همه مردان پاستور؛ گزینه‌های انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ از سعید جلیلی تا علی لاریجانی

اقتصاد۲۴-انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، طبق قانون اساسی چهار سال یکبار انجام می‌شود. از ابتدای انقلاب تا الان این رویه تنها دو مرتبه قطع شده؛ سال ۱۳۶۰ که محمدعلی رجایی در عملیات تروریستی به شهادت رسید و امسال سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی، به برگزاری پیش از موعد انتخابات ریاست جمهور منجر شدند. نهمین رئیس‌جمهور ایران، حدود ۳۵ روز دیگر، دولت چهاردهم را تشکیل می‌دهد. انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳، از ۳۱ اردیبهشت کلید خورده، ولی فرآیند رسمی با صدور فرمان وزیر کشور خطاب به فرمانداران از دهم خرداد آغاز می‌شود. چه کسانی به‌شکل جدی گزینه‌های انتخابات ریاست‌جمهوری خواهد بود؟

سعید جلیلی؛ ۶۹ سال

سعید جلیلی، متولد ۱۳۳۴ است و هنگام برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، تقربیا ۶۹ ساله خواهد بود. سیاستمدار اصولگرا و دیپلمات ایرانی، فعلا عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام است و مدتی طولانی در نقش دبیر شورای عالی امنیت ملی مسئولیت مذاکرات هسته‌ای را برعهده داشت.

سعید جلیلی سابقه کاندیداتوری دو دوره انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۲ و ۱۴۰۰ را در کارنامه دارد. اولین مرتبه چهار میلیون و ۶۲۸ هزار و ۱۲۰ رای (معادل ۱۱.۳ کل آرا) کسب کرد، بعد از حسن روحانی و محمدباقر قالیباف سوم شد و در انتخابات سال ۱۴۰۰ به نفع سیدابراهیم رئیسی کار کشید.

سعید جلیلی پس از شکست کوتاه نیامد و با تشکیل دولت سایه اصرار داشت به‌عنوان آلترناتیو از بعد روانی، به دولت روحانی فشار بیاورد. پس از پیروزی سیدابراهیم رییسی و روی کار آمدن دولت سیزدهم، سعید جلیلی کارکرد خود را از دست داد و نتوانست در عرصه سیاست حضور پررنگی داشته باشد.

سعید جلیلی از سوی هوادارانش نزدیک‌ترین گزینه به سیدابراهیم رئیسی معرفی می‌شود. این نکته یک راه میان‌بر است مگر اینکه کارنامه بی‌ثمر شش ساله مذاکرات هسته‌ای (از ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲) و به‌طور خاص تصویری که از او در ذهن طرف‌های خارجی نقش بسته، راه ورود سعید جلیلی به پاستور را مسدود کند.

علی لاریجانی؛ ۶۷ سال

علی لاریجانی مسیری پر پیچ‌وخم را در عرصه سیاست طی کرده؛ در رشته فلسفه دانشگاه تهران درس خوانده و پایان‌نامه‌اش را با عنوان فلسفه ریاضی کانت نوشته. اوایل انقلاب سه سال جانشین رئیس ستاد مشترک سپاه بوده و بعد از استعفای سیدمحمدخاتمی، وزیر ارشاد دولت هاشمی‌رفسنجانی شد. سپس با حکم مقام معظم رهبری برای ۱۱ سال به سازمان صداو‌سیما رفت.

بیشتر بخوانید:رسانه‌ها و فضای مجازی از حضور چه چهره‌هایی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ خبر می‎دهند؟

انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۴ برای علی لاریجانی یک شکست کامل بود و بین هفت نامزد، ششم شد. در عوض با حکم رهبری در شورای امنیت ملی حضور پیدا کرد و ۲۶ ماه بعد ظاهرا به علت اختلاف با محمود احمدی‌نژاد استعفا داد.

علی لاریجانی از قم به مجلس رفت و در دور هشتم، نهم و دهم روی صندلی ریاست نشست، اما سال ۱۳۹۹ در انتخابات حاضر نشد تا عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام شود.

لاریجانی انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را سکوی پرتاب خود می‌دانست، اما شورای نگهبان صلاحیتش را تایید نکرد تا یکی دیگر از اتفاقات جنجالی سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری رقم بخورد. حتی با اینکه فرمایشات مقام معظم رهبری و تاکید ایشان بر ظلم و جفا به بعضی کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری را به حمایت از علی لاریجانی نسبت داده‌اند، شورای نگهبان نظرش را تغییر نداد.

کاندیدا شدن در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، مسیر پر پیچ‌و‌خم حیات سیاسی علی لاریجانی ۶۷ ساله را تکمیل می‌کند. او را چهره‌ای اصولگرا می‌دانند، اما پس از وقایع اخیر و به‌خصوص پس از رد صلاحیت در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰، علی لاریجانی تقریبا از عرصه رسمی سیاسی کشور کناره گرفت و حالا این شانس را دارد تا نقش حسن روحانی سال ۱۳۹۲ را برای جریان‌های میانه‌رو و اعتدالیون بازی کند.

نیاز کشور به رئیس‌جمهوری با این ویژگی‌ها برگ برنده علی لاریجانی است، اما حضورش در پاستور دوباره جریان‌های تندرو و مخالف را از خواب دو سال و ۹ ماهه بیدار خواهد کرد.

سعید محمد؛ ۵۵ سال

سعید محمد، دومین گزینه محتمل میان گزینه‌های ریاست‌جمهوری است. او را جزو نسل دوم فرماندهان سپاه دسته‌بندی می‌کنند که در نیمه دوم دهه ۹۰ شمسی در قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا همزمان با پوشیدن لباس رزم، مشق سیاست کرد.

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰، فصل جدیدی در زندگی سیاسی سعید محمد رقم زد، اما شورای نگهبان در نهایت صلاحیت سعید محمد را برای کاندیداتوری انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ رد کرد تا شائبه‌هایی درباره تخلفات اقتصادی این چهره جوان شکل بگیرد.

سعید محمد در ماه‌های نخست ریاست‌جمهوری سیدابراهیم رئیسی، به‌عنوان مشاور رئیس‌جمهور در امور مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی منصوب شد تا خط بطلانی بر شایعات کشیده شود. سعید محمد یک‌سال بعد بی‌سروصدا به قرارگاه سازندگی خاتم‌النبیا برگشت و دوباره لباس سبز سپاه را پوشید.

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، می‌تواند برای سعید محمد شروع دورانی تازه باشد. اگر شرط تصدی چهار ساله پست مدیریتی سد راهش نشود، سعید محمد هشتم تیرماه در ۵۵ سالگی، کاندیدایی جوان خواهد بود. او همچنین باید امیدوار باشد حضور در بطن فعالیت‌های اقتصادی آن‌هم در نقاطی حساس مثل قرارگاه خاتم‌الانبیا و مناطق آزاد برایش دردسرساز نشود.

گزینه‌های اصلاح‌طلبان؛ از اسحاق جهانگیری تا محمدجواد ظریف

گزینه‌های ریاست‌جمهوری اطلاح‌طلبان، در انتخابات ۱۴۰۳ کمترین میزان آمادگی را دارند. اصلاح‌طلبان پس از پایان دوره هشت‌ساله حسن روحانی، روی بازسازی ساختار تشکیلاتی متمرکز شدند و حداقل تا سال ۱۴۰۸ برنامه جدی نداشتند.

سقوط بالگرد سیدابراهیم رئیسی و همراهان در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳، اصطلاح‌طلبان را در موقعیت پیش‌بینی‌نشده قرار داد. اسحاق جهانگیری می‌توانست گزینه مطمئن اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری هشتم تیرماه ۱۴۰۳ باشد، اما شورای نگهبان یکبار در سال ۱۴۰۰ روی نام او خط قرمز کشید و اعلام کرد نمی‌تواند صلاحیتش را احراز کند

اسحاق جهانگیری کارنامه مدیریتی نسبتا وزینی دارد و مدارج ترقی را از نمایندگی مجلس، تا معاون اولی طی کرده. جهانگیری ۶۷ ساله است و با توجه به شرایط سنی تعیین شده برای رئیس‌جمهور، احتمالا برای آخرین بار می‌تواند بین گزینه‌های ریاست‌جمهوری حضور داشته باشد.

محسن هاشمی با همین ترتیب و کیفیت جزو گزینه‌های ریاست‌جمهوری اصلاح‌طلبان قرار می‌گیرد. صلاحیت او در انتخابات ۱۴۰۰ احراز نشد. سال ۱۳۹۲ دقیقا همین اتفاق برایش در انتخابات شورای شهر و روستا رقم خورد، اما دو سال بعد در انتخابات مجلس و سال ۱۳۹۴ از کاندیداتوری محسن هاشمی در انتخابات مجلس و شورای شهر ممانعت به‌عمل نیامد. محدود بودن سابقه محسن هاشمی به مدیریت شهری را باید از جمله نقاط ضعف این چهره ۶۳ ساله در اردوگاه اصطلاح‌طلبان دانست.

محمدجواد ظریف در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، مهره‌ای ارزشمند برای اصلاح‌طلبان خواهد بود. وزیر امورخارجه سابق قادر است فرمان مذاکرات هسته‌ای را دوباره به دست بگیرد و طیف گسترده‌ای از مدیران و چهره‌های سیاسی عموما آزرده خاطر را در کابینه گرد هم جمع کند.

محمدجواد ظریف ۶۵ ساله مخالفان سرسختی میان سایر سطوح حاکمیت و به خصوص جریانات اصولگرا دارد. احتمال تایید صلاحیت ظریف مانند اسحاق جهانگیری پایین است ضمن اینکه خلقیات شکننده وزیر امورخارجه سابق احتمالا پس از تنها دو سال دوری از عرصه سیاست هنوز آماده حضور در کورس پرتنش انتخابات ریاست‌جمهوری نیست.

گزینه‌های ریاست‌جمهوری اصلاح‌طلبان ممکن است نهایتا به معرفی چهره‌هایی تازه‌ای مانند محمدجواد آذری‌جهرمی یا سورنا ستاری ختم شود.

عبدالناصر همتی نفر دوم انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ است. ۶۷ سال دارد و پس از اینکه به مدت دو سال و ۹ ماه و ۱۸ روز نقش منتقد سمج دولت سیدابراهیم رئیسی را بازی کرد، شانس تایید صلاحیت خود را در انتخابات ۱۴۰۳ به شدت کمرنگ می‌بیند.

حضور عبدالناصر همتی در جمع گزینه‌های ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، از جانب اطلاح‌طلبان با تردید روبرو است، چون رییس‌کل اسبق بانک مرکزی در حالی حائز ۱۱ درصد آرای انتخابات دور قبل شد که آمار آرای باطله از ۱۳ درصد گذر کرد. آن‌ها با این سوال جدی روبرو هستند که آیا عبدالناصر همتی ذاتا پتانسیل ایجاد هیجان و جو مثبت روانی برای حضور طرفدارانشان در انتخابات ریاست‌جمهوری را دارد؟

گزینه‌های اصولگرایان؛ از محمدباقر قالیباف تا علیرضا زاکانی

محمدباقر قالیباف با فرض تمدید دور دوم ریاست جمهوری سیدابراهیم رئیسی ۶۹ ساله می‌شد. این مسئله شانس رئیس مجلس را برای رسیدن به پاستور تا حد زیادی کاهش می‌داد، اما سردار سابق و شهردار اسبق، حالا فرصت دارد یکبار دیگر به سمت رویای سیاسی قدیمی یورش ببرد.

محمدباقر قالیباف سال ۱۳۸۸ فرصت نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری را داشت، اما صبوری پیشه کرد. سال ۱۳۹۲ با حسن روحانی رقابت کرد و شکست خورد. قالیباف سال ۱۳۹۶ دوباره نامزد شد، ولی به نفع سیدابراهیم رئیسی انصراف داد تا دو سال بعد با کسب یک میلیون و ۲۶۵ هزار و ۲۸۷ رأی روانه مجلس شود و روی صندلی ریاست قوه مقننه بنشینند.

انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ ممکن است محمدباقر قالیباف را برای رسیدن به پاستور وسوسه کند. او در انتخابات ۱۴۰۲ با ۴۴۸ هزار رای راهی مجلس شد و زمزمه‌هایی در رابطه با شکل‌گیری ائتلاف سیاسی برای حذفش از ریاست مجلس به گوش می‌رسد

علیرضا زاکانی برای پیروزی سیدابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری سنگ تمام گذاشت و سپس به صندلی خیابان بهشت رسید. کسب تجربه در شهرداری تهران می‌توانست برای این چهره ۵۹ ساله یک مانور تشکیلاتی و حزبی قلمداد شود.

علیرضا زاکانی باید از تقدیر گلایه داشته باشد، چون اگر بالگرد رئیس‌جمهور در اردیبهشت ۱۴۰۳ سقوط نمی‌کرد، برنامه کاردسازی و تجربه‌اندوزی شهردار تهران می‌توانست تا سال ۱۴۰۸ روند عادی را دنبال کند، اما حالا برنامه به‌شکلی غیرمنتظره تغییر کرده و شاید مسیر سیاسی علیرضا زاکانی هم به کل عوض شود.

پرویز فتاح از سپاه می‌آید. چهار سال وزیر نیرو بوده و از ۱۶ فروردین ۱۳۹۴ تا الان با حکم رهبرانقلاب به ترتیب مسئولیت کمیته امداد، بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام را برعهده گرفته است. کاندیدا‌های انتخابات ریاست‌جمهوری برای اعلام نامزدی باید از مسئولیتشان استعفا بدهند. تنها کسانی در استعفا تردید می‌کنند که با حکم رهبر انقلاب به مسئولیتی گماشته شده باشند.

بیشتر بخوانید:اینفوگرافی/ مسیر چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری

پرویز فتاح ۶۳ ساله، علاوه بر این معذوریت اخلاقی، هنوز فرصت نکرده عیار خود را در یک انتخابات نزد افکارعمومی محک بزند. هرچند برای احراز صلاحیت توسط شورای نگهبان مشکلی نخواهد داشت.

مهرداد بذارپاش و محمد مخبر هم از اعضای کابینه فعلی کارنامه مدیریتی و سیاسی خود را در حدواندازه حضور در پاستور می‌دانند. هرچند محتمل است شورای نگهبان حداقل به یکی از آن‌ها روی خوش نشان ندهد.

گزینه‌های ریاست‌جمهوری با شانس کم

محمدرضا عارف برای مدتی طولانی، کاملا چراغ خاموش و دست به عصا در عرصه سیاست حضور داشت. بخشی از این رفتار در ژنتیک و روحیات خاص اصلاح‌طلب پیشکسوت و معاون اول سیدمحمد خاتمی ریشه دارد، اما همزمان ممکن است با استراتژی تشکیلاتی برای عبور از فیلتر شورای نگهبان روبرو باشیم. از طرف دیگر عارف ۷۳ ساله است و طرفداران زیادی نزد مردم ندارد.

مسعود پزشکیان، سیاستمدار شاخصی محسوب می‌شود، اما نشان داده برای تصدی پست ریاست‌جمهوری شور و اشتیاق لازم را ندارد. او در انتخابات اخیر مجلس هم از حوزه انتخابیه تبریز اقدام کرد.

محمدباقر نوبخت متولد ۱۳۲۹ است و در ۷۴ سالگی با شرط سنی تعیین شده در قانون، دچار مشکل برخورد خواهد کرد.

حسین دهقان مورد وثوق رهبری است، با اصلاح‌طلبان و اصولگرا‌ها کار کرده و بین نظامیان هم چهره‌ای مقبول است. کارنامه او از نظر سیاسی چندان قابل اتکا نیست، اما نامش را می‌توان جزو گزینه‌های تایید صلاحیت شده قرار داد.

غلامعلی حدادعادل، را نباید جزو گزینه‌ها دانست. قانون می‌گوید کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری باید بین ۴۰ تا ۷۵ سال سن داشته باشد، اما حدادعادل متولد متولد ۱۳۲۴ است و با ۷۹ سال سن، نمی‌تواند در انتخابات حضور پیدا کند.

محمود احمدی‌نژاد، پس از سلسه تحرکات فشرده و پرشوری که می‌توان آن‌ها را بیش‌فعالی سیاسی ارزیابی کرد، نه به‌عنوان رییس دولت نهم و دهم، بلکه در قالب اپوزیسیون قضاوت می‌شود. شانس تایید صلاحیت محمود احمدی‌نژاد تقریبا با اعلام کاندیداتوری سیدمحمد خاتمی برابر است.