رتبه سوم ایران در فرونشست زمین؛ ۴۶ میلیون ایرانی در معرض خطر فرونشست!

اقتصاد۲۴- مطالعهٔ جدیدی که با بهره‌گیری از «یادگیری عمیق» و تجزیه و تحلیل هزاران داده در سراسر جهان انجام شده، نشان می‌دهد ایران از نظر مساحت درگیر با فرونشست، سومین رتبه را در جهان دارد. این مطالعه که توسط «تسیمور داویدزنکا» (Tsimur Davydzenka) و «پژمان طهماسبی» از مدرسهٔ معدن کلرادو آمریکا و «نیما شکری» از مؤسسۀ ژئو-هیدروانفورماتیک دانشگاه فناوری هامبورگ آلمان انجام شده است، روز اول اسفندماه با عنوان «پرده‌برداری از میزان جهانی فرونشست زمین: بحران غرق‌شدن» در مجلهٔ «ژئوفیزیکال ریسرچ لترز» (Geophysical Research Letters) منتشر شد. این مطالعه، ابعاد جدیدی از آثار فرونشست زمین در جهان را بیان می‌کند و نشان می‌دهد از هر چهار نفر انسان روی زمین، بیش از یک نفر در جایی زندگی می‌کند که با خطر فرونشست زمین روبه‌رو است.

در این مطالعه، ۴۶ هزار دادهٔ نقطه‌ای از وضعیت فرونشست در سراسر خشکی‌های زمین مورد استفاده قرار گرفته است که از ۲۲۱ منبع جمع‌آوری شده‌اند.

این تیم پژوهشی همچنین ۲۳ پارامتر محیطی را برای هر یک از داده‌های نقطه‌ای در نظر گرفته‌اند. آن‌ها سپس با استفاده از شبکهٔ عصبی (ANN) به آموزش مدل ماشینی خود پرداخته‌اند و با بهره‌گیری از یادگیری عمیق به نتایج تکان‌دهنده‌ای دست یافته‌اند. این بزرگترین پایگاه داده‌های مربوط به فرونشست زمین در جهان است که براساس آن اولین نقشهٔ جهانی فرونشست تولید شده است.

داده‌های این مطالعه همچنین نشان می‌دهد دو هزار و ۳۰۶ کیلومتر از مناطق شهری ایران و سکونتگاه‌های انسانی با تراکم بالای جمعیتی در عرصه‌هایی واقع شده‌اند که سالانه بیش از پنج میلی‌متر فرونشست دارند

پیش‌ازاین، داده‌های مربوط به فرونشست زمین، معمولا به‌صورت منطقه‌ای یا کشوری توسط دولت‌ها یا گروه‌های پژوهشی تهیه می‌شد و این نخستین‌بار است که یک گروه پژوهشی با استفاده از ابزار‌های نوین همچون یادگیری عمیق، اقدام به تهیهٔ نقشه‌ای جامع از وضعیت فرونشست در جهان کرده است.

دو میلیارد نفر در معرض خطر فرونشست

براساس مقالهٔ این گروه پژوهشی، بیش از ۶.۳ میلیون کیلومترمربع از خشکی‌های زمین با نرخ فرونشست بیشتر از پنج میلی‌متر در سال روبه‌رو هستند. این میزان برابر با حدود پنج درصد از خشکی‌های جهان است.

بیشتر بخوانید:زنگ خطر جدی فرونشست زمین در پاسارگاد

از طرفی ۲۳۱ هزار کیلومترمربع از مناطق شهری جهان و مناطق که دارای تراکم جمعیتی بالا هستند نیز در عرصه‌هایی واقع شده‌اند که سالانه بیش از پنج میلی‌متر با فرونشست روبه‌رو می‌شوند.

در این سکونتگاه‌های انسانی حدود دو میلیارد نفر ساکن هستند که فرونشست می‌تواند خسارت‌های فراوانی به زندگی آن‌ها وارد کند. این خسارت‌ها می‌تواند شامل تخریب جاده‌ها، خطوط راه‌آهن، زیرساخت‌های شهری و ساختمان‌ها باشد. از طرفی با افزایش نرخ فرونشست و نابودی آبخوان‌ها، احتمال احیای مجدد آبخوان‌ها و منابع آب زیرزمینی نیز کاهش می‌یابد.

دوسوم عرصه‌های فرونشست تنها در ۱۰ کشور

داده‌های این مطالعه نشان می‌دهد به‌طور کلی شش میلیون و ۳۰۵ هزار و ۱۰۱ کیلومترمربع از خشکی‌های جهان با فرونشستی بیش از پنج میلی‌متر در سال روبه‌رو هستند. اما این عرصه‌ها به‌طور مساوی در خشکی‌های جهان توزیع نشده‌اند و دوسوم این عرصه در ۱۰ کشور نخست از نظر میزان عرصه‌های فرونشستی قرار گرفته‌اند. چین با یک میلیون و ۴۳ هزار و ۴۶۰ کیلومترمربع، در صدر جدول کشور‌های دارای بیشترین عرصه‌های فرونشستی است و بیش از ۳۶۸ میلیون نفر از مردم این کشور در همین عرصه‌ها زندگی می‌کنند.

شش میلیون و ۳۰۵ هزار و ۱۰۱ کیلومتر مربع از خشکی‌های جهان با فرونشستی بیش از پنج میلی‌متر در سال روبه‌رو هستند که دوسوم این عرصه‌ها در ۱۰ کشور واقع شده‌اند

میزان متوسط فرونشست در چین سالانه ۳.۴ میلی‌متر و بیشترین میزان فرونشست این کشور ۱۸۳.۷ میلی‌متر به ثبت رسیده است. پس از چین، اندونزی با عرصهٔ فرونشست ۸۴۳ هزار و ۶۵۳ کیلومتر‌مربعی قرار دارد. متوسط فرونشست در اندونزی سالانه ۱۱.۳ میلی‌متر و بیشتر میزان آن نیز ۵۰.۸ میلی‌متر است. ایران با ۷۹۱ هزار و ۲۰۷ کیلومترمربع، هند با ۶۷۰ هزار و ۸۱۲ کیلومترمربع و پاکستان با ۳۷۴ هزار و ۱۷۲ کیلومترمربع عرصهٔ فرونشست در رده‌های سوم تا پنجم قرار گرفته‌اند.

۴۶ میلیون ایرانی در معرض خطر فرونشست

مساحت ۷۹۱ هزار کیلومترمربعی عرصه‌های فرونشستی در ایران، به‌معنای آن است که بیش از ۴۸ درصد مساحت کشور با فرونشست بیش از پنج میلی‌متر در سال دست‌وپنجه نرم می‌کند.

داده‌های این مطالعه همچنین نشان می‌دهد دو هزار و ۳۰۶ کیلومتر از مناطق شهری ایران و سکونتگاه‌های انسانی با تراکم بالای جمعیتی در عرصه‌هایی واقع شده‌اند که سالانه بیش از پنج میلی‌متر فرونشست دارند. در این عرصه‌ها ۴۵ میلیون و ۸۸۲ هزار و ۳۶۲ نفر زندگی می‌کنند که بیش از نیمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند. براساس داده‌های این مطالعه، نرخ متوسط فرونشست در ایران سالانه ۱۵.۵ میلی‌متر است و بیشترین میزان فرونشست ثبت‌شده نیز ۲۳۸.۳ میلی‌متر است.

تنها مکزیک است که بیشترین نرخ فرونشست ثبت‌شدهٔ آن با عدد ۳۲۱.۵ میلی‌متر در سال از ایران بیشتر است، درحالی‌که در این کشور مساحت عرصه‌هایی با فرونشست بیش از پنج میلی‌متر در سال سه هزار و ۱۴۳ کیلومترمربع است و نرخ متوسط فرونشست مکزیک نیز سالانه دو میلی‌متر است. پس از ایران، در افغانستان نیز بیشتر میزان فرونشست ۲۰۹.۵ میلی‌متر در سال به ثبت رسیده است، درحالی‌که نرخ متوسط فرونشست این کشور ۵.۵ میلی‌متر است و تنها ۴۹ کیلومتر مربع از افغانستان فرونشست سالانهٔ بیش از پنج میلی‌متر را تجربه می‌کنند. اما از نظر جمعیت در معرض خطر نیز ایران در رتبهٔ هفتم قرار دارد. چین با ۶۳۳ میلیون نفر، هند با ۳۶۸ میلیون نفر و اندونزی با ۲۱۳ میلیون نفر کشور‌های با بیشتر جمعیت ساکن در عرصه‌های فرونشستی هستند. پس از آن‌ها پاکستان، بنگلادش، فیلیپین و ایران قرار دارند.