جانشینان احتمالی رئیسی و امیرعبداللهیان چه کسانی هستند؟/ به دولتی نیاز داریم که از فرصت بایدن استفاده کند

اقتصاد۲۴- میرا قربانی فر - روز یکشنبه ۳۰ اردیبهشت، بالگردی با سرنشینان خود شامل سید ابراهیم رئیسی، رئیسی جمهوری اسلامی ایران، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، استاندار و امام جمعه آذربایجان شرقی و سه نفر کادر پرواز در نزدیکی روستای اوزی ورزقان سقوط کرد، حادثه‌ای که یکی از وقایع مهم در تاریخ سیاسی ایران معاصر را با خود به همراه داشته است.

سید ابراهیم رئیسی، به عنوان رئیس دولت وقت در شرایطی به شهادت رسید که دستکم یک سال دیگر از دولت وی باقی مانده بود و حالا دیگر همه منتظر تغییر کابینه در کمتر از ۵۰ روز هستند. از سوی دیگر وزیر خارجه همسو با کابینه ای که چندان سرسازش و مذاکره با جهان نداشت نیز در سقوط هواپیما جان باخت و به مجموعه شهدای خدمت پیوست. اما سوال این است سیاست خارجی ایران به کدام سو خواهد رفت و کابینه دولت چهاردهم چگونه خواهد بود.

علی بیگدلی، کارشناس ارشد سیاست خارجی و تحلیلگر مسائل منطقه‌ای و ایران در همین رابطه به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «مساله جانشینی آقای رئیسی یک مقدار در شرایط فعلی برای نظام کار مشکلی است، اینکه بتواند شخصی دیگر را با ویژگی‌های سید ابراهیم رئیسی، برای رئیس جمهور انتخاب کند شاید کمی مشکل و کمیاب باشد و البته که آن سیاست یکسان سازی و یکدست سازی خیلی موفق نبوده و حتما پس از این شاید این یکسان سازی سیاسی بار دیگر مقدور و ممکن نباشد.»

بیگدلی در توضیح شکست سیاست یک دست سازی نیز تصریح می‌کند: «دلیل آن عدم موفقیت یکسان سازی سیاسی شاید به این خاطر بود که آقای رئیسی با مجلس مشکل داشت و آقای قالیباف نیز همین الان با مجلسی که خودش رییس آن بوده، مشکل دارد و دیدیم که نفر چهارم در تهران بود و این نشان از کاهش محبوبیت وی داشت.»

قالیباف گزینه ای که با مجلس مشکل دارد

این کارشناس همچنین درباره شانس و شرایط محمدباقر قالیباف برای ریاست جمهوری به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «هرچند شاید بسیاری تصور می‌کنند که قالیباف گزینه مطلوبی برای ریاست جمهوری باشد، اما با توجه به اینکه خود وی در حالی که رئیس مجلس است با مجلس مشکل دارد، اگر به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود باز هم بین دو قوه مجریه و مقننه مشکل به وجود خواهد آمد، اگرچه مجلس باز هم نیروهایش گزینشی هستند، اما اختلاف به وجود خواهد آمد. به همین دلیل است که می‌گویم انتخاب رئیس جمهوری که هم مورد وثوق رهبری باشد و هم جامعه وی را بپسندد و هم با مجلس همراه باشد حتما مشکل خواهد بود.»

سیاست خارجی در همان مسیر با سکاندارانی تازه

علی بیگدلی همچنین درباره شرایط پیش رو در سیاست خارجی کشور نیز خاطرنشان می‌کند: «در مورد مساله سیاست خارجی کشور تصور نمی‌کنم که حادثه مهمی رخ بدهد به خاطر اینکه، در واقع رهبری است که مشی سیاست خارجی کشور را مشخص می‌کنند، اما در شرایط کلی و وضعیت فعلی، ما به رئیس جمهوری نیاز داریم که از قابلیت‌های بالایی برخوردار باشد که جهان را بشناسد، شرایط ویژه امروز منطقه و دنیا را درک کند و تشخیص بدهد، چرا که کشور ما در موقعیت بسیار حساسی به سر می‌برد و هم مشکلات داخلی داریم و هم مشکلات سیاسی داریم و هم در فضای بین المللی آن پذیرش کامل را نداریم. بنابر همین دلایل دو شخصیت رئیس جمهور و وزیر امور خارجه باید بین کسانی انتخاب شوند که با شرایط بین المللی حس سازگاری بین آنان وجود داشته باشد، چرا که اکنون ما این موقعیت را نداریم که بخواهیم شرایط تند و تیز گذشته را همچنان ادامه بدهیم.»

نیازمند تعامل و همکاری با غرب هستیم

این کارشناس مسائل بین الملل در ادامه می‌افزاید: «در هفته گذشته، دیدیم که هیات ایرانی و آمریکایی در عمان نشست‌هایی را داشته اند و من نیز پیش از این گفتم که باید راه یکجانبه به شرق را به سمت غرب محصور کنیم؛ یعنی شرق به هیچ وجه نه می‌خواهد و نه می‌تواند این اقتصاد در حال احتزار ما را احیا کند و اقتصاد ما اکنون به نقطه‌ای رسیده که دیگر تاب مقاومت برای مردم وجود ندارد و باید از این سنگینی اقتصادی رها شویم و راهی جز این نداریم که سیاست انعطاف پذیری را در برابر غرب از خود نشان بدهیم و آمریکایی‌ها نیز چون در سال انتخابات هستند نیازمند این هستند که منطقه به سمت آرامش و کاهش تنش پیش برود چرا که با بالا رفتن قیمت نفت آمریکا دچار مشکل می‌شود و برای آمریکایی‌ها بنزین مثل آب مهم است و بالا رفتن قیمت بنزین می‌تواند آرای بایدن را به صورت محسوس کاهش بدهد.»

بیشتر بخوانید: در زمان رئیسی، الیگارشی پول و قدرت برخلاف خواست رئیس دولت، بر شهروندان فشار اقتصادی وارد می‌کرد/ بلوف‌های مربوط به خودکفایی در حوزه ناوبری چه شد؟

بیگدلی همچنین در توضیح شرایط کشور در عرصه بین المللی تصریح می‌کند: «برای ایران نیز مشکل اقتصادی فراوانی وجود دارد پس این دو شخصیت یعنی رئیس جمهور و وزیر امور خارجه که در حقیقت سکانداران اصلی امور داخلی و خارجی کشور هستند باید شخصیت‌هایی باشند که با فضای بین المللی آشنا باشند و از قابلیت‌ها و استعداد‌های لازم برای این مدیریت برخوردار باشند چرا که شرایط ما بسیار شرایط حساسی هم در داخل و هم در منطقه و هم در فضای بین المللی است.
اگرچه معتقد هستم خط و خطوط اصلی را رهبری تعیین می‌کنند، اما به هر حال مجریان اجرای این موارد نیز باید از یک قابلیت و امکانات بالایی برخوردار باشند.»

انتخابات ایران و آمریکا تاثیری بر هم ندارند

این استاد دانشگاه در حوزه بین الملل با اشاره به نزدیک شدن انتخابات ایران و آمریکا نیز گفت: «درباره همزمان شدن انتخابات ایران و آمریکا و این مساله که حالا هر دو در یک سال برگزار می‌شوند به نظر من چندان تاثیری در انتخابات آمریکا دستکم نمی‌گذارد، کما اینکه فکر می‌کنم تاثیر چندانی بر انتخابات ایران نیز نخواهد گذاشت چرا که ما دو جنس متفاوت هستیم و خیلی روی فضای انتخاباتی آمریکا تاثیری نخواهیم داشت. به نظر من این آرایش فعلی در سیاست داخلی باید تغییر کند تا در سیاست خارجی به نتیجه مطلوب تری برسیم. آرایش سیاسی فعلی توانمندی و قابلیت‌های منطقه ای و جهانی ندارد و حتی درک بین المللی درستی نداشت.»

ایران وزیر خارجه ای می‌خواهد که زبان جهان را بشناسد

بیگدلی با اشاره به شرایط خاص ایران و مساله انتخاب وزیر خارجه کشور به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «من در یک گفتگو پیش از این هم گفته بودم که متاسفانه وزیر امور خارجه فقید، فضای بین المللی و زبان بین المللی را به درستی نمی‌شناخت و گروهی که قصد رسیدن به قدرت را دارند باید از قابلیت‌ها و استعداد لازم برخوردار باشد. آقای امیرعبداللهیان آدم بسیار خوبی بود، اما وزیر خارجه خوبی نبود، بنابراین اکنون ما در یک شرایط بسیار پرفراز و نشیبی که در داخل و در منطقه و فضای بین المللی داریم یک وزیر خارجه فعال و آشنا به نظام بین الملل نیاز داریم و شاید بتوانم بگویم وزیر خارجه ای همچون آقای ظریف را نیاز داریم و حتی اگر دستور نیز از رهبری دریافت می‌کند، خود او نیز از قابلیت‌هایی برخوردار بود و این مساله تا رئیس جمهور نیز تسری پیدا می‌کند، بنابراین این آرایش فعلی باید تغییر پیدا کند و این آرایش توان همسو شدن با فضای منطقه ای و بین المللی را ندارد. ما در مدت ۳ سال گذشته به این نتیجه رسیدیم که این ترکیب، یک ترکیب مطلوب برای رسیدن ما به منافع ملی خودمان نیست. حالا هم امیدواریم که سیاست خارجی کشور وارد فاز تازه ای شود.»

عراقچی گزینه مناسب وزارت خارجه است

این کارشناس حوزه بین الملل با اشاره به تعیین علی باقری به عنوان سرپرست وزارت خارجه تاکید می‌کند: «تصور نمی‌کنم ایشان نیز استحقاق این سمت را داشته باشد و شاید به نظر حتی بین ایشان و آقای عراقچی، آقای عراقچی حتما شایستگی بهتر دارد و حتی اگر بخواهیم حتما از نیروی آشنا و خودی استفاده کنیم گزینه آقای عراقچی را بسیار مناسب‌تر ارزیابی می‌کنم، ولی باز به نظر من در این مجموعه همچنان آقای ظریف از قابلیت‌های بهتر و بیشتری برای وزارت خارجه برخوردار است و ترکیب فعلی نیز به نظر من ترکیب بسیار ناموفقی بود.»

از فرصت بایدن پیش از بازگشت ترامپ استفاده کنیم

وی در پایان تاکید کرد: «من، اما همچنان معتقدم جوهره انتخابات ایران و آمریکا متفاوت است. انتخابات آمریکا بر فضای جهانی تاثیرگذار است لذا انتخابات این کشور و اینکه رئیس جمهور آن از چه طیفی باشد حتما بر همه جهان اثر گذار است و در همین وضعیت باید بگویم که حضور ترامپ و حواشی آن حتما تاثیرگذاری بیشتری دارد، اما ما در این چند ماه باقی مانده از دوران بایدن شاید بهتر می‌توانیم مسائل خود بر سر تحریم‌ها یا برجام را به سمت انعطاف پذیری ببریم و به هر حال ادامه حضور بایدن در کاخ سفید بیشتر می‌تواند برخلاف امکان بازگشت ترامپ به نفع ما باشد. سابقه ترامپ نشان می‌دهد که رابطه خوبی با ایران نداشته چرا که تفکر آنان یک تفکر نئومحافظه کاری بسیار افراطی است و ارتباط خوب و نزدیکی با افراطیون نئومحافظه کار تندرو اسرائیل از جمله نتانیاهو دارد؛ اما این روابط را بایدن با نتانیاهو و اسرائیل ندارد، بنابراین با بازگشت ترامپ احتمالا وضعیت برای ما مشکل‌تر خواهد شد، اما جنس انتخابات آمریکا بر انتخابات ما اثر نمی‌گذارد، اما حضور یا عدم حضور ترامپ بر کل شرایط کشور حتما اثر گذار خواهد بود.»