افزایش جنگل‌خواری در کشور

اقتصاد۲۴-جنگل‌ها بخشی از منابع طبیعی تجدیدشونده هستند و نقش مهمی در حفاظت برخی منابع مانند آب و خاک ایفا می‌کنند. در ایران، اما این منابع مهم در معرض تخریب‌های گسترده عمدی و غیرعمدی است.

بر اساس گزارش فائو (سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد) در سال ۲۰۲۰، جنگل‌ها با وسعت حدود ۴/۰۶ میلیارد هکتار، حدود ۳۱ درصد سطح خشکی‌های زمین را پوشانده‌اند. به عبارتی وسعت جنگل‌ها، یک سوم سطح خشکی‌های زمین بود.

نیمی از جنگل‌های جهان در ۵ کشور

بیش از نیمی از مساحت جنگل‌های جهان در پنج کشور قرار دارد. این کشور‌ها به ترتیب عبارتند از: روسیه با ۸۱۵ میلیون هکتار (معادل ۲۰ درصد)، برزیل با ۴۹۷ میلیون هکتار (۱۲ درصد)، کانادا با ۳۴۷ میلیون هکتار (۹ درصد)، امریکا با ۳۱۰ میلیون هکتار (۸ درصد) و چین با ۲۲۰ میلیون هکتار (درصد) قرار گرفته است. اما وضعیت جنگل‌های ایران چگونه است؟

کمتر از چهار سال قبل، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی نسبت به روند آتش‌سوزی جنگل‌های ایران هشدار داد و نوشت که روند فزاینده این آتش‌سوزی‌ها باید به عنوان یک بحران قلمداد شود. بخشی از این آتش‌سوزی‌ها عمدی و بخشی غیرعمدی است. بخشی از زمین‌ها با از بین رفتن جنگل‌ها، تغییر کاربری می‌دهند و ضربه بزرگی به منابع طبیعی کشور وارد می‌شود.

مساحت جنگل‌های ایران چقدر است؟

حالا بازوری پژوهشی مجلس در گزارش جدید خود از افزایش زمین‌خواری و جنگل‌خواری در ایران نوشته است. در ابتدای این گزارش به مساحت جنگل‌های ایران به نقل از منابع داخلی و خارجی اشاره شده است

بر اساس آخرین آمار و اطلاعات اعلامی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، در حال حاضر مساحت پوشش جنگلی ایران حدود ۱۴ میلیون هکتار برآورد شده است؛ یعنی حدود ۸.۵ درصد از مساحت کشور. 

بیشتر بخوانید:تیغ مولد‌سازی به جنگل‌ها هم رسید!

سازمان فائو، اما مساحت جنگل‌های ایران را کمتر از رقم اعلامی سازمان منابع طبیعی ایران اعلام کرد. آنطور که فائو سال ۲۰۲۰ گزارش داد، مساحت جنگل‌های ایران حدود ۱۰.۷ میلیون هکتار است. یعنی مساحت پوشش جنگلی را حدود ۶.۵ درصد از مساحت کشور برآورد کرد که ۲ درصد کمتر از برآورد سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور است.

جنگل‌خواری و تخریب منابع طبیعی ایران

در ادامه گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به تغییر کاربری زمین‌ها اشاره شده است. افزایش مهاجرت‌های بی‌رویه روستا-شهری و در نتیجه افزایش محدوده سکونتگاه‌های شهری از محل الحاق کشاورزی و منابع طبیعی و تغییر کاربری آن‌ها به مسکونی، تمرکز بر سیاست‌های توسعه شهرنشینی و صنعتی‌سازی و غفلت از توسعه روستایی و عشایری و بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی در کنار تصرف غیرقانونی به اراضی کشاورزی و منابع طبیعی در قالب‌هایی مانند «زمین‌خواری» و «جنگل‌خواری» در ایران به تشدید تخریب عرصه‌های منابع طبیعی منجر شده است.

این تغییرات به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر موضوعات اجتماعی، اقتصادی، محیط زیستی و اقلیم تاثیر گذاشته؛ به گونه‌ای که ایران از لحاظ انتشار کربن در رتبه هشتم دنیا قرار گرفته است.

فرسایش خاک در ایران؛ ۳ برابر میانگین جهانی

بازوی پژوهشی مجلس نوشت، کاهش سطح پوشش گیاهی با افزایش میزان رواناب‌ها باعث ایجاد سیلاب‌های مخربی در سال‌های اخیر شده است. افزایش میزان فرسایش خاک از دیگرآثار کاهش پوشش گیاهی است.

این کاهش پوشش باعث شده است، میزان فرسایش خاک در ایران، (۵.۵ تن در هکتار در سال) دو تا سه برابر میانگین جهانی (۲/۲ هکتار در سال) باشد.

بحران منابع طبیعی، پنجمین خطر اقتصادی ایران

عرصه‌های جنگلی ایران شامل ناحیه رویشی زاگرسی، هیرکانی، ایرانی-تورانی، ارسبارانی و خلیج فارس-عمانی می‌شود. حدود ۴۲ درصد از جنگل‌های ایران در ناحیه رویشی زاگرس قرار دارد.

در سال‌های اخیر، اما فعالان محیط زیست نسبت به وضعیت نامناسب جنگل‌های زاگرس بار‌ها هشدار دادند. یک بار صحبت از بیماری‌هایی هست که به جان بلوط‌های زاگرس می‌افتد و بار دیگر آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی.

در چنین شرایطی، دولت سیزدهم طرح کاشت یک میلیارد درخت را رونمایی کرده است. مقامات دولتی می‌گویند این طرح قرار است مساحت پوشش جنگلی کشور را افزایش دهد، حال آنکه کارشناسان می‌گویند این طرح ابهامات زیادی دارد و دولت هم امکان اجرای چنین طرح را ندارد.

بیش از ۸۸ درصد مساحت کشور در معرض بیابان‌زایی قرار دارد. در حالی‌که برای تشکیل هر سانتی‌متر خاک در ایران ۷۰۰ تا هزار سال زمان نیاز دارد.

به طور کلی، منابع طبیعی ایران حال و روز خوشی ندارد؛ از پوشش گیاهی گرفته تا آب و خاک. مجمع جهانی اقتصاد، سال گذشته، بحران منابع طبیعی را یکی از پنج خطر مهم اقتصاد ایران معرفی کرد.