیایی با گیاهان دارویی اقدام به درمان می‌کنند. در ادامه چند نوع درمان این حوزه را بیان می‌کنیم:

• دمنوش‌های گیاهی: استفاده از دمنوش‌های گیاهی مانند رازیانه، تخم‌کرفس، پونه، بومادارن و پنج‌انگشت درد و علائم ناشی از یائسگی را کاهش می‌دهد و استفاده از دمنوش اسطوخودوس و گل گاوزبان برای بهبود خلق و خو اعصاب را آرام می‌کند. برای استفاده از آن‌ها دو قاشق غذاخوری از گیاه را داخل قوری بریزید و اجازه دهید با حرارت غیر مستقیم دم بکشد. همچنین جنسینگ نیز بسیار توصیه می‌شود. برای استفاده از آن باید ریشه‌های این گیاه را در آب جوش بریزید و بگذارید بیست دقیقه در آب بجوشد.

بیشتر بخوانید: راه‌‌کارهایی برای جلوگیری از افزایش وزن پس از یائسگی

• دفع سم از بدن: در طب سنتی اعتقاد بر این است که با متوقف شدن خونریزی سموم از بدن دفع نمی‌شود پس این خون باید از راه‌های دیگری بیرون ریخته شود. به همین دلیل حجامت و خون دادن را به افراد دارای نشانه‌های یائسگی زودرس پیشنهاد می‌دهند.

• الگو‌های تغذیه‌ای: در طب سنتی برای کنترل سطح استروژن توصیه می‌شود برخی مواد غذایی در رژیم فرد گنجانده شود. در طب سنتی اعتقاد بر این است که پیاز با افزایش پرولاکتین و سم‌زدایی از بدن سبب قاعده‌آوری می‌شود و می‌تواند خونریزی ماهیانه را متعادل کند، کیست‌های تخمدانی و تنبلی‌های تخمدانی را درمان کند. 

پیشگیری از یائسگی زودرس

• انجام فعالیت‌های ورزشی

• مصرف مکمل‌های غذایی 

• مصرف میوه و سبزیجات 

• مصرف مواد غذایی مانند سویا، دانه کتان، دانه کنجد و لوبیا که دارای فیتواستروژن هستند.

• مصرف پروتئین‌ها مانند حبوبات، گوشت و تخم مرغ

• مصرف ویتامین D

• پرهیز از مصرف کافئین

کلام آخر

برای پیشگیری از یائسگی زودرس باید به طور منظم جهت کنترل و معاینه به دکتر زنان و زایمان و نازایی مراجعه کنید و این مراجعات را در دوران یائسگی و پس از آن، ادامه دهید. آزمایش‌های غربالگری توصیه‌ شده بهداشتی مانند کولونوسکوپی، ماموگرافی و غربالگری تری‌گلیسرید (چربی) را حتماً انجام دهید. همچنین هرگز تصور نکنید یائسگی مربوط به زنان است، بلکه یائسگی در مردان هم وجود دارد و شامل کاهش ترشح تستوسترون در آقایان ۵۰ سال به بالا است. این هورمون انرژی مردان را افزایش می‌دهد و عضلات آن‌ها را حفظ می‌کند. با تغذیه سالم، ورزش کردن روزانه، خواب کافی، استرس را از خود دور کنید. از طرفی، پزشک با درمان‌های دیگری مثل جایگزینی هورمون، شما را معالجه می‌کند.