ارز مسافرتی؛ توزیع رانت یا کنترل بازار ارز؟

اقتصاد ۲۴- ارز مسافرتی همزمان با آخرین روز‌های سال ۱۴۰۲ به یکی از مهمترین چالش‌های بانک مرکزی بدل شده است. همزمان با افزایش سهمیه ارز مسافرتی که از اواسط اسفند و به‌موازات بالا رفتن پیک سفر‌های خارجی کلید خورد، محمد جواد آذری جهرمی به‌عنوان وزیر پیشین ارتباطات خطاب به ابراهیم رئیسی درباره توزیع ارز مسافرتی هشدار داد و رقم تعلق گرفته به متقاضیان را اسراف منابع بانک مرکزی دانست. صداوسیما در قالب گزارشی از بخش خبری ۲۰:۳۰ از سیاست جدید بانک مرکزی انتقاد کرد و بحث هدر رفتن پنج هزار میلیارد تومان از ذخایر بانک مرکزی را پیش کشید.

علی خضریان سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ پا را فراتر گذاشت و بعد از لازم دانستن برخورد با متخلفان، از توقف عرضه ارز مسافرتی خبر دارد. بانک مرکزی، اما با تکذیب توقف عرضه ارز مسافرتی، هدف از این اقدام را کنترل بازار ارز معرفی می‌کند. در این نوشته بخشی از برداشت‌های غلطی که درباره نحوه پرداخت ارز مسافرتی در رسانه‌ها و صحبت‌های مسئولان بازگو می‌شود را بررسی می‌کنیم.

ارز مسافرتی با لحاظ دو شرط مهم معادل هزار یورو یعنی سقف تعیین‌شده برای این ردیف به‌متقاضیان تعلق می‌گیرد. مورد اول ارائه بلیط هواپیما اعلام شده و شرط دوم این است که کشور مقصد از مسافران ایرانی ویزا بخواهد. در غیر این صورت حداکثر مبلغی که تحت‌عنوان ارز مسافرتی به متقاضی تعلق می‌گیرد، ۳۰۰ یورو یا ارز معادل آن خواهد بود.

ارز مسافرتی با این اوصاف برای مسافرانی که این روز‌ها راهی ترکیه یا ارمنستان و گرجستان می‌شوند، مثل زائرانی که عتبات عالیات را برای سفر انتخاب می‌کنند، معادل ۳۰۰ یورو تعیین شده و برداشتی که برخی از همکاران ما از عایدی ۱۵ میلیونی داشتند، کاملا اشتباه است.

ارز مسافرتی الان که در روز‌های پایانی اسفند به سر می‌بریم با نرخی نزدیک ۴۷ هزار تومان به دست متقاضیان تحول داده می‌شود و بااحتساب حداکثر مبلغی که به مسافران ترکیه، عراق، ارمنستان، گرجستان و ... تعلق می‌گیرد، درمقایسه با بازار آزاد نهایتا حدود پنج میلیون به‌سودشان تمام می‌شود. برخی از دوستان بدون توجه به اصل ماجرا به این نتیجه رسیدند که ارز مسافرتی رسما حکم پول‌توجیبی مسافرانی را دارد که به‌جای شهر‌های داخلی، کشور همسایه را برای تعطیلات نوروز انتخاب می‌کنند.

ارز مسافرتی رانت پنج هزار میلیاردی ایجاد می‌کند؟

ارز مسافرتی و حواشی مربوط به آن در روز‌های گذشته بانک مرکزی و صداوسیما را روبروی هم قرار داده است. ماجرا به گزارشی از بخش خبری ۲۰:۳۰ مربوط می‌شود که در آن از توزیع رانت پنج هزار میلیارد تومانی زیر سایه عرضه ارز مسافرتی صحبت شده. طبق این گزارش که بانک مرکزی آماروارقام ارائه شده در آن را غیرکارشناسی و نادرست توصیف کرده، با احتساب ۳۵۰ هزار مسافری که سال گذشته از کشور خارج شدند، حجم ارز عرضه شده در قالب ارز مسافرتی در سال جدید حول‌وحوش ۳۵۰ میلیون دلار تخمین زده شده است. یعنی چیزی نزدیک پنج هزار میلیارد تومان!

بانک مرکزی در پاسخ به گزارش صداوسیما در رابطه با ارز مسافرتی گفته: بررسی آمار تخصیص ارز مسافرتی هوایی در بازه زمانی ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ حاکی از تقاضای ارز موضوع این سرفصل، برای ۳۴ هزار و ۴۴۹ نفر از هموطنان است که این آمار تقریبا یک دهم آمار ارائه شده در گزارش بخش خبری ۲۰:۳۰ است.

بانک مرکزی ارز مسافرتی را درقالب چارچوب قانون و یکی از سرفصل‌های ارز خدماتی تعریف می‌کند و با طعنه به گزارش پخش‌شده در تلویزیون، آن را یکجور تشویش اذهان مخاطبین و دون شأن و خلاف رسالت رسانه‌ای صداوسیما توصیف کرده است.

چهار برداشت غلط از ماجرای جنجالی ارز مسافرتیارز مسافرتی با لحاظ یکسری سختگیری به متقاضیان فروخته می‌شود و هر کد ملی سالی یکبار امکان استفاده از سهمیه دولتی دارد.

بیشتر بخوانید:  سهمیه ارز مسافرتی به زائران هوایی عتبات هم تعلق می‌گیرد؟

ارز مسافرتی اسراف ذخایر بانک مرکزی است؟

ارز مسافرتی و پرداخت اسکناس‌های رایج با نرخی زیر بازار آزاد ارز، از سوی چهر‌های سرشناسی در روز‌های گذشته اسراف منابع بانک مرکزی معرفی شده است. اخیرا یکی از وزرای دولت پیشین خطاب به ابراهیم رئیسی نسبت به ازدحام مسافران در صف خودپرداز‌های فروگاهی برای دریافت ارز مسافرتی هشدار داده و تصمیم بانک مرکزی در این موضوع را روندی غیرعادلانه و مصداق بارز اسراف دانسته است.

بانک مرکزی، اما طبق نظر بخشی از کارشناسان بازار ارز، با علم به ذخایر و با هدف کنترل نوسانات بازار ارز در ارائه ارز مسافرتی فعالیت دارد و از یک طرف دیگر آمار و ارقامی که به شکل روزانه از روند معاملات سامانه نیما منتشر می‌شود، حاکی از دست باز بازارساز در این زمینه دارد. طوریکه در روز‌های اخیر بخش قابل توجهی از حجم ارز عرضه‌شده در سامانه نیما بدون مشتری می‌ماند و کارشناسان این اتفاق را در راستای فروکش کردن تب خرید ارز می‌دانند.

ارز مسافرتی بدون حساب و کتاب تخصیص داده می‌شود؟

ارز مسافرتی بحث امروز و دیروز نیست و از چند سال قبل بانک مرکزی با مطرح کردن سرفصل ارز خدماتی در ارائه آن به متقاضیان واجد شرایط مشارکت می‌کند. هدف بانک مرکزی از تخصیص ارز مسافرتی، منتقل کردن متقاضیان از کف بازار به صرافی‌های بانکی است و به‌کمک این حربه با دلال‌های حاضر در میدان فردوسی و سبزه‌میدان و ارقام دلخواه آن‌ها مقابله می‌کند.

نحوه پرداخت ارز مسافرتی، اما این وسط هیچوقت ثابت نبوده و بانک مرکزی با اتخاذ تصمیم‌ها و سختگیری‌های جدید دنبال برطرف کردن باگ‌های ماجراست.

ارز مسافرتی به‌عنوان مثال تا اوایل سال ۱۴۰۱ بدون سختگیری و بدون ارائه بلیط و پاسپوت و ویزا به متقاضیان تحویل داده می‌شد و الان هم یکسری از دلال‌های سودجو بعد از دریافت یورو دولتی، اقدام به کنسل کردن بلیط هواپیما می‌کنند.

بانک مرکزی، اما با زیرنظر گرفتن اتفاقات و حواشی این روز‌های بازار تصمیم به برخورد با متخلفان گرفته و طبق شنیده‌ها خدمات بانکی متقاضانی که بعد از دریافت ارز مسافرتی اقدام به کنسل کردن بلیط کردند، محدود می‌شود.

منبع: نبض بازار