هر آنچه باید از کلیسای وانک اصفهان دانست

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «کلیسای وانک اصفهان» یکی از مهم‌ترین و زیباترین کلیسا‌های ارامنه در ایران است که به عنوان نمادی از همزیستی فرهنگی و مذهبی در کشور شناخته می‌شود. این کلیسا با داشتن معماری منحصر به فرد و آثار هنری ارزشمند، به‌عنوان یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی اصفهان نیز محسوب می‌شود و بازدید از آن فرصتی مناسب برای آشنایی با فرهنگ و تاریخ ارامنه و لذت بردن از زیبایی‌های هنری و معماری آن است.

تاریخچه کلیسای وانک اصفهان

کلیسای وانک که به نام کلیسای نجات‌دهنده مقدس هم شناخته می‌شود، در دوره شاه عباس دوم صفوی (۱۶۴۲-۱۶۶۶ میلادی) و توسط ارامنه‌ای که از جلفای آذربایجان به اصفهان کوچ داده شده بودند، ساخته شد. این کلیسا یکی از مهم‌ترین سازه‌هایی بوده که ارامنه با کمک‌های مردمی و به‌صورت کاملاً شخصی، برای فراهم‌کردن یک محیط زندگی مناسب برای مسیحیان ساختند. نام این کلیسا در ابتدا سورپ آمنا پرکیچ وانک بود. این نام را بر اساس نام یکی از کلیسا‌های واقع در جوغا گذاشته بودند. در ابتدا کلیسایی که با نام کلیسای وانک ساخته بودند، یک مکان بسیار کوچک بود، اما پس از مدتی آن کلیسای کوچک را تخریب کرده و کلیسای بزرگ‌تری ساختند که ساخت آن حدود ۹ سال زمان برد و ساخت این کلیسا در سال ۱۶۶۴ میلادی به پایان رسید. ارامنه جلفا نقش مهمی در تجارت و صنعت اصفهان داشتند و این کلیسا به عنوان مرکز مذهبی و فرهنگی جامعه ارامنه در این شهر تأسیس شد.

معماری کلیسای وانک اصفهان

معماری کلیسای وانک ترکیبی از سبک‌های ایرانی و ارمنی است. این کلیسا در محوطه‌ای با مساحت حدودی ۸۷۰۰ متر مربع قرار گرفته است که نزدیک به ۴۰۰۰ متر مربع از این مساحت را ساختمان‌ها و بقیه را باغ وانک و فضای سبز مجموعه تشکیل می‌دهند. نمای بیرونی کلیسا از آجر ساخته شده و دارای گنبدی بزرگ و برج ناقوس است. بر فراز سردر ورودی کلیسا نقاشی فضای داخلی دِیر به چشم می‌خورد که با کاشی‌های لاجوردی و خاکستری تزیین شده است. بالای این نگاره به زبان ارمنی جمله زیر را نوشته‌اند: «دیر ناجی همگان، محلی برای راهبان». دیوار‌های داخلی کلیسا با نقاشی‌های زیبای دیواری و طلاکاری‌ها تزیین شده است. این نقاشی‌ها صحنه‌هایی از کتاب مقدس، داستان‌های ارامنه و تصاویر سنتی ایرانی را به تصویر می‌کشند.

بخش‌های مختلف کلیسای وانک اصفهان

سالن اصلی: سالن اصلی کلیسا دارای سقف بلند و گنبدی است که با نقاشی‌ها و تزیینات زیبا پوشیده شده است. در این سالن مراسم مذهبی و عبادات برگزار می‌شود.

برج ناقوس: برج ناقوس کلیسا دارای سه طبقه است و در طبقه بالایی آن ناقوس‌های کلیسا قرار دارند که در مراسم مذهبی به صدا در می‌آیند. بر فراز این برج درست زیر طبقه سوم ساعتی غول‌پیکر با وزنی حدود ۳۰۰ کیلوگرم جا خوش کرده و گذر زمان را به معرض نمایش می‌گذارد. جالب است بدانید برج ناقوس کلیسای وانک در همان ابتدای ساخت کلیسا ساخته نشده و ۳۸ سال پس از ساخت بنای کلیسا، توسط ماردیس هونتانیان ساخته شده است.

کتابخانه و موزه: کلیسای وانک دارای کتابخانه‌ای بزرگ است که مجموعه‌ای از کتاب‌ها و نسخه‌های خطی قدیمی را در بر دارد. این کتابخانه در بخش شمالی کلیسا قرار گرفته و در سال ۱۸۸۴ توسط خلیفه وقت هوهاننس سورنیان راه اندازی شده و هدف از تاسیس آن، حفظ کتاب‌های با ارزش ارامنه بوده است. علاوه‌بر کتب ارامنه آثار تاریخی دیگری نیز به زبان فارسی، انگلیسی و سایر زبان‌ها در این کتابخانه وجود دارد و مجموع‌شان به بیش از ۳۰ هزار نسخه می‌رسد. همچنین موزه کلیسا اشیاء تاریخی، آثار هنری، لباس‌های سنتی و اسناد مربوط به تاریخ ارامنه جلفا را به نمایش می‌گذارد.

حیاط کلیسا: حیاط کلیسا دارای فضای سبز و درختان زیبا است که آرامش خاصی به محیط کلیسا می‌بخشد.

نوشته روی تار مو در کلیسای وانک اصفهان

تارموی معروف کلیسای وانک که آوازه زیادی دارد، از معروف‌ترین آثار موزه این کلیساست. این تار مو متلعق به دختری ۱۸ ساله است و شهرت آن به‌خاطر جمله‌ای است که در دل خود دارد. خالق این اثر بی‌همتا هنرمندی ارمنی به نام واهرام هاکوپیان بود که با قلمی از الماس در سال ۱۹۷۴ میلادی چنین اثر فوق‌العاده‌ای را خلق کرد. واهرام هاکوپیان اثر بی‌نظیر خود را یک سال بعد یعنی سال ۱۹۷۵ به کلیسا هدیه داده است. تارموی دختر ۱۸ ساله حاوی جمله‌‎ای از تورات بوده و روی آن نوشته شده است: «به‌جهت دانستن حکمت و عدل و برای فهمیدن کلمات فطانت»

البته همان طور که می‌دانید جمله بالا فوق‌العاده ریز نوشته شده و با چشم غیرمسلح نمی‌توان آن را دید؛ بنابراین برای دیدن آن به یک میکروسکوپ نیاز بود.

فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی کلیسای وانک اصفهان

کلیسای وانک به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز مذهبی و فرهنگی ارامنه در ایران، نقش مهمی در حفظ و معرفی فرهنگ و تاریخ ارامنه دارد. این کلیسا با داشتن معماری زیبا و آثار هنری ارزشمند، به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری اصفهان شناخته می‌شود و هر ساله تعداد زیادی گردشگر داخلی و خارجی از آن بازدید می‌کنند. کلیسای وانک علاوه بر برگزاری مراسم مذهبی، به عنوان یک مرکز فرهنگی و آموزشی نیز فعالیت می‌کند. این کلیسا با برگزاری کلاس‌های آموزشی، نمایشگاه‌های هنری و فرهنگی و برنامه‌های مختلف، به ترویج فرهنگ و هنر ارامنه کمک می‌کند.

دسترسی و بازدید از کلیسای وانک اصفهان

کلیسای وانک در محله جلفای اصفهان واقع شده و دسترسی به آن از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این کلیسا همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از زیبایی‌های معماری و هنری آن لذت ببرند.