پدر علم ارتباطات ایران کیست؟

اقتصاد۲۴-هدی کاشانیان: کاظم معتمدنژاد، یکی از معروف‌ترین و تاثیرگذارترین روزنامه‌نگاران و نویسندگان ایرانی بود. او بیشتر به خاطر فعالیت‌هایش در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شناخته می‌شود. معتمدنژاد در زمانه‌ای که در ایران انقلاب اسلامی رخ داد، فعالیت خود را در رسانه‌ها آغاز کرد. او در طول سال‌ها به عنوان نویسنده و سخنران در موضوعاتی از جمله ادبیات، سیاست، و فرهنگ فعالیت داشته است. از آثار معتمدنژاد می‌توان به مقالات و کتبی درباره ادبیات و فرهنگ ایران اشاره کرد.

بیوگرافی کاظم معتمدنژاد

کاظم معتمدنژاد در سال ۱۳۱۳ در روستای مود یکی از روستا‌های توابع شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی متولد شد. او از خانواده فرهنگی بود و پدرش مدیر دبیرستان بود و سایر اعضای خانواده او نیز در مشاغل فرهنگی حضور داشتند. معتمدنژاد تحصیلات ابتدایی و بخشی از تحصیلات متوسطه خود را در شهر تولدش و بخش دیگر را در شهر بیرجند و سال ششم ادبی را در دبیرستان مروی تهران گذراند. در سال ۱۳۳۶ موفق به کسب لیسانس و در سال ۱۳۳۹ به اخذ درجه دکتری در رشته حقوق قضایی از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شد.

او در هنگام گذراندن مقطع کارشناسی با مدیرمسئول روزنامه کیهان که استاد او نیز در دانشکده بود، آشنا و دوست صمیمی می‌شود و با دعوت مدیر مسئول از دانشجویان دکتری برای همکاری با روزنامه، دکتر معتمدنژاد هم فرصت را غنیمت شمرده و به‌عنوان مترجم زبان فرانسه وارد روزنامه کیهان می‌شود و با نشان دادن پشتکار و قابلیت خود، تبدیل به مسئول گروه خارجی و مقالات شد.  

در آن دوره روزنامه کیهان نیاز به روزنامه‌نگاران تحصیلکرده و متخصص داشت و با توجه به تخصص دکتر معتمدنژاد در زبان فرانسه برای او از دولت فرانسه بورسیه دریافت کرد. دکتر معتمدنژاد در دانشگاه سوربن فرانسه توانست دکتری حقوق و علوم سیاسی و نیز دکتری تخصصی روزنامه‌نگاری از انستیتوی مطبوعات و علوم نظری دانشگاه پاریس را کسب کند.

همسر و فرزندان دکتر معتمدنژاد

کاظم معتمدنژاد از همسر خود دو فرزند به نام‌های رویا و رامین دارد و درباره همسر خود گفته بود: «من و همسرم در دوران تحصیلات دانشگاه تهران با هم آشنا شدیم و ازدواج کردیم. دلسوزی‌ها و فداکاری‌های همسرم، در پیشرفت‌های علمی و ادامه تحصیلات دانشگاهی و توسعه مطالعات بنده بسیار موثر بوده است و اگر این همکاری‌ها نبود به احتمال زیاد نمی‌توانستم با فراغ بال در زمینه‌های آموزشی و پژوهشی خدمت کنم. همسر استاد دارای مدرک فوق لیسانس حقوق و وکیل دادگستری است.»

هر دو فرزند استاد نیز تحصیلات عالیه دارند: دکتر رویا معتمدنژاد، دکترای حقوق از دانشگاه پاریس (پانتئون - سوربن)، استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی است و دکتر رامین معتمدنژاد، دکترای اقتصاد از دانشگاه پاریس (پانتئون - سوربن)، دانشیار اقتصاد بین‌الملل در همان دانشگاه است.

سوابق فعالیت‌های دکتر معتمدنژاد

در سال ۱۳۴۳ بعد از کسب علم و دانش در رشته‌های مختلف حقوق، علوم سیاسی و علوم تخصصی روزنامه‌نگاری به ایران بازمی‌گردد و همکاری خود را با روزنامه کیهان ادامه می‌دهد. یک سال بعد به‌عنوان استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران فعالیت خود را آغاز کرد. همچنین یک دوره عالی روزنامه نگاری را در کشور راه‌اندازی کرد که پس از پایان این دوره دو ساله از دوره عالی روزنامه نگاری به موسسه عالی مطبوعات و روابط عمومی ارتقا یافت. اما بعد از پیروزی انقلاب با تعطیلی دانشگاه‌ها این موسسه عالی مطبوعات نیز بسته شد و دکتر معتمدنژاد به فرانسه رفته و در آنجا به تدریس و تحقیقات درباره این حوزه می‌پردازد.

دکتر معتمدنژاد بعد از انقلاب و در سال ۱۳۶۸ خورشیدی به ایران بازگشت و برای احیا و زنده نگه داشتن رشته علوم ارتباطات به صورتی خستگی‌ناپذیر تا احیای کامل آن پیش رفت. او ضمن مشارکت فعال در تاسیس دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی و راه اندازی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری، پیش‌قدم در توسعه همه جانبه دانش ارتباطات در کشور شد.

آثار کاظم معتمدنژاد

دکتر معتمدنژاد را به دلیل بنیانگذاری رشته علوم ارتباطات، پدر این رشته می‌دانند. تسلط ایشان بر حوزه‌های مختلف ارتباطات و زمینه‌های مربوط به آن، دکتر معتمدنژاد را سرآمد و پیش قراول دانش ارتباطات در ایران کرد.

از جمله آثار او می‌توان به کتاب‌ها و مقالاتی، چون «حقوق مطبوعات»، «ارتباطات بین الملل»، «ارتباط جمعی غربی و انقلاب اسلامی ایران: بازنگری انتقادی نظریه‌های غربی توسعه بخشی ارتباطات در جهان سوم و تحقیق در پوشش خبری انقلاب اسلامی ایران در وسایل ارتباط جمعی غرب»، «ارتباطات در خدمت انسان‌ها: برنامه بزرگ یونسکو برای سال‌های ۱۹۸۴-۸۵»، «ارتباطات و وسایل ارتباطی»، «حقوق ارتباط جمعی»، «روزنامه نگاری»، «روزنامه نگاری: با فصلی جدید در بازنگری روزنامه نگاری معاصر»، «روش تحقیق در محتوای مطبوعات: با کلیاتی درباره تجزیه و تحلیل در ارتباطات جمعی»، «روش مطالعه و بررسی مطبوعات»، «کتابشناسی ارتباطات جمعی در جهان سوم»، «ماکت سازی و صفحه بندی»، «مصاحبه و رپورتاژ»، «مطالعات و تحقیقات انتقادی در ارتباطات اجتماعی»، «مطالعات و تحقیقات انتقادی در ارتباطات اجتماعی»، «مطبوعات، تبلیغات و افکار عمومی»، «مطبوعات و وسایل خبری: ارتباطات و مطبوعات در دنیای امروز» و «وسایل ارتباط جمعی»، اشاره کرد.

افتخارات کاظم معتمدنژاد

•    وی در سال تحصیلی ۷۴_۷۳ به عنوان استاد نمونه دانشگاه‌های کشور، از دست آیت ا... هاشمی رفسنجانی، ریاست جمهوری وقت، لوح تقدیر دریافت کرد.

•    همچنین دکتر معتمدنژاد در ۱۳۸۴ خورشیدی و بر اساس مصوبه هیئت دولت نشان درجه یک دانش را از رییس‌جمهوری وقت دریافت کرد.  

•    برگزاری مراسم تکریم توسط بنیاد نخبگان استان خراسان جنوبی با حضور جمعی از چهره‌های علمی و فرهنگی کشور، شاگردان ایشان و استعداد‌های برتر بنیاد ملی نخبگان در سال ۱۳۹۵

درگذشت کاظم معتمدنژاد

دکتر کاظم معتمدنژاد، پدر علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاری در چند سال آخر عمر خود از بیماری پارکینسون رنج می‌برد و در اواخر عمر خود دچار فراموشی هم شده بود و به گفته نزدیکانش در کما بسر می‌برده است و سرانجام او بعدازظهر ۱۴ آذر ۱۳۹۲ خورشیدی در بیمارستانی در تهران درگذشت و در قطعه نام‌آوران بهشت زهرا به خاک سپرده شد. قرار بود در ۲۳ آذر سال ۱۳۹۲، مراسم نکوداشتی برای دکتر معتمدنژاد در دانشکده علوم اجتماعی و ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شود، اما چه تلخ که در آن روز به جای نکوداشت، مراسم بزرگداشت هفتمین روز درگذشت او برگزار شد.